Kantoni Vaud

Vad Waadt (Gjermanisht) Vôd (Arpitanisht) Vaud (Italisht) Vaud (Romansh)
Kanton
Kantoni i Vadit Canton de Vaud (French)
Flamuri Stema
Parimet:  Liberté et patrie ("Liri dhe mëmëdhe")
Himni: Hymne vaudois ("Himni vadez")
Vendndodhja në Zvicër Map of Vaud
Koordinatat: 46°37′N 6°33′E / 46.617°N 6.550°E / 46.617; 6.550
Shteti	Zvicra
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Lausanne
Nënndarjet	, 10 distrikte
Qeveria
• Ekzekutivi	Conseil d’État (7)
• Legjislativi	Këshilli i Madh (150)
Sipërfaqja
• Gjithsej	3.211.940 km2 (1,240137 sq mi)
Popullsia  (Dhjetor 2020)
• Gjithsej	814.762
• Dendësia	250/km2 (660/sq mi)
Kodi ISO 3166	CH-VD
Pika më e lartë	3,210 m (10,531 ft): Diablerets
Pika më e ulët	372 m (1,220 ft): Lake Leman
Konfederuar më	1803
Gjuhët	Frëngjisht
Faqja zyrtare	www.vd.ch

Vaudi është kantoni i 3-të më i madh për nga popullsia dhe i 4-ti për nga madhësia. Ndodhet në Romandi ,pjesa frëngjishtfolëse e vëndit, dhe kufizohet me kantonin e Kështjellëreasit në veri, kantonet e Friburgut dhe Bernit në lindje, kantonin e Valë' në jug, kantonin e Gjenevës në jug-perëndim dhe Francën në perëndim.

Kantoni shtrihet nga lumi Neuchâtel në veri ku kufizohet me Kanton Neuchâtel gjer tek Lumi Geneva në jug ku kufizohet me Kantonin e Gjenevës, Haute-Savoie dhe Kantonin e Valësë. Në Malet Jura në perëndim kantoni kufizohet me Francën dhe në lindje me Kantonin e Fribourgut dhe Kantonin e Bernës.

Kantoni përfshin një teritor prej 3,212 km².

Përbërja momentale e kantonit daton nga 14 prilli i vitit 2003, duke e zëvendësuar atë nga viti 1885.

Kantonit i referohen zakonisht si "kryeqyteti kulinar i Zvicrës" dhe është i njohur për djathërat, verërat dhe prodhimet e mishit.

Kryeqyteti Lozana është qyteti më i madh në kanton ku gjenden industri të lehta të vendosura për rreth tijë. Në vitin 1998, 71.7% nga punëtorët punonin në sektorin terciar dhe 20.8% në sektorin sekundar.

Popullata në këtë kanton është folëse e frengjishtes. Qendrat më të mëdha të banuara të kantonit janë kryeqyteti Lausanne me rreth 275,000 banorë (sipas të dhënave të vitit 2000), Montreux-Vevey më rreth 70,000 banorë dhe Yverdon-les-Bains.

Qytete tjera të kantonit janë : Morges, Renens, Rolle etj.

Popullsia është frëngjishtfolëse dhe historikisht ka qënë protestante që prej Reformacionit. Kohët e fundit ky raport ka ndryshuar dhe në vitin 2000 kishte 40% protestantë dhe 34% katolikë

Gjuhët

Gjuhët kryesore të folura në shtëpi në kanton (për vitin 2020) janë:

• Frëngjisht: 82.40%
• Anglisht: 9.10%
• Portugalisht: 7.51%
• Gjermanisht: 5.15%
• Italisht: 5%
• Spanjisht: 3.88%
• Shqip: 2.37%
• Gjuhët sllave të jugut: 1.61%
• Të tjera: 6.75%

Kantoni është qendër e disa shkollave dhe universiteteve të njohura në Zvicër si:

• École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL)
• Université de Lausanne (UNIL)
• International Institute for Management Development (IMD)
• École Cantonale d'Art de Lausanne, Lausanne Art School (ECAL)
• Institut Le Rosey
• Glion Institute of Higher Education, Glion Institute of higher Education
• The American Graduate School of Business

 

Që nga viti 1803 Kanton Waadt është ndarë në 19 rrethe të cilat përfshijnë 382 bashki. (Plani i riorganizimit të Waadt-it në vitin 2007):

• Rrethi Aigle, kryeqyteti Aigle
• Rrethi Aubonne, kryeqyteti Aubonne
• Rrethi Avenches, kryeqyteti Avenches
• Rrethi Cossonay, kryeqyteti Cossonay
• Rrethi Echallens, kryeqyteti Echallens
• Rrethi Grandson, kryeqyteti Grandson
• Rrethi Lausanne, kryeqyteti Lausanne
• Rrethi Lavaux, kryeqyteti Cully
• Rrethi Morges, kryeqyteti Morges
• Rrethi Moudon, kryeqyteti Moudon
• Rrethi Nyon, kryeqyteti Nyon
• Rrethi Orbe, kryeqyteti Orbe
• Rrethi Oron, kryeqyteti Oron
• District de Payerne, kryeqyteti Payerne
• Rrethi Pays-d'Enhaut, kryeqyteti Château-d'Œx
• Rrethi Rolle, kryeqyteti Rolle
• Rrethi Vallée, kryeqyteti Le Sentier (in Le Chenit)
• Rrethi Vevey, kryeqyteti Vevey
• Rrethi Yverdon, kryeqyteti Yverdon-les-Bains

• Bashkitë në Kanton Waadt
• Lausanne
• Gjuha frënge
• Gjuha Franco-Provençal

• Amëza Zyrtare   Franca
• Statistikat Zyrtare