Kongresi I Beratit

Kongresi vendosi autoqefalinë e Kishës Ortodokse të Shqiperisë. Sipas vendimeve të kongresit shërbimet fetare do mbaheshin në gjuhën shqipe.

Iniciativa për kongresin u mor nga kryetari i bashkisë së Durrësit, Kostë Paftali, që kishte synimin e bashkimit të ortodoksve shqiptarë. Ai u dërgoi telegrame qarqeve ortodokse në gjithë Shqipërinë. Çdo qark zgjodhi dy delegatë. Më 10 shtator 1922, në shkollën kryesore të Beratit, u mblodhën delegatët dhe paraqitën kredencialet. Një komitet special, që verifikoi kredencialet, u kryesua nga Perikli Kone, sekretari Vasil Llapushi dhe anëtarët Vangjel Çamçe, Stathi Kondi and Taq Buda. Këta ishin delegatët:

• Korçë - Papa Josifi dhe Dhori Havjari
• Pogradec - Father Vasil Marko dhe Thanas P. Kërxhalli
• Bilisht - Father Josif dhe Anastas Çekrezi
• Kolonjë – Oshënar Sofroni dhe Dhimitër P. Nini
• Leskovik – Vangjel Çamçe dhe Thanas Prifti
• Berat – Perikli Kona dhe Dhimitër Tutulani
• Fier – Loni Xhoxha dhe Dhimitër Qilica
• Durrës – Visarion Xhuvani dhe Gjergji Manushi
• Përmet – Dr. Kondi dhe Vasil Kota
• Vlorë – Tol Arapi dhe Jani Serani
• Lushnjë – Tun Gjergji dhe Llazar Bozo
• Kavajë – Pal Xhumari dhe Andrea Ikonomi
• Tirana – Papa Simoni dhe Mark Hobdari
• Elbasan – Vasil Llapushi dhe Simon Shuteriqi
• Shpat – Taq Buda dhe Dhimitër Paparisto
• Dibër – Leonidha Nishku dhe Kostë Paftali
• Libohovë – Spiro Kati

Kongresi filloi punën në 11 Shtator 1922 dhe Josif Qirici shpalli autoqefalinë e kishës shqiptare. Më 13 shtator 1922 u aprovua statuti. Një sinod i përkohshëm u zgjodh, me kryetar Vasil Markun. Sinodi kishte katër klerikë e katër laikë. Klerikët ishin zëvendësmitropolitët e Korçës, Durrësit, Beratit and Gjirokastrës, ndërsa laikët ishin Dhosi Havari (Korçë), Simon Shuteriqi (Durrës), Tol Arapi (Berat) and Stathi Kondi (Gjirokastër).

Meleqi IV i Kostandinopojës i dërgoi Patriarkut një eksark të patriarkanës në Shqipëri, peshkopin Hierotheu nga Miletopolisi, i cli mbërriti në Korçë në 27 Nëntor 1922, pra 2 muaj pasi kongresi ishte bërë. Në 19 dhjetor të vitit 1922 ai i dërgoi një letër sinodit, ku i përgëzoi për iniciativën, duke i siguruar se, me kohë, Patriarkana do e njihte Kishën Autoqefale Shqiptare. Hierotheu i shkroi një raport Meleqit IV dhe propozoi që një delegatë shqiptare të shkonte e ta vizitonte në Stamboll. Delegata shqiptare, e kryesuar nga Vasil Marku, shkoi në Stamboll dhe takoi patriarkun në mars 1923, po nuk mundi të merrte nga Patriarkana një premtim për njohje të autoqefalisë: Meleqi IV mund të jepte vetëm një njohje të pjesshme, dhe ajo do ishte në kundërshtim me statutin e kishës. Në 23 gusht 1923 mitropoliti Kristofor Kisi, nga Berati, doli vullnetar që të shërbente në Kishën e Shqipërisë si peshkop. Ai cili më vonë do bëhej primar i Kishës Shqiptare.

• Llukani, Andrea (2010), Krishterimi ne Shqiperi, Trifon Xhagjika, marrë më 29 dhjetor 2018