Lista E Fituesve Të Çmimit Nobel Për Fizikë
Çmimi Nobel për Fizikë (suedisht: Nobelpriset i fysik) jepet çdo vit nga Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave.
Kjo është një nga gjashtë çmimet Nobel që u themelua me 1895 nga trashigimia e Alfred Nobel (i cili vdiq në 1896), e dhënë për kontribute të shquara në fizikë. Të tjerat janë Çmimi Nobel për Kimi, Çmimi Nobel për Letërsi, Çmimi Nobel për Paqe, Çmimi Nobel për Ekonomi dhe Çmimi Nobel për Fiziologji dhe Medicinë. Si diktohet nga trashigimia e Nobelit, çmimi administrohet nga Fondacioni Nobel dhe jepet nga një komitet që përbëhet nga pesë anëtarë të zgjedhur nga Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave. Çmimin Nobel i parë në Fizikë ju dha në 1901 Wilhelm Conrad Röntgen, nga Gjermania. Çdo pranues merr një medalje, një diplomë dhe një çmim monetar që ka vlerë të ndryshme çdo vit. Në 1901, Röntgen morri 150.782 kr, e cila është e barabartë me 7.731.004 korona në dhjetor të 2007. Në 2008, çmim iu dha Makoto Kobayashi, Toshihide Maskawa dhe Joiciro Nambu të cilët ndanë shumën prej 10.000.000 kr (pak më shumë se 1000000 €, ose 1400000 US $). Çmimi prezantohet në të Stokholm në një ceremoni vjetore më 10 dhjetor, në përvjetorin e vdekjes së Nobelit.
John Bardeen është i vetmi laureat i cili e ka fituar çmimin dy herë në 1956 dhe 1972. Vetëm një person tjetër ka fituar çmimin Nobel në lëndët e tjera: Marie Curie (fizikë në 1903, kimi në 1911). William Lawrence Bragg është laureati Nobel më i ri, ai fitoi çmimin në 1915, në moshën 25 vjeç. Kanë qënë vetëm dy gra që kanë fituar çmimin: Marie Curie dhe Maria Goeppert-Mayer (1963), ky është numri më i paktë i çmimeve Nobel i dhënë në një fushë në krahasim me pesë çmimet e tjera Deri më 2009, çmim i është dhënë 186 individëve. Kanë qenë vetëm gjashtë vjet, në të cilat Çmimi Nobel në Fizikë nuk është dhënë (1916, 1931, 1934, 1940-1942).
Laureatët
| Viti | Laureati | Shteti | Arsyeja | |
|---|---|---|---|---|
| 1901 |  | Wilhelm Conrad Röntgen | Gjermani | "për zbulimin e rrezeve Röntgen të emëruara sipas tij" |
| 1902 |  | Hendrik Lorentz | Hollandë | "për kërkimet e tyre mbi influencën e magnetizmit tek fenomenet rrezatuese" |
 | Pieter Zeeman | Hollandë | ||
| 1903 |  | Antoine Henri Becquerel | Francë | "për zbulimin e radioaktivitetit spontan" |
| Pierre Curie | Francë | "për kërkimet e tyre mbi fenomenet rrezatuese te zbuluara nga Profesori Henri Bekerel" | ||
 | Marie Curie | Polonia / Francë | ||
| 1904 |  | John William Strutt | Mbretëria e Bashkuar | "për investigimin e densiteteve të gazeve më të rëndësishme dhe për zbulimin e argonit në lidhje me këto kërkime" |
| 1905 |  | Philipp Eduard Anton von Lenard | Gjermani | "për punën e tij me rrezet katodike" |
| 1906 |  | Joseph John Thomson | Mbretëria e Bashkuar | "për kërkimet teorike dhe eksperimentale në përçueshmërinë e elektricitetit nga gazet" |
| 1907 |  | Albert Abraham Michelson | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për instrumentet optike me preçizion të lartë dhe kërkimet spektroskopike dhe meteorologjike të kryera me anën e tyre" |
| 1908 |  | Gabriel Lippmann | Francë | "për metodën e tij për riprodhimin e ngjyrave në mënyrë fotografike e bazuar në fenomenin e interferencës" |
| 1909 |  | Guglielmo Marconi | Itali | "për kontributin e tyre në zhvillimin e telegarfisë pa tela" |
 | Karl Ferdinand Braun | Gjermani | ||
| 1910 |  | Johannes Diderik van der Waals | Hollandë | "për punën e tij me ekuacionet mbi gjendjen e gazeve dhe të lëngjeve" |
| 1911 |  | Wilhelm Wien | Gjermani | "për zbulimin e tij në lidhje me ligjet që governojnë rrezatimin e nxehtësisë" |
| 1912 |  | Nils Gustaf Dalén | Suedi | "për shpikjen e valvës automatike e dizenjuar për tu përdorur në lidhje me akumulatorët e gazeve " |
| 1913 |  | Heike Kamerlingh-Onnes | Hollandë | "për kërkimet e tija mbi vetitë e lëndës në temperatura të ulta të cilat çuan, në prodhimin e heliumit të lëngshëm" |
| 1914 |  | Max von Laue | Gjermani | "Për zbulimin e tij të difraksionit të rrezeve-X nga kristalet", një hap i rëndësishëm në zhvillimin e spektroskopisë me rreze-X. |
| 1915 | William Henry Bragg | Mbretëria e Bashkuar | "Per analizën e strukturës kristalore me anë të rrezeve-X", një hap i rëndësishëm në zhvillimin e spektroskopisë me rreze-X. | |
 | William Lawrence Bragg | Mbretëria e Bashkuar | ||
| 1916 | Nuk u dha | |||
| 1917 |  | Charles Glover Barkla | Mbretëria e Bashkuar | "Per zbulimin e tij të rrezatimit karakteristik Röntgen te elementeve", një tjetër hap i rëndësishëm në zhvillimin e spektroskopisë me rreze-X |
| 1918 | .jpg) | Max Planck | Gjermani | "për shërbimet e tij në zhvillimin e Fizikës me anë të zbulimit të tij të kuantizimit të energjisë" |
| 1919 |  | Johannes Stark | Gjermani | "për zbulimin e tij të efektit Dopler dhe ndarjen e vijave spektrale në fushën elektrike" |
| 1920 |  | Charles Édouard Guillaume | Zvicër | "për shërbimet e tij në matjet me preçizion të lartë në fizikë nga zbulimi i tij i anomailve në allojet e hekur-nikelit" |
| 1921 |  | Albert Einstein | Gjermani | "për shërbimet e tij në Fizikën Teorike, dhe veçanrisht për zbulimin e ligjit të efektit fotoelektrik" |
| 1922 |  | Nils Bor | Danimarkë | "për shërbimet e tij në investigimin e strukturës së atomit dhe të rrezatimit që del nga ato" |
| 1923 |  | Robert Andrews Millikan | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për punën e tij me ngarkesat elementare të elektricitetit dhe për efektin fotoelektrik" |
| 1924 |  | Manne Siegbahn | Suedi | "për zbulimet dhe kërkimet e tij në fushën e spektroskopisë me rreze-X" |
| 1925 |  | James Franck | Gjermani | "për zbullimin e ligjeve që governojnë përplasjen e elektronit me një atom" |
 | Gustav Hertz | Gjermani | ||
| 1926 | Jean Baptiste Perrin | Francë | "për punën e tij mbi strukturën diskrete të lëndës, dhe më specifikisht për zbulimin e ekuilibrit sedimentar" | |
| 1927 |  | Arthur Holly Compton | Shtetet e Bashkuara | "për zbulimin e tij të efektit të emëruar sipas tij" |
 | Charles Thomson Rees Wilson | Mbretëria e Bashkuar | "për metodën e tij që bëri të mundur që të vëzhgohej trajektorja e grimcave të ngarkuara elektrikisht nga kondensimi i avullit" | |
| 1928 |  | Owen Willans Richardson | Mbretëria e Bashkuar | "për punën e tij mbi fenomenin thermojonik dhe vecanrisht për zbulimin e ligjit të emëruar sipas tij" |
| 1929 |  | Princi Louis-Victor Pierre Raymond de Broglie | Francë | "për zbulimin e tij të natyrës valore të elektroneve " |
| 1930 |  | Chandrasekhara Venkata Raman | India | "për punën e tij mbi përhapjen e dritës dhe për zbulimin e efektit të emëruar sipas tij" |
| 1931 | Nuk u dha | |||
| 1932 |  | Werner Heisenberg | Gjermani | "për krijimin e mekanikës kuantike, aplikimi i së cilës ka cuar, në mënyrë indirekte, në zbulimin e formave alotropike të hidrogjenit " |
| 1933 | Ervin Shrodinger | Austri | "per zbulimin e formave të reja produktive të teorisë atomike" | |
 | Pol Dirak | Mbretëria e Bashkuar | ||
| 1934 | Nuk u dha | |||
| 1935 | Xhejm Çaduik | Mbretëria e Bashkuar | "per zbulimin e neutronit" | |
| 1936 |  | Victor Francis Hess | Austri | "per zbulimin e rrezatimit kozmik" |
 | Carl David Anderson | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "per zbulimin e tij të pozitronit" | |
| 1937 |  | Clinton Joseph Davisson | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për zbulimin eksperimental të difraksionit të elektroneve nga kristalet" |
 | George Paget Thomson | Mbretëria e bashkuar | ||
| 1938 |  | Enrico Fermi | Itali | "për demonstrimin e ekzistencës së elemneteve të reja radioaktive të prodhuara nga rrezatimi me neutrone, dhe për zbulimin e reaksioneve bërthamore me anë të neutroneve të ngadalësuara" |
| 1939 |  | Ernest Lawrence | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për zbulimin dhe zhvillimin e ciklotronit dhe për rrezultatet e marra me të, vecanrisht në lidhje me prodhimin e elementeve radioaktivë artificialë " |
| 1940 | Nuk u dha | |||
| 1941 | Nuk u dha | |||
| 1942 | Nuk u dha | |||
| 1943 |  | Otto Stern | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "per kontributet e tij në zhvillimin e metodës së rrezes molekulare dhe zbulimin e momentit magnetik të protonit" |
| 1944 |  | Isidor Isaac Rabi | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për meodën e rezonancës për të rekorduar vetitë magnetike të bërthamave atomike" |
| 1945 |  | Wolfgang Pauli | Austri | "për zbulimin e Parimit të Përjashtimit , të quajtur gjithashtu parimi i Paulit" |
| 1946 |  | Percy Williams Bridgman | Shtetet e Bashkuara të Amerikës | "për shpikjen e një aparati për të prodhuar shtypje shumë të mbëdha, dhe për zbulimet që ai bëri në fushën e fizikës me shtypje të madhe" |
| 1947 |  | Edward Victor Appleton | Mbretëria e Bashkuar | "për punën e tij në zbardhjen e duurive në shtresat e larta të atmosferës vecanrisht për zbulimin e të së ashtëquajturës Shtresa e Appleton" |
| 1948 |  | Patrick Maynard Stuart Blackett | Mbretëria e Bashkuar | "për krijimin e metodës së dhomës me avull të Uilsonit, dhe për zbulimet në fushën e fizikës bërthamore dhe rrezatimit kozmik" |
Shikoni gjithashtu
- Laureatët Nobel sipas shteteve
- Çmimi Nobel për Fizikë
Referime
- Të përgjithshme
- "All Nobel Laureates in Physics". Nobel Foundation. Marrë më 2008-10-08.
- "Nobel Prize winners by category (physics)". Encyclopædia Britannica. Marrë më 2008-10-08.
- Specifike
- Shënime
^ A. Forma dhe drejtshkrimi i emrave në kolonën emri është sipas nobelprize.org, në faqen zyrtare të Fondacionit Nobel. Shqiptimet alternative te emrave, aty ku ato ekzistojnë, janë të dhëna në artikuj të lidhura nga kjo kolonë. Kur jane në dispozicion, një pikture e çdo laureat Nobel ofrohet. Për fotografitë zyrtare të ofruar nga Fondacioni Nobel, shih faqet për çdo laureat Nobel në nobelprize.org.
^ B. Të dhënat në kolonën e vendit është sipas nobelprize.org, në faqen zyrtare të Fondacionit Nobel. Ky informacion mund të mos pasqyrojë vendlindjen e marrësit ose shtetësinë.
^ C. Citimi për çdo çmim është cituar (jo gjithmonë në mënyrë të plotë) nga nobelprize.org, në faqen zyrtare të Fondacionit Nobel. Lidhjet në këtë kolonë janë në artikuj (apo pjesëve të artikujve) në historinë dhe fushat e fizikës për të cilat u prezantuan çmime. Lidhje janë të destinuara vetëm si udhëzuese dhe shpjegime. Për një llogari të plotë të punës së kryer nga çdo laureat Nobel, ju lutem shihni artikujt biografike të lidhura nga kolona e emrit.
Lidhje të jashtme
- Official website of the Royal Swedish Academy of Sciences Arkivuar 16 dhjetor 2008 tek Wayback Machine
- Official website of the Nobel Foundation
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Lista e fituesve të Çmimit Nobel për Fizikë, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.