Fiset Shqiptare

Shumica e tyre mbronin territorin dhe interesat e tyre kundër fiseve të tjera dhe forcave të jashtme.

Shoqëria fisnore shqiptare u kristalizua qartë në malet e Shqipërisë së Veriut dhe zonave ngjitur me Malin e Zi, dhe gjithashtu ishte e pranishme në një sistem fisnor më pak të zhvilluar në Shqipërinë e Jugut. Një nga elementët më të veçantë të strukturës fisnore shqiptare është varësia e saj nga doket kanunore.

E trashëguar nga struktura e lashtë shoqërore ilire duke lulëzuar deri në vitet e parë të shekullit XX, shoqëria fisnore shqiptare mbeti kryesisht e paprekur deri në ngritjen në pushteti të regjimit komunist në 1944, dhe konsiderohet si shembulli i vetëm i një sistem shoqëror fisnor që mbijetoi në Evropë deri në mesin e shekullit XX.

Fakti që fiset e Shqipërisë së Veriut nuk u nënshtruan plotësisht nga Osmanët, është ngritur në nivelin e Ortodoksisë midis anëtarëve të fiseve. Një shpjegim i mundshëm është që Osmanët nuk kishin asnjë arsye për të nënshtruar fiset Shqiptare të veriut, sepse ata kishin nevojë për to si një burim i qëndrueshëm i mercenarëve. Osmanët zbatuan sistemin bajraktar brenda fiseve shqiptare të veriut dhe u dhanë disa privilegje bajraktarëve (krerëve të flamurit) në këmbim të detyrimit të tyre për të mobilizuar luftëtarët vendas për të mbështetur veprimet ushtarake të forcave Osmane.

Në periudhën pa kontroll të qëndrueshëm fiset gjykonin anëtarët e tyre. Dënimet e zakonshme ishin gjobë, mërgim ose çarmatim. Shtëpia e pjesëtarit të mërguar të fisit do të digjej. Në Shqipëri çarmatimi u vlerësua si verdikti më i sikletshëm.

Anëtarët e fiseve të Shqipërisë së veriut besojnë se historia e tyre themelohet në nocionet e rezistencës dhe izolimit. Disa studiues e lidhin këtë besim me konceptin e "periferisë së negociuar". Përgjatë historisë territori i fiseve shqiptare të veriut të pushtuara ka qenë i kontestuar dhe periferik, kështu që fiset shqiptare të veriut shpesh shfrytëzuan pozitën e tyre dhe negociuan periferinë e tyre në mënyra fitimprurëse. Kjo pozitë periferike ndikoi gjithashtu në programin e tyre kombëtar, rëndësia dhe sfidat e të cilit janë të ndryshme nga ato në Jug të Shqipërisë. Territorë të tillë periferikë janë zona të krijimit të kulturës dinamike ku është e mundur të krijohen dhe manipulohen historitë rajonale dhe kombëtare në dobi të individëve dhe grupeve të caktuara.

Fiset Shqiptare të veriut kanë traditën e besës, një nga parimet morale themelore të së drejtës dokesore Shqiptare. Besa është një pjesë e rëndësishme e qëndrimit personal, familjar dhe shoqëror, dhe shpesh përdoret si shembull i Shqiptarizmit. Dikush që thyen besën e tij madje mund të dëbohet nga bashkësia i tij.

Sipas Kanunit të Lekë Dukagjinit:

• Hoti
• Morina (Oroshi, Spaçi e Kuzhneni)
• Kabashi
• Gashi
• Dukagjini (Shala e Shoshi)
• Kelmendi
• Bytyçi
• Thaçi
• Krasniqi
• Berisha
• Shkreli
• Gruda
• Malani

Të grupuara nga albanologu Robert Elsie:

Fiset e Malësisë së Madhe

• Kelmendi
• Gruda
• Hoti
• Trieshi
• Kastrati
• Boga
• Shkreli
• Lohja
• Reçi
• Rrjolli
• [Vorfa]
• [basha]

Fiset e Pultit

• Plani
• Xhani
• Kiri
• Suma
• Drishti

Fiset e Dukagjinit

• Shala
• Shoshi
• Shllaku
• Mazreku
• Dushmani
• Toplana

Fiset e Malësisë së Gjakovës

• Bytyçi
• Gashi
• Krasniqi
• Mërturi
• Nikaj
• Mekshi

Fiset e Pukës

• Kabash
• Thaç
• Berish
• Puke
• Qerret
• Mali i Zi
• Lusha

Fiset e Malësisë së Lezhës

• Bulgëri
• Kryezezi
• Manatia
• Vela

Fiset e Malësisë së Krujës

• Kurbini
• Benda

Fiset e Mirditës

• Oroshi
• Spaçi
• Kushneni
• Fandë
• Dibrri
• Kthella
• Selita
• Rraza
• Malësia e Lezhes: *Kryezezi

                   * Bulgri                    * Vela                     * Manatia 

Fiset e Matit

• Bushkashi
• Mati
• Kadiu
• Doçi
• Vatdodaj

Fiset e Drinit të sipërm

• Hasi
• Luma
• Lura
• Arrëni
• Dibra
• Bulica
• Tafciu

Fiset të tjera

• Bobi
• Boksi
• Buza e Ujit
• Bua
• Çidhna
• Dardha
• Dervishaj
• Dushi
• Gimaj
• Grizha
• Gojani
• Gjoni (Gjonima)
• Idrizi
• Kastrioti
• Kenga
• Komani
• Kopliku
• Luznia
• Necol
• Malakasoi
• Mëgulla
• Morina
• Muhurri
• Mumajesi
• Ploshtani
• Reçi i Dibrës
• Shpata
• Sheh Hysenaj
• Skandëri (Homeshi)
• Trojaku
• Ura e Shtejtë
• Vorpsi
• Zogjaj
• Trimi

Fiset e Gramshit

• Trimi
• Llapushi
• Mema
• Avdyli

• Fiset ilire
• Lista e fiseve ilire