James Franck (ur.
26 sierpnia 1882 w Hamburgu, zm. 21 maja 1964 w Getyndze) – niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1925 „za odkrycie praw rządzących zderzeniami elektronu z atomem”. Wyniki jego badań potwierdziły istnienie dyskretnych poziomów energetycznych. Nagrodę tę otrzymał wspólnie z Gustavem Hertzem.
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 26 sierpnia 1882 |
Data i miejsce śmierci | 21 maja 1964 |
Specjalność: fizyka | |
Alma Mater | Uniwersytet w Heidelbergu, |
Uczelnia | |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Urodził się w Niemczech w rodzinie żydowskiej. Ukończył Wilhelm-Gymnasium w Hamburgu w roku 1901. Początkowo studiował (chemię) na Uniwersytecie w Heidelbergu, a następnie na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w roku 1906 uzyskał stopień doktora fizyki. W latach 1906–1907 pracował naukowo w dziedzinie fizyki na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie. W roku 1907 wrócił na berliński uniwersytet, gdzie w roku 1911 otrzymał stanowisko wykładowcy fizyki, które zajmował przez siedem lat. W czasie I wojny światowej służył w armii niemieckiej i został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Żelaznym. W następnych latach był profesorem Towarzystwa Postępu Naukowego im. Cesarza Wilhelma (w berlińskim Dahlem) (1918–1920) i na Uniwersytecie w Getyndze (1920–1933), gdzie kierował Instytutem Fizyki Doświadczalnej.
W roku 1933, pomimo panującego w III Rzeszy antysemityzmu i zakazu zajmowania przez Żydów stanowisk publicznych, przyznano mu – jako bohaterowi I wojny światowej – prawo pozostania na swoim stanowisku, jednak z niego demonstracyjnie nie skorzystał. Opuścił Niemcy i wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie był profesorem na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa (1933 i 1935–1938) oraz Uniwersytecie Chicagowskim (1938–1964). W latach 1934–1935 przebywał w Kopenhadze u Nielsa Bohra (Uniwersytet Kopenhaski).
W latach 1942–1945 uczestniczył w projekcie Manhattan, a w roku 1945 był głównym autorem dokumentu znanego jako Franck Report. Raport był sygnowany przez J. Francka, D. Hughesa, L. Szilarda, T. Hognessa, E. Rabinowitcha, G. Seaborga, J.J. Nicksona. Został skierowany w czerwcu 1945 roku do sekretarza wojny Stanów Zjednoczonych. Wobec omawianej 27 kwietnia 1945 r. przez rząd USA możliwości zbombardowania Japonii bronią atomową, istotnym elementem raportu była propozycja zademonstrowania potęgi nowej broni w sposób bezkrwawy.[potrzebny przypis] Franck, wspierany przez grupę wybitnych fizyków, zamierzał przekonać amerykańskie władze do zapewnienia cywilnej kontroli rozwoju techniki jądrowej w Stanach Zjednoczonych, w tym do ujawnienia przed opinią publiczną informacji o pierwszej bombie atomowej przed jej zastosowaniem w wojnie przeciwko Japonii (Fat Man, Little Boy). Apel sygnatariuszy o podjęcie kroków w kierunku przerwania międzynarodowego wyścigu zbrojeń jądrowych nie znalazł wówczas oczekiwanego oddźwięku (problem podjęto wiele lat później).
James Franck zmarł 21 maja 1964 na atak serca.
Prowadził badania nad jonizacją atomów w wyniku zderzeń z elektronami (eksperyment Francka-Hertza), których wyniki potwierdziły istnienie dyskretnych poziomów energetycznych. Jest współautorem zasady Francka-Condona, dotyczącej elektronowo-oscylacyjnych przejść między poziomami energetycznymi cząsteczek (emisja i absorpcja kwantów promieniowania świetlnego, powstawanie cząsteczkowych widm pasmowych). Przez wiele lat zajmował się również procesami fotosyntezy.
Stuart A. Rice i Joshua Jortner z James Franck Institute (Uniwersytet Chicagowski) zamieścili w Biographical Memoirs :
Za czyny w czasie I wojny światowej został odznaczony Krzyżem Żelaznym I i II klasy, a za badania naukowe otrzymał:
Był członkiem:
Jedną z form upamiętnienia jego dokonań jest nadanie jego imienia kraterowi księżycowemu Lunar Crater Franck (22,6° N, 35,5° E, średnica 12 km).
Był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, pianistką Ingrid Josephson Franck (1907–1942), miał dwie córki: Dagmarę Franck von Hippel (1909–1975) i Elisabeth Franck (ur. 1911). Po raz drugi ożenił się w roku 1946. Druga żona, Hertha Sponer (1895–1968), była fizykiem.
This article uses material from the Wikipedia Polski article James Franck, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.