Ekuacioni i Helmholcit, i emërtuar sipas Herman von Helmholc, është një ekuacioni diferencial pjesor eliptik
ku është operatori i Laplasit, është një konstante, dhe funksioni i panjohur është i përcaktuar në një hapësirë Euklidiane n-dimensionale Rn (tipikisht n=1, 2, ose 3, ne raste kur zgjidhja e ekuacionit ka kuptim fizik).
Analogja dy-dimensionale e nje korde vibruese është membrana vibruese, me cepa te fisuar ne menyre qe ato te mos levizin. Ekuacioni i Helmholcit u zgjidh per shume forma te ndryshme ne shekullin e 19-te: membrana rektangulare nga Simeon Denis Puason ne 1829, trekendeshi barabrinjes nga Gabriel Lame ne 1852, dhe membrana rrethore nga Alfred Klebsh ne 1862. Daullja eliptike u studiua nga Emile Mathju, nga e cila doli ekuacioni diferencial i Mathjut. Format e zgjedhura i korrespondojne formave tabela dinamike e bilardos e se cilave është e integrueshme, pra jo kaotike. Kur levizja ne nje tabele bilardoje korresponduese është kaotike, atehere nuk njihet ndonje forme e mbyllur analitike e ekuacionit te Helmholcit. Studimi i sistemeve te tilla njihet si kaosi kuantik, sepse ekuacioni i Helmholcit dhe ekuacione te tjera te ngjashme hasen shpesh ne mekaniken kuantike.
Neqoftese cepat e nje forme jane segmente vijash te drejta, atehere zgjidhja është e integrueshme ose mund te nmerret ne forme te mbyllur vetem neqoftese ajo mund te shprehet si nje kombinim linear i valeve planare qe kenaqin konditat kufitare (ne kufi te jete zero, pra., membrane e fiksuar).
Nje situate interesante ndosh me nje forme ku gjysma e zgjidhjes është e integrueshme kurse pjesa tjeter s'është. Një formë gjeometrike e thjeshtë ku kjo ndodh është gjashtekendshi i rregullt. Neqoftese paketa valore qe pershkruan nje top bilardoje kuantik perbehet vetem nga zgjidhje qe kane formen e mbyllur, levizja e saj nuk do te jete kaotike, por neqoftese perfshime horma zgjidhjeje pa forme te mbyllur analitiek, levizja e topit te bilardos kuantike behet kaotike. Nje forme tjeter e thjështë ku kjo ndodh është me nje forme "L"-je duke reflektuar nje katror poshte dhe pastaj ne te djathte.
Neqoftese fusha e percaktimit është nje rreth me rreze a, atehere duhet te paraqesim kordinatat polare r dhe θ. Ekuacioni i Helmholcit merr formen
Tani mund te impozojme konditat kufitare ne menyre qe A te zhduket nneqoftese r=a; pra
Metoda e ndarjes se variablave nxjerr zgjidhje shume te thjeshta te formes
ku Θ duhet te jete perodike me periode 2π. Kjo jep
dhe
Tani nga kondita e periodicitetit del qe
si dhe n duhet te jete nje numer i plote. Komponenti rrezor R ka formen
ku funksioni Bezel Jn(ρ) kenaq ekuacionin e Bezelit
dhe ρ=kr. Funksioni rrezor Jn ka nje numer te pafundem rrenjesh per cdo vlere te n, te dhene nga ρm,n. Kondita kufitare qe A te zhduket kur r=a kenaqet vetem kur frekuancat kooresponduese jepen nga
Zgjidhaj e pergjithsheme A merr formen e nje shume te pafundme te dyfishte te termave q perfshine produktet e
Keto zgjedhje jane modat e vibrimit te nje daulleje rrethore.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Ekuacioni i Helmholcit, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.