Wedy, Weda (dewanagari वेद „wiedza”) – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu.
Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie.
Wedy dzielą się na trzy rodzaje:
Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako „mszały” w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa):
Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:
Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem „Weda” określa całą taką grupę tekstów.
Najwcześniejszy tekst w zbiorze, Rygweda, powstał prawdopodobnie pomiędzy 1500 a 1200 rokiem p.n.e., choć niektórzy badacze uważają, że powstał wcześniej. Najnowszy tekst wśród Wed, Upaniszady, został prawdopodobnie zredagowany pomiędzy 600 a 300 r. p.n.e., tekst zdradza wpływy buddyjskie, więc jego cześć musiała powstać po Buddzie, którego daty życia szacuje się na IV i V wiek p.n.e.. Wg niektórych naukowców Upaniszady powstały wcześniej, pomiędzy 800 a 600 r. p.n.e.. Niezwykłą cechą Wed jest fakt, że były przekazywane w formie ustnej przez 3000 lat.
Wyznawcy hinduizmu uznają, że wedy są wieczne, istnieją od zawsze. Objawienie wedyjskie to proces usłyszenia wed przez pradawnych ryszich i przetransponowanie ich w formę językową. Początkowo wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa (dewanagari: व्यास, trl. Vyāsa, ang. Vyasa), którego imię wywodzi się od słowa sanskryckiego „porządkować, redagować”. W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e. Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane.
Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, glosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Wedy, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.