Gruemiri

Gruemiri përmendet për herë të parë në kadastrën e Scutari venedikase (Shkodër) në vitet 1416–7. Ata banonin në dy fshatra me emrin e komunitetit: Gruemira e Madhe (16 shtëpi) dhe Gruemira e Vogël (dy shtëpi). Gruemira e Madhe identifikohet me vendbanimin Gruemirë dhe Gruemira e Vogël me një lagje Grizhë, Gruemirë-Çezme.

Mënyra e organizimit të tyre shoqëror bazohej në lidhjet farefisnore siç dëshmohet nga fakti se shumica e kryefamiljarëve të fshatrave të tyre mbanin të njëjtin mbiemër, Gruemiri. Komuniteti drejtohej nga Pjetër Gruemiri. Fshati Gruemira e Madhe kishte katër priftërinj katolikë, dy prej të cilëve ishin anëtarë të komunitetit: Johan Gruemiri dhe Aleks Gruemiri. Kisha e Gruemirës iu kushtua Shën Shtjefnit. Vreshtaria ishte një nga aktivitetet e tyre kryesore ekonomike. I solli në mosmarrëveshje me pronoiarin e Grizhës, Gjin Murari, i cili u përpoq të rriste detyrimet e tyre feudale dhe pjesën e tij në prodhimin e tyre vreshtar. Një komitet i Gruemirit, i kryesuar nga Pjetër Gruemiri dhe prifti i tyre Johan, shkuan në Shkodër në vitin 1416 dhe bënë peticion kundër pretendimit të Gjin Murarit. Albano Contarini, guvernatori venedikas pranoi kërkesën e tyre.

Gruemira përmendet sërish në vitin 1485 në defterin e Sanxhakut të Shkodrës. Kishte gjashtëmbëdhjetë familje dhe katër banorë të pamartuar. Fshati i komunitetit ishte pjesë e timarit të Silahdar Iskenderit. Një prift katolik Dom Primus Gruemira përmendet nga Marino Bizzi në vitin 1610 në Juban. Në periudhën osmane, Gruemiri filloi të konvertohej në Islam. Dy familjet më të forta feudale në rajonin Plavë-Guci (~90 km në verilindje të Gruemirës) e kanë origjinën e tyre në Gruemiri. Rexhepagajt e Plavës, Mali i Zi (tani, Redžepagić-Rexhepagiqi) u shpërngulën në Plavë në fillim të viteve 1650, ku paraardhësi i tyre mori emrin musliman Veli kur u konvertua. Rexhep Aga që i dha emrin familjes ishte stërnip i Veliut. Shabanagajt (tani i njohur edhe si Šabanagić) ishin të lidhur nëpërmjet martesës me familjen Bushati të Shkodrës. Shaban Aga, paraardhësi i tyre me të njëjtin emër ishte dhëndri i Sulejman Pashë Bushatit, sanxhakbeu i Shkodrës. Ai u dërgua në Gusinje si komandant i kalasë rreth vitit 1690. Familja Shabanagaj kishte prona të mëdha në Beranë. Ali pashë Gucia, komandant i Lidhjes së Prizrenit ishte Shabanagaj dhe Jashar Rexhepagiq, pedagog në Kosovë, ishte Rexhepagaj.

Fisi historik formoi një bajrak të vetëm me Grizhën në shekullin e 19-të dhe u bë pjesë e bajrakut më të gjerë të Koplikut me fisin e Koplikut të sipërm dhe të poshtëm. Divizioni i Inteligjencës Detare Britanike bëri një studim të rajonit gjatë Luftës së Parë Botërore. Sipas rezultateve të publikuara nga Zyra e Shkrimit e Madhërisë së Tij në vitin 1916, Gruemira dhe Grizha kishin gjithsej 75 familje dhe 900 banorë. Shumica e tyre ishin myslimanë.

• Dedushaj, Rexhep (1993). Krahina e Plavë-Gucisë nëpër shekuj [The region of Plav-Gusinje throughout the centuries] (në anglisht). New York.
• Elsie, Robert (2003). Early Albania : a reader of historical texts, 11th-17th centuries (në anglisht). ISBN 978-3-44704783-8. OCLC 52911172.
• Filipović, Milenko (1982). Among the People, Native Yugoslav Ethnography: Selected Writing of Milenko S. Filipović (në anglisht). Michigan Slavic Publications, Department of Slavic Languages and Literatures.
• Halimi, Mehmet (1986). "Toponimet kompozitore mesjetare në të folmet e sotme shqipe". Gjurmime Albanologjike. Albanological Institute of Pristina.
• A Handbook of Serbia, Montenegro, Albania and Adjacent Parts of Greece (në anglisht). H.M. Stationery Office. 1916.
• Pulaha, Selami (1974). Defter i Sanxhakut të Shkodrës 1485. Academy of Sciences of Albania.
• Pulaha, Selami (1975). "Kontribut për studimin e ngulitjes së katuneve dhe krijimin e fiseve në Shqipe ̈rine ̈ e veriut shekujt XV-XVI'". Studime Historike. 12.
• Zamputi, Injac (1977). Regjistri i kadastrēs dhe i koncesioneve pēr rrethin e Shkodrës 1416-1417. Academy of Sciences of Albania.