Laureaci Nagrody Nobla W Dziedzinie Fizyki: Lista laureatów

Przyznawane od 1901 roku wyróżnienie ufundowane zostało przez szwedzkiego przemysłowca, Alfreda Nobla w jego testamencie. Spadkiem fundatora zarządza Fundacja Nobla, która inwestuje środki w taki sposób, by nagroda mogła być przyznawana corocznie.

Laureatów nagrody wybiera Królewska Szwedzka Akademia Nauk spośród kandydatów rekomendowanych przez działający przy akademii Komitet Noblowski w dziedzinie fizyki. Komitet składa się z sześciu osób, wybieranych spośród członków akademii na trzyletnie kadencje. Celem gremium jest przeprowadzanie procedury zbierania kandydatur oraz ich wstępna selekcja. Nominacje na laureatów nadsyłać mogą jedynie wybrane przez komitet osoby, należące do jednej z poniższych grup:

• członkowie (szwedzcy lub zagraniczni) Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk;
• dotychczasowi laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki;
• specjalizujący się w fizyce profesorowie i adiunkci, zatrudnieni na uniwersytetach i politechnikach Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii oraz Islandii lub pracownicy naukowi Instytutu Karolinska w Sztokholmie;
• członkowie Komitetu Noblowskiego w dziedzinie fizyki;
• zatrudnieni na równorzędnych stanowiskach na jednym z co najmniej sześciu wybranych przez Akademię uniwersytetów (aby zapobiec faworyzowaniu kandydatów pod względem narodowościowym);
• inni naukowcy uznani przez Akademię za odpowiednich.

Wybór przez Akademię osób i placówek opisanych w dwóch ostatnich punktach następuje do końca września każdego roku. Komitet Noblowski we wrześniu roku poprzedzającego wręczenie wyróżnienia rozsyła formularze nominacyjne do około trzech tysięcy spełniających kryteria osób. Termin nadsyłania nazwisk kandydatów upływa 31 stycznia w roku wręczenia nagrody. Wstępnej selekcji zgłoszonych kandydatur dokonuje Komitet Noblowski, wybierając około 250–300 kandydatów, po czym powiadamia ekspertów w danych dziedzinach, którzy będą w stanie ocenić wkład merytoryczny osób nominowanych. Konsultacje takie trwają od marca do maja, następnie Komitet sporządza dla Akademii raport, zawierający opinie ekspertów oraz nazwisko lub nazwiska osób rekomendowanych przez Komitet do wyróżnienia. Dokument ten po podpisaniu przez członków Komitetu jest we wrześniu przedstawiany członkom Akademii. Dyskusja nad raportem odbywa się na dwóch spotkaniach sekcji fizycznej Akademii, po czym na początku października w głosowaniu większościowym wybierany jest laureat. Nazwisko wyróżnionej osoby lub wyróżnionych osób jest podawane do publicznej wiadomości. Wszelkie dokumenty, opinie ekspertów, nazwiska kandydatów oraz osób nominujących pozostają niejawne przez 50 lat.

Dyplom Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki

 

 

Uroczystość wręczenia wyróżnień odbywa się co roku 10 grudnia w rocznicę śmierci fundatora w budynku sztokholmskiej filharmonii (od 1926 roku). Po wręczeniu dyplomów i medali w ratuszu miejskim urządzany jest uroczysty bankiet na około 1300 gości, w tym około 250 studentów. W obu imprezach obok laureatów i ich rodzin biorą udział król i królowa Szwecji oraz inni członkowie rodziny królewskiej, a także przedstawiciele rządu i parlamentu Szwecji.

Medal, który otrzymują laureaci podczas uroczystości wręczenia nagrody, zaprojektowany został przez Erika Lindberga. Przedstawia on personifikację Natury, której zasłonę zdejmuje z twarzy Geniusz Nauki. Na otoku medalu znajduje się łacińska inskrypcja będąca cytatem z VI księgi Eneidy Wergiliusza:

Pod postaciami Natury i Geniuszu wygrawerowane są imię i nazwisko laureata oraz napis REG. ACAD. SCIENT. SUEC. (Regia Academia Scientiarum Sueciae) oznaczający Królewską Szwedzką Akademię Nauk. Każdy z laureatów otrzymuje ponadto dyplom, o wyglądzie którego rokrocznie decyduje akademia. Treść dyplomu, kaligrafowana ręcznie po szwedzku, pozostaje niezmieniona.

Poza dyplomem i medalem wyróżnieni Nagrodą Nobla otrzymują kwotę pieniędzy, która nie jest stała (np. w 2018 roku wynosiła 9 mln SEK do podziału między laureatów). Środki na ufundowanie nagrody pochodzą z majątku pozostawionego przez Alfreda Nobla i zgodnie z jego testamentem są inwestowane przez Fundację Nobla.

W latach 1901–2023 wyróżnione Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki zostały łącznie 224 osoby, w tym pięć kobiet: Maria Skłodowska-Curie (1903), Maria Goeppert-Mayer (1963), Donna Strickland (2018), Andrea Ghez (2020) i Anne L’Huillier (2023). John Bardeen, jako jedyny laureat, uhonorowany został dwukrotnie: w 1956 za udział w wynalezieniu tranzystora, oraz ponownie w 1972 za wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa (tzw. teoria BCS). Najmłodszym laureatem był wyróżniony w 1915 roku wraz z ojcem William Lawrence Bragg za wkład w badanie struktury krystalicznej przy użyciu promieni Röntgena; w chwili ogłoszenia wyróżnienia miał 25 lat. W 2018 w wieku 96 lat Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymał Arthur Ashkin, stając się tym samym najstarszym laureatem.

Statut Fundacji Nobla przewiduje możliwość wyróżnienia do trzech osób każdego roku, między które dzielona jest nagroda pieniężna. Do 2023 roku Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki wręczona została 117 razy, przy czym 47-krotnie laureatem była jedna osoba, 32 razy zostały wyróżnione dwie osoby, zaś sytuacja, gdy wyróżnionych było trzy osoby, miała miejsce 38 razy.

Sześciokrotnie Królewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała nie przyznawać wyróżnienia na mocy zapisu w statucie Fundacji, który stwierdza, że jeśli w danym roku spośród zaproponowanych kandydatów nie ma osoby, której wkład w rozwój nauki, zdaniem Akademii, zasługiwałby na nagrodę, wówczas środki pieniężne na nagrodę są rezerwowane i mogą zostać przeznaczone na dodatkową nagrodę w kolejnym roku. Jeśli w następnym roku nie został wskazany laureat zaległej nagrody, zarezerwowane na nią środki wracają do dyspozycji Fundacji.

Lista laureatów

Poniższa tabela zawiera chronologiczny spis osób, odznaczonych Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki, z podaniem uzasadnienia i miejsca pracy w chwili otrzymania wyróżnienia.

Rok	Wyróżniony		Afiliacja	Uzasadnienie
1901		Röntgen, Wilhelm ConradWilhelm Conrad Röntgen	Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium	„W uznaniu zasług, które oddał przez odkrycie promieni nazwanych jego imieniem”
1902		Lorentz, HendrikHendrik Lorentz	Uniwersytet w Lejdzie	„W uznaniu niezwykłych zasług, jakie oddali przez badania nad wpływem magnetyzmu na zjawisko promieniowania”
		Zeeman, PieterPieter Zeeman	Uniwersytet Amsterdamski
1903		Becquerel, HenriHenri Becquerel	École polytechnique	„W uznaniu niezwykłych zasług, jakie oddał przez odkrycie radioaktywności naturalnej”
		Curie, PierrePierre Curie	École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris	„W uznaniu ich zasług, jakie oddali poprzez wspólne badania nad zjawiskiem promieniotwórczości odkrytym przez profesora Henri Becquerela”
		Skłodowska-Curie, MariaMaria Skłodowska-Curie	École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris
1904		Strutt, John WilliamJohn William Strutt	Royal Institution of Great Britain	„Za badania nad gęstością najważniejszych gazów i odkrycie argonu”
1905		Lenard, PhilippPhilipp Lenard	Uniwersytet Chrystiana Albrechta w Kilonii	„Za jego prace dotyczące promieni katodowych”
1906		Thomson, Joseph JohnJoseph John Thomson	Uniwersytet w Cambridge	„W uznaniu zasług za teoretyczne i eksperymentalne badania nad przewodnictwem elektrycznym gazów”
1907		Michelson, AlbertAlbert Michelson	University of Chicago	„Za jego precyzyjne przyrządy optyczne i spektroskopowe i pomiary metrologiczne przeprowadzone przy ich użyciu”
1908		Lippmann, GabrielGabriel Lippmann	Uniwersytet Paryski	„Za jego metodę fotograficznego odtwarzania kolorów opartą na zjawisku interferencji”
1909		Braun, Karl FerdinandKarl Ferdinand Braun	Uniwersytet w Strasburgu	„Za ich wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej”
		Marconi, GuglielmoGuglielmo Marconi	Marconi Company
1910		van der Waals, Johannes DiderikJohannes Diderik van der Waals	Uniwersytet Amsterdamski	„Za swoją pracę nad równaniem stanu gazów i cieczy”
1911		Wien, WilhelmWilhelm Wien	Uniwersytet w Würzburgu	„Za swoje odkrycia dotyczące praw rządzących promieniowaniem cieplnym”
1912		Dalén, Nils GustafNils Gustaf Dalén	Gas Accumulator Company	„Za wynalezienie automatycznych regulatorów do stosowania w połączeniu z zasobnikami gazu do zasilania światłem latarni morskich i pław świetlnych”
1913		Onnes, Heike KamerlinghHeike Kamerlingh Onnes	Uniwersytet w Lejdzie	„Za jego badania dotyczące właściwości materii w niskich temperaturach, które doprowadziły, między innymi, do wytworzenia ciekłego helu”
1914		von Laue, MaxMax von Laue	Uniwersytet Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem	„Za jego odkrycie dyfrakcji promieni Röntgena na kryształach”
1915		Bragg, William HenryWilliam Henry Bragg	University College London	„Za ich zasługi w badaniu struktury krystalicznej przy użyciu promieni Röntgena”
		Bragg, William LawrenceWilliam Lawrence Bragg	Uniwersytet Wiktorii w Manchesterze
1916	nie przyznano
1917		Barkla, Charles GloverCharles Glover Barkla	Uniwersytet Edynburski	„Za jego odkrycie charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego pierwiastków”
1918		Planck, MaxMax Planck	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie	„W uznaniu jego zasług, które oddał w rozwoju fizyki przez odkrycie kwantów energii”
1919		Stark, JohannesJohannes Stark	Uniwersytet w Greifswaldzie	„Za jego odkrycie efektu Dopplera w promieniach kanalikowych i za odkrycie rozszczepienia linii widmowych w polu elektrycznym”
1920		Guillaume, Charles ÉdouardCharles Édouard Guillaume	Międzynarodowe Biuro Miar i Wag	„W uznaniu dla jego wkładu, jaki wniósł w pomiary precyzyjne w fizyce przez odkrycie anomalii w stopach niklowo-stalowych”
1921		Einstein, AlbertAlbert Einstein	Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft	„Za jego zasługi dla fizyki teoretycznej, a szczególnie za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym”
1922		Bohr, NielsNiels Bohr	Uniwersytet Kopenhaski	„Za jego zasługi w badaniach nad strukturą atomu oraz emitowanego przez niego promieniowania”
1923		Millikan, Robert AndrewsRobert Andrews Millikan	Kalifornijski Instytut Techniczny	„Za jego pracę nad elementarnym ładunkiem elektrycznym i efektem fotoelektrycznym”
1924		Siegbahn, ManneManne Siegbahn	Uniwersytet w Uppsali	„Za jego odkrycia i badania w dziedzinie spektroskopii rentgenowskiej”
1925		Franck, JamesJames Franck	Uniwersytet w Getyndze	„Za ich odkrycie praw rządzących zderzeniami elektronu z atomem”
		Hertz, Gustav LudwigGustav Ludwig Hertz	Uniwersytet Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze
1926		Perrin, Jean BaptisteJean Baptiste Perrin	Uniwersytet Paryski	„Za jego odkrycie nieciągłej struktury materii, a szczególnie za odkrycie równowagi w procesach osadzania”
1927		Compton, ArthurArthur Compton	University of Chicago	„Za odkrycie efektu nazwanego jego imieniem”
		Wilson, Charles Thomson ReesCharles Thomson Rees Wilson	Uniwersytet w Cambridge	„Za jego metodę czynienia widzialnymi torów cząstek naładowanych elektrycznie, z wykorzystaniem kondensacji pary”
1928		Richardson, Owen WillansOwen Willans Richardson	Uniwersytet Londyński	„Za jego prace nad zjawiskiem termoemisji, a w szczególności za odkrycie prawa nazwanego jego imieniem”
1929		de Broglie, LouisLouis de Broglie	Uniwersytet Paryski	„Za jego odkrycie falowej natury elektronów”
1930		Raman, Chandrasekhara VenkataChandrasekhara Venkata Raman	Uniwersytet w Kalkucie	„Za jego prace dotyczące rozpraszania światła i za odkrycie efektu nazwanego jego imieniem”
1931	nie przyznano
1932		Heisenberg, WernerWerner Heisenberg	Uniwersytet Lipski	„Za stworzenie mechaniki kwantowej, zastosowanie której doprowadziło, między innymi, do odkrycia alotropowych form wodoru”
1933		Schrödinger, ErwinErwin Schrödinger	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie	„Za odkrycie nowych, produktywnych aspektów teorii atomów”
		Dirac, PaulPaul Dirac	Uniwersytet w Cambridge
1934	nie przyznano
1935		Chadwick, JamesJames Chadwick	Uniwersytet Liverpoolski	„Za odkrycie neutronu”
1936		Hess, Victor FranzVictor Franz Hess	Leopold-Franzens-Universität Innsbruck	„Za odkrycie promieniowania kosmicznego”
		Anderson, Carl DavidCarl David Anderson	Kalifornijski Instytut Techniczny	„Za odkrycie pozytonu”
1937		Davisson, Clinton JosephClinton Joseph Davisson	Bell Labs	„Za eksperymentalne odkrycie dyfrakcji elektronów na kryształach”
		Thomson, GeorgeGeorge Thomson	Uniwersytet Londyński
1938		Fermi, EnricoEnrico Fermi	Uniwersytet Rzymski „La Sapienza”	„Za pokazanie istnienia nowych pierwiastków promieniotwórczych wytworzonych przez napromieniowanie neutronami i za odkrycie reakcji jądrowych wywołanych przez powolne neutrony”
1939		Lawrence, ErnestErnest Lawrence	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	„Za wynalezienie i udoskonalenie cyklotronu i wyniki otrzymane przy jego użyciu, w szczególności odnoszące się do pierwiastków sztucznie promieniotwórczych”
1940	nie przyznano
1941	nie przyznano
1942	nie przyznano
1943		Stern, OttoOtto Stern	Carnegie Institute of Technology	„Za jego wkład w rozwój metody promieni molekularnych i za jego odkrycie momentu magnetycznego protonu”
1944		Rabi, Isidor IsaacIsidor Isaac Rabi	Uniwersytet Columbia	„Za jego metodę rezonansową obserwacji własności magnetycznych jąder atomowych”
1945		Pauli, WolfgangWolfgang Pauli	Uniwersytet Princeton	„Za odkrycie zasady wykluczenia nazywanej również zasadą Pauliego”
1946		Bridgman, Percy WilliamsPercy Williams Bridgman	Harvard University	„Za wynalezienie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dokonał przy jej użyciu w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień”
1947		Appleton, Edward VictorEdward Victor Appleton	Department of Scientific and Industrial Research	„Za jego badania nad fizyką wyższych warstw atmosfery, w szczególności za odkrycie tak zwanej warstwy Appletona”
1948		Blackett, Patrick Maynard StuartPatrick Maynard Stuart Blackett	Uniwersytet Wiktorii w Manchesterze	„Za rozwinięcie metody komory Wilsona i za odkrycia, przy jej użyciu, w dziedzinach fizyki jądrowej i promieniowania kosmicznego”
1949		Yukawa, HidekiHideki Yukawa	Uniwersytet Cesarski w Kioto	„Za przewidzenie istnienia mezonów na podstawie teoretycznej pracy dotyczącej sił jądrowych”
1950		Powell, Cecil FrankCecil Frank Powell	Uniwersytet Bristolski	„Za rozwinięcie metody fotograficznej badania procesów jądrowych i za odkrycia związane z mezonami, dokonane przy zastosowaniu tej metody”
1951		Cockcroft, John DouglasJohn Douglas Cockcroft	Instytut Badań Energii Jądrowej	„Za ich pionierskie prace związane z przekształceniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek”
		Walton, ErnestErnest Walton	Kolegium Trójcy Świętej w Dublinie
1952		Bloch, FelixFelix Bloch	Uniwersytet Stanforda	„Za rozwinięcie nowych metod pomiarów precyzyjnych magnetyzmu jądrowego i odkrycia dzięki nim dokonane”
		Purcell, Edward MillsEdward Mills Purcell	Uniwersytet Harvarda
1953		Zernike, FritsFrits Zernike	Uniwersytet w Groningen	„Za przedstawienie metody kontrastu fazowego, a szczególnie za wynalezienie mikroskopu fazowo-kontrastowego”
1954		Born, MaxMax Born	Uniwersytet Edynburski	„Za fundamentalne badania w dziedzinie mechaniki kwantowej, a w szczególności za jego statystyczną interpretację funkcji falowej”
		Bothe, WaltherWalther Bothe	Uniwersytet w Heidelbergu	„Za metodę koincydencji i odkrycia dokonane tą metodą”
1955		Lamb, Willis EugeneWillis Eugene Lamb	Uniwersytet Stanforda	„Za odkrycia związane ze strukturą subtelną widma wodoru”
		Kusch, PolykarpPolykarp Kusch	Uniwersytet Columbia	„Za precyzyjne wyznaczenie momentu magnetycznego elektronu”
1956		Bardeen, JohnJohn Bardeen	Uniwersytet Illinois w Urbanie i Champaign	„Za ich badania nad półprzewodnikami i wynalezienie tranzystora”
		Brattain, Walter HouserWalter Houser Brattain	Bell Labs
		Shockley, WilliamWilliam Shockley	Beckman Coulter
1957		Yang, Chen NingChen Ning Yang	Institute for Advanced Study	„Za wnikliwe zbadanie tak zwanego prawa zachowania parzystości, co doprowadziło do ważnych odkryć związanych z cząstkami elementarnymi”
		Lee, Tsung-DaoTsung-Dao Lee	Uniwersytet Columbia
1958		Czerenkow, PawiełPawieł Czerenkow	Instytut Fizyczny im. P.N. Lebiediewa Akademii Nauk ZSRR	„Za odkrycie i interpretację efektu Czerenkowa”
		Frank, IljaIlja Frank	Uniwersytet Moskiewski
		Tamm, IgorIgor Tamm	Uniwersytet Moskiewski
1959		Segrè, EmilioEmilio Segrè	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	„Za odkrycie antyprotonu”
		Chamberlain, OwenOwen Chamberlain	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
1960		Glaser, Donald ArthurDonald Arthur Glaser	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	„Za wynalezienie komory pęcherzykowej”
1961		Hofstadter, RobertRobert Hofstadter	Uniwersytet Stanforda	„Za jego pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów”
		Mößbauer, RudolfRudolf Mößbauer	Uniwersytet Techniczny w Monachium, Kalifornijski Instytut Techniczny	„Za jego badania rezonansowej absorpcji promieniowania gamma i odkrycie w związku z tym efektu, który nosi jego imię”
1962		Landau, LewLew Landau	Akademia Nauk ZSRR	„Za jego pionierskie teorie dotyczące skondensowanej materii, a w szczególności ciekłego helu”
1963		Wigner, EugeneEugene Wigner	Uniwersytet Princeton	„Za wkład w teorię jądra atomowego i cząstek elementarnych, a szczególnie za odkrycie i zastosowanie w tych teoriach podstawowych zasad symetrii”
		Goeppert-Mayer, MariaMaria Goeppert-Mayer	Uniwersytet Kalifornijski	„Za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych”
		Jensen, J. Hans D.J. Hans D. Jensen	Uniwersytet w Heidelbergu
1964		Townes, CharlesCharles Townes	Instytut Techniczny Massachusetts	„Za fundamentalne prace w dziedzinie elektroniki kwantowej, które doprowadziły do skonstruowania oscylatorów i wzmacniaczy bazujących na zasadzie działania masera i lasera”
		Basow, NikołajNikołaj Basow	Instytut Fizyczny im. P.N. Lebiediewa Akademii Nauk ZSRR
		Prochorow, AleksandrAleksandr Prochorow	Instytut Fizyczny im. P.N. Lebiediewa Akademii Nauk ZSRR
1965		Tomonaga, Shin’ichirōShin’ichirō Tomonaga	Uniwersytet w Tsukubie	„Za ich fundamentalne prace z dziedziny elektrodynamiki kwantowej, które wywarły duży wpływ na fizykę cząstek elementarnych”
		Schwinger, JulianJulian Schwinger	Uniwersytet Harvarda
		Feynman, RichardRichard Feynman	Kalifornijski Instytut Techniczny
1966		Kastler, AlfredAlfred Kastler	École normale supérieure w Paryżu	„Za odkrycie i rozwój optycznych metod badania rezonansu Hertza w atomach”
1967		Bethe, HansHans Bethe	Uniwersytet Cornella	„Za jego wkład do teorii reakcji jądrowych, a w szczególności za odkrycia związane z wytwarzaniem energii w gwiazdach”
1968		Alvarez, Luis WalterLuis Walter Alvarez	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	„Za decydujący wkład w fizykę cząstek elementarnych, w szczególności za odkrycie wielkiej liczby stanów rezonansowych, co było możliwe dzięki rozwinięciu techniki korzystania z pęcherzykowej komory wodorowej i analizy danych”
1969		Gell-Mann, MurrayMurray Gell-Mann	Kalifornijski Instytut Techniczny	„Za jego wkład i odkrycia związane z fizyką cząstek elementarnych i ich oddziaływań”
1970		Alfvén, HannesHannes Alfvén	Politechnika Królewska	„Za fundamentalne prace i odkrycia w dziedzinie magnetohydrodynamiki i ich owocne zastosowania do różnych działów fizyki plazmy”
		Néel, LouisLouis Néel	Centre national de la recherche scientifique	„Za fundamentalne prace i odkrycia związane z antyferromagnetyzmem i ferrimagnetyzmem, które doprowadziły do ważnych zastosowań w fizyce ciała stałego”
1971		Gabor, DennisDennis Gabor	Imperial College London	„Za wynalezienie i rozwój metody holograficznej”
1972		Bardeen, JohnJohn Bardeen	Uniwersytet Illinois w Urbanie i Champaign	„Za ich wspólne opracowanie teorii nadprzewodnictwa zwanej zwykle teorią BCS”
		Cooper, LeonLeon Cooper	Uniwersytet Browna
		Schrieffer, John RobertJohn Robert Schrieffer	Uniwersytet Pensylwanii
1973		Esaki, LeoLeo Esaki	Thomas J. Watson Research Center	„Za ich empiryczne odkrycie zjawiska tunelowania w półprzewodnikach i nadprzewodnikach”
		Giaever, IvarIvar Giaever	General Electric
		Josephson, Brian DavidBrian David Josephson	Uniwersytet w Cambridge	„Za teoretyczne przewidzenie własności prądu nadprzewodnictwa płynącego przez barierę tunelową, w szczególności tych zjawisk, które są znane jako efekty Josephsona”
1974		Ryle, MartinMartin Ryle	Uniwersytet w Cambridge	„Za ich pionierskie badania w dziedzinie radioastrofizyki: Ryle za jego obserwacje i wynalazki, w szczególności techniki syntezy aparatury, Hewish za jego decydującą rolę w odkryciu pulsarów”
		Hewish, AntonyAntony Hewish	Uniwersytet w Cambridge
1975		Bohr, Aage NielsAage Niels Bohr	Instytut Nielsa Bohra	„Za odkrycie związku pomiędzy ruchem kolektywnym i ruchem jednocząstkowym w jądrze atomowym i rozwinięcie teorii budowy jąder atomowych oparte na tym związku”
		Mottelson, BenjaminBenjamin Mottelson	Nordic Institute for Theoretical Physics
		Rainwater, JamesJames Rainwater	Uniwersytet Columbia
1976		Richter, BurtonBurton Richter	Stanford Linear Accelerator Center	„Za ich odkrycie ważnej, podstawowej cząstki elementarnej”
		Ting, SamuelSamuel Ting	Instytut Techniczny Massachusetts
1977		Anderson, Philip WarrenPhilip Warren Anderson	Bell Labs	„Za fundamentalne badania teoretyczne struktury elektronowej układów magnetycznych i nieuporządkowanych”
		Mott, Nevill FrancisNevill Francis Mott	Uniwersytet w Cambridge
		van Vleck, John HasbrouckJohn Hasbrouck van Vleck	Uniwersytet Harvarda
1978		Kapica, PiotrPiotr Kapica	Instytut Problemów Fizycznych Akademii Nauk ZSRR	„Za podstawowe badania i odkrycia w dziedzinie fizyki niskich temperatur”
		Penzias, ArnoArno Penzias	Bell Labs	„Za odkrycie kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła”
		Wilson, Robert WoodrowRobert Woodrow Wilson	Bell Labs
1979		Glashow, Sheldon LeeSheldon Lee Glashow	Uniwersytet Harvarda	„Za prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych”
		Salam, AbdusAbdus Salam	International Centre for Theoretical Physics
		Weinberg, StevenSteven Weinberg	Uniwersytet Harvarda
1980		Cronin, JamesJames Cronin	University of Chicago	„Za odkrycie naruszania jednej z fundamentalnych zasad symetrii w rozpadach neutralnych mezonów K”
		Fitch, ValVal Fitch	Uniwersytet Princeton
1981		Bloembergen, NicolaasNicolaas Bloembergen	Uniwersytet Harvarda	„Za ich wkład w rozwój spektroskopii laserowej”
		Schawlow, Arthur LeonardArthur Leonard Schawlow	Uniwersytet Stanforda
		Siegbahn, Kai M.Kai M. Siegbahn	Uniwersytet w Uppsali	„Za jego wkład w rozwój spektroskopii elektronowej wysokiej rozdzielczości”
1982		Wilson, Kenneth G.Kenneth G. Wilson	Uniwersytet Cornella	„Za jego teorię zjawisk krytycznych w przejściach fazowych”
1983		Chandrasekhar, SubrahmanyanSubrahmanyan Chandrasekhar	University of Chicago	„Za jego badania teoretyczne procesów fizycznych istotnych dla struktury i ewolucji gwiazd”
		Fowler, WilliamWilliam Fowler	Kalifornijski Instytut Techniczny	„Za jego badania teoretyczne i doświadczalne reakcji jądrowych ważnych dla powstania pierwiastków we Wszechświecie”
1984		Rubbia, CarloCarlo Rubbia	CERN	„Za decydujący wkład do wielkiego projektu prowadzącego do odkrycia cząstek W i Z”
		van der Meer, SimonSimon van der Meer	CERN
1985		von Klitzing, KlausKlaus von Klitzing	Instytut Maxa Plancka	„Za odkrycie kwantowego efektu Halla”
1986		Ruska, ErnstErnst Ruska	Towarzystwo Maxa Plancka	„Za jego podstawowe prace z optyki elektronowej i projekt pierwszego mikroskopu elektronowego”
		Binnig, GerdGerd Binnig	IBM Zurich Research Laboratory	„Za ich projekt skaningowego mikroskopu tunelowego”
		Rohrer, HeinrichHeinrich Rohrer	IBM Zurich Research Laboratory
1987		Bednorz, Johannes GeorgJohannes Georg Bednorz	IBM Zurich Research Laboratory	„Za postęp w odkryciu nadprzewodnictwa materiałów ceramicznych”
		Müller, Karl AlexanderKarl Alexander Müller	IBM Zurich Research Laboratory
1988		Lederman, LeonLeon Lederman	Fermilab	„Za metodę wiązki neutrinowej i przedstawienie dubletowej struktury leptonów poprzez odkrycie neutrina mionowego”
		Schwartz, MelvinMelvin Schwartz	Digital Pathways
		Steinberger, JackJack Steinberger	CERN
1989		Ramsey, Norman F.Norman F. Ramsey	Uniwersytet Harvarda	„Za wynalezienie metody oscylacyjnych pól i ich użycie w maserach wodorowych i zegarach atomowych”
		Dehmelt, Hans GeorgHans Georg Dehmelt	University of Washington	„Za rozwój techniki pułapek jonowych”
		Paul, WolfgangWolfgang Paul	Uniwersytet Fryderyka Wilhelma w Bonn
1990		Friedman, Jerome I.Jerome I. Friedman	Instytut Techniczny Massachusetts	„Za pionierskie badania dotyczące głęboko nieelastycznego rozpraszania elektronów na protonach i związanych neutronach, co miało istotny wpływ na rozwój modelu kwarkowego w fizyce cząstek”
		Kendall, HenryHenry Kendall	Instytut Techniczny Massachusetts
		Taylor, Richard E.Richard E. Taylor	Uniwersytet Stanforda
1991		de Gennes, Pierre-GillesPierre-Gilles de Gennes	Collège de France	„Za odkrycie, że metody rozwinięte przy badaniu zjawisk uporządkowania w prostych układach mogą być uogólnione do bardziej złożonych form materii, na przykład ciekłych kryształów i polimerów”
1992		Charpak, GeorgesGeorges Charpak	École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris	„Za wynalezienie i rozwój detektorów cząstek, a zwłaszcza wielodrutowej komory proporcjonalnej”
1993		Hulse, Russell AlanRussell Alan Hulse	Uniwersytet Princeton	„Za odkrycie nowego typu pulsarów, które otworzyło nowe możliwości badania grawitacji”
		Taylor Jr., Joseph H.Joseph H. Taylor Jr.	Uniwersytet Princeton
1994		Brockhouse, BertramBertram Brockhouse	Uniwersytet McMastera	„Za rozwinięcie spektroskopii neutronowej”
		Shull, CliffordClifford Shull	Instytut Techniczny Massachusetts	„Za rozwinięcie techniki dyfrakcji neutronowej”
1995		Perl, MartinMartin Perl	Uniwersytet Stanforda	„Za odkrycie leptonu tau”
		Reines, FrederickFrederick Reines	Uniwersytet Kalifornijski w Irvine	„Za detekcję neutrina”
1996		Lee, David M.David M. Lee	Uniwersytet Cornella	„Za odkrycie nadciekłości w izotopie helu-3”
		Osheroff, Douglas D.Douglas D. Osheroff	Uniwersytet Stanforda
		Richardson, Robert C.Robert C. Richardson	Uniwersytet Cornella
1997		Chu, StevenSteven Chu	Uniwersytet Stanforda	„Za rozwój metod chłodzenia i pułapkowania atomów laserem”
		Cohen-Tannoudji, ClaudeClaude Cohen-Tannoudji	Collège de France
		Phillips, William D.William D. Phillips	National Institute of Standards and Technology
1998		Laughlin, Robert B.Robert B. Laughlin	Uniwersytet Stanforda	„Za odkrycie cieczy kwantowej ze wzbudzeniami o ładunku ułamkowym”
		Störmer, HorstHorst Störmer	Uniwersytet Columbia
		Tsui, Daniel C.Daniel C. Tsui	Uniwersytet Princeton
1999		Hooft, Gerardus ’tGerardus ’t Hooft	Uniwersytet w Utrechcie	„Za wyjaśnienie kwantowej struktury oddziaływań elektrosłabych”
		Veltman, Martinus J.G.Martinus J.G. Veltman	Uniwersytet Michigan
2000		Ałfiorow, ŻoresŻores Ałfiorow	Instytut Fizyko-Techniczny imienia A.F. Ioffego	„Za osiągnięcia w dziedzinie półprzewodników heterostrukturalnych”
		Kroemer, HerbertHerbert Kroemer	Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara
		Kilby, JackJack Kilby	Texas Instruments	„Za jego wkład w wynalezienie układu scalonego”
2001		Cornell, EricEric Cornell	Uniwersytet Kolorado	„Za uzyskanie nowego stanu materii, tzw. kondensatu Bosego-Einsteina, oraz za przeprowadzenie doświadczeń nad zbadaniem jego właściwości”
		Wieman, CarlCarl Wieman	Uniwersytet Kolorado
		Ketterle, WolfgangWolfgang Ketterle	Instytut Techniczny Massachusetts
2002		Davis, RaymondRaymond Davis	Uniwersytet Pensylwanii	„Za wkład w rozwój astrofizyki, w szczególności za detekcję neutrin kosmicznych”
		Koshiba, MasatoshiMasatoshi Koshiba	Uniwersytet Tokijski
		Giacconi, RiccardoRiccardo Giacconi	Associated Universities, Inc	„Za wkład w rozwój astrofizyki, który doprowadził do odkrycia kosmicznego źródła promieniowania rentgenowskiego”
2003		Abrikosow, AleksiejAleksiej Abrikosow	Argonne National Laboratory	„Za pionierski wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa i nadciekłości”
		Ginzburg, WitalijWitalij Ginzburg	Instytut Fizyczny im. P.N. Lebiediewa Rosyjskiej Akademii Nauk
		Leggett, Anthony JamesAnthony James Leggett	Uniwersytet Illinois w Urbanie i Champaign
2004		Gross, DavidDavid Gross	University of California, Santa Barbara	„Za opracowanie teorii asymptotycznej swobody w silnych oddziaływaniach między cząstkami elementarnymi”
		Politzer, H. DavidH. David Politzer	Kalifornijski Instytut Techniczny
		Wilczek, FrankFrank Wilczek	Instytut Techniczny Massachusetts
2005		Glauber, RoyRoy Glauber	Uniwersytet Harvarda	„Za jego wkład w kwantową teorię koherencji optycznej”
		Hall, John L.John L. Hall	Uniwersytet Kolorado	„Za wkład w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej”
		Hänsch, TheodorTheodor Hänsch	Towarzystwo Maxa Plancka
2006		Mather, John C.John C. Mather	Centrum Lotów Kosmicznych imienia Roberta H. Goddarda	„Za odkrycie, że kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła ma postać promieniowania ciała doskonale czarnego i za odkrycie anizotropii tego promieniowania”
		Smoot, George F.George F. Smoot	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
2007		Fert, AlbertAlbert Fert	Université Paris-Sud	„Za odkrycie gigantycznego magnetooporu”
		Grünberg, PeterPeter Grünberg	Forschungszentrum Jülich
2008		Nambu, YoichiroYoichiro Nambu	University of Chicago	„Za odkrycie mechanizmu spontanicznego złamania symetrii w fizyce subatomowej”
		Kobayashi, MakotoMakoto Kobayashi	Laboratorium Wysokich Energii	„Za odkrycie podstaw złamania symetrii co umożliwiło przewidzenie istnienia co najmniej trzech rodzin kwarków”
		Masukawa, ToshihideToshihide Masukawa	Uniwersytet Kiotyjski
2009		Kao, Charles K.Charles K. Kao	Standard Telephones and Cables	„Za odkrycie sposobu transmisji światła poprzez włókna optyczne”
		Boyle, Willard S.Willard S. Boyle	Bell Labs	„Za opracowanie półprzewodnikowego obwodu obrazującego – sensora CCD”
		Smith, George E.George E. Smith	Bell Labs
2010		Gejm, AndriejAndriej Gejm	Uniwersytet Manchesterski	„Za przełomowe badania nad grafenem”
		Nowosiołow, KonstantinKonstantin Nowosiołow	Uniwersytet Manchesterski
2011		Perlmutter, SaulSaul Perlmutter	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	„Za odkrycie przyspieszającej ekspansji Wszechświata poprzez obserwacje odległych supernowych”
		Riess, AdamAdam Riess	Johns Hopkins University
		Schmidt, BrianBrian Schmidt	Australijski Uniwersytet Narodowy
2012		Haroche, SergeSerge Haroche	Collège de France	„Za przełomowe eksperymentalne metody, które umożliwiają pomiar i manipulację pojedynczych układów kwantowych”
		Wineland, DavidDavid Wineland	Uniwersytet Kolorado
2013		Englert, FrançoisFrançois Englert	Université Libre de Bruxelles	„Za teoretyczne odkrycie mechanizmu, który pomaga nam zrozumieć pochodzenie masy cząstek subatomowych, co zostało niedawno potwierdzone dzięki odkryciu postulowanej cząstki elementarnej podczas eksperymentów ATLAS i CMS przeprowadzonych w Wielkim Zderzaczu Hadronów w CERN”
		Higgs, PeterPeter Higgs	Uniwersytet Edynburski
2014		Akasaki, IsamuIsamu Akasaki	Uniwersytet Meiji Nagoya University	„Za wynalezienie efektywnej niebieskiej diody elektroluminescencyjnej, która może być źródłem jasnego i energooszczędnego światła białego”
		Amano, HiroshiHiroshi Amano	Nagoya University
		Nakamura, ShūjiShūji Nakamura	Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara
2015		Kajita, TakaakiTakaaki Kajita	Uniwersytet Tokijski	„Za odkrycie oscylacji neutrin, co dowodzi, że mają one masę”
		McDonald, Arthur B.Arthur B. McDonald	Uniwersytet Królowej
2016		Thouless, David J.David J. Thouless	University of Washington	„Za teoretyczne odkrycia w dziedzinie topologicznych przejść fazowych i topologicznych faz materii”
		Haldane, DuncanDuncan Haldane	Uniwersytet Princeton
		Kosterlitz, John M.John M. Kosterlitz	Uniwersytet Browna
2017		Weiss, RainerRainer Weiss	Instytut Techniczny Massachusetts	„Za decydujący wkład w detektor LIGO i zaobserwowanie fal grawitacyjnych”
		Barish, BarryBarry Barish	Caltech
		Thorne, KipKip Thorne	Caltech
2018		Ashkin, ArthurArthur Ashkin	Bell Labs	„Za pęsety optyczne i ich zastosowanie w systemach biologicznych”
		Mourou, GérardGérard Mourou	École polytechnique / Uniwersytet Michigan	„Za metodę generowania bardzo intensywnych i ultrakrótkich pulsów optycznych”
		Strickland, DonnaDonna Strickland	Uniwersytet w Waterloo
2019		Peebles, JamesJames Peebles	Uniwersytet Princeton	„Za teoretyczne odkrycia w kosmologii fizycznej”
		Mayor, MichelMichel Mayor	Uniwersytet Genewski	„Za odkrycie egzoplanety orbitującej wokół gwiazd typu słonecznego”
		Queloz, DidierDidier Queloz	Uniwersytet Genewski/Uniwersytet w Cambridge
2020		Penrose, RogerRoger Penrose	Uniwersytet Oksfordzki	„Za odkrycie, że tworzenie się czarnych dziur jest z pewnością przewidywane przez ogólną teorię względności”
		Ghez, AndreaAndrea Ghez	Uniwersytet Kalifornijski	„Za odkrycie supermasywnego obiektu kompaktowego w centrum naszej galaktyki”
		Genzel, ReinhardReinhard Genzel	Uniwersytet Kalifornijski/Instytut Fizyki Pozaziemskiej im. Maxa Plancka
2021		Manabe, SyukuroSyukuro Manabe	Uniwersytet Princeton	„Za fizyczne modelowanie klimatu Ziemi, ilościowe określanie zmienności i wiarygodne przewidywanie globalnego ocieplenia”
		Hasselmann, KlausKlaus Hasselmann	Instytut Meteorologii im. Maxa Plancka
		Parisi, GiorgioGiorgio Parisi	Uniwersytet Rzymski „La Sapienza”	„Za odkrycie wzajemnego oddziaływania nieporządku i fluktuacji w układach fizycznych od skali atomowej do planetarnej”
2022		Aspect, AlainAlain Aspect	Université Paris-Saclay i École polytechnique	„Za eksperymenty ze splątanymi fotonami, ustalenie naruszenia nierówności Bella i pionierską informatykę kwantową”
		Clauser, JohnJohn Clauser	J.F. Clauser and Associates
		Zeilinger, AntonAnton Zeilinger	Uniwersytet Wiedeński
2023		Agostini, PierrePierre Agostini	Uniwersytet Stanu Ohio	„Za metody eksperymentalne generujące attosekundowe impulsy światła do badania dynamiki elektronów w materii”
		Krausz, FerencFerenc Krausz	Max Planck Institute of Quantum Optics i Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium
		L’Huillier, AnneAnne L’Huillier	Lund University
Rok	Wyróżniony		Afiliacja	Uzasadnienie

• Nobelprize.org: Register of Artists and Calligraphers. Nobel Media AB 2010. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).