Język Rusiński: Język wschodniosłowiański używany przez Rusinów, w tym Łemków

Ma kilka geograficznych odmian (dialektów). Posługują się nim Rusini mieszkający na Zakarpaciu (Ukraina), we wschodniej Słowacji, w Polsce (Łemkowie i Bojkowie), Rumunii i na Węgrzech oraz Rusini Panońscy w Wojwodinie (Serbia) i Chorwacji. Dobrze skodyfikowana jest tylko odmiana używana w byłej Jugosławii. Wschodniosłowiański etnolekt Łemków, klasyfikowany jako wariant języka rusińskiego, nosi w Polsce nazwę urzędową „język łemkowski”.

русиньскый язык

Obszar	Ukraina, Słowacja, Polska, Serbia, Rumunia, Węgry, USA, Kanada i inne
Liczba mówiących	636 230
Pismo/alfabet	cyrylica, łacińskie (na Słowacji)
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki bałtosłowiańskie Języki słowiańskie Języki wschodniosłowiańskie Język staroruski Język ruski Język rusiński
Status oficjalny
język urzędowy	Wojwodina (Serbia), oficjalnie uznany język mniejszości: Polska, Słowacja
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	6a żywy↗
Kody języka
ISO 639-3	rue
IETF	rue
Glottolog	rusy1239
Ethnologue	rue
SIL	RUE
Występowanie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wiki w języku rusińskim Słownik języka rusińskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Klasyfikacja języka rusińskiego jest w bardzo silnym stopniu uwikłana w problematykę polityczną. Sami użytkownicy są podzieleni w kwestii tożsamości etnicznej – niektórzy uważają się za Ukraińców, a swoją mowę postrzegają jako dialekt języka ukraińskiego, inni natomiast podkreślają własną odrębność.

W serbskiej Wojwodinie język rusiński ma status języka urzędowego, natomiast w Polsce і na Słowacji jest objęty statusem języka mniejszościowego. Do jego zapisu służy przede wszystkim cyrylica.

Sami Rusini posługują się także językami szerszej komunikacji, dominującymi na zamieszkiwanych przez nich terenach jako języki narodowe czy literackie – polskim, słowackim, ukraińskim czy węgierskim. W języku rusińskim zauważalne są toteż znaczne wpływy obce – polskie, słowackie, a także węgierskie. Wpływy tych języków sprawiły, że gwary rusińskie stały się dość odrębne od pozostałych reprezentantów grupy wschodniosłowiańskiej.

Dialekty rusińskie zalicza się do grupy języków wschodniosłowiańskich. Te używane w Polsce, na Słowacji i w Wojwodinie wykazują jednak pewne cechy typowe dla pozostałych grup języków słowiańskich, a konkretniej cechy wspólne z językiem polskim, wschodnimi gwarami języka słowackiego i językiem serbsko-chorwackim, np. stały akcent wyrazowy na przedostatniej sylabie oraz charakterystyczne formy czasu przeszłego, złożone z imiesłowu zakończonego na -l i krótkiej formy czasownika być^{[potrzebny przypis]}:

Rusiński używany w serbskiej Wojwodinie wydaje się dość odrębny od pozostałych jego odmian i bywa opisywany jako samodzielny język bądź też jako historyczny dialekt języka słowackiego. Dzieli bowiem bliski związek z językiem słowackim, a dokładniej z jego wschodnimi gwarami. W zakresie fonologii i fleksji wykazuje cechy języków zachodniosłowiańskich, choć pewne czynniki kulturowe decydują o jego przynależności do tradycji wschodniosłowiańskiej (system pisma, religia tej grupy ludności).

Ta sekcja od 2023-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

 

 

• pełnogłos,
• przejścia *dj > dž, *tj > č,
• końcówka trzeciej osoby liczby mnogiej ť (na przykład nesuť),
• imiesłowy na -čyj/-čij (na przykład spivajučij),
• typ czasu przeszłego robił jem tam cilyj den
• akcent na przedostatniej sylabie,
• końcówka mianownika przymiotników liczby mnogiej -y (stary baby),
• końcówka narzędnika żeńskich rzeczowników -om (s tom dobrom susidkom),
• końcówka dopełniacza żeńskich przymiotników -oj(i) (staroj baby, šumnoji ďivky),
• końcówka bezokolicznika -ty,
• dwie formy czasu przyszłego (budu robyty/robyl),
• palatalizacja k, g, h, ch typu borsug – borsudzy,
• enklityczne formy zaimków osobowych mi, ťi, si, mu, ji, ňa, ťa, sa/sja, ho, ju/jej (na przykład pryšol gu mi),
• ściągnięte końcówki przymiotników,
• końcówka pierwszej osoby liczby mnogiej -me,
• palatalizacja s, z przed kontynuantami ě, ę,
• depalatalizacja miękkich d, t, n (na przykład pjat, ked, den),
• partykuła pytająca ci,
• czasownik przeczący nyt/ńit,
• dwojaki tryb przypuszczający bym/by jem.

Samogłoski

• и jest w rzeczywistości samogłoską prawie przymkniętą przednią scentralizowana niezaokrągloną,
• prejotowane е i о (odpowiednio є i ё) w niektórych dialektach mogą brzmieć jak [jo] i [je] zamiast [jɔ] i [jɛ],
• prejotowane і, и oraz ы przybierają jedną postać ї wymawianą [ji],
• prejotowane samogłoski (я, ї, ю, є, ё) na początku słowa, po samogłoskach i znakach (ь, ъ) brzmią jak /ja, ji, ju, je, jo/, po spółgłoskach zaś brzmią jak odpowiednia samogłoska niejotowana poprzedzona palatalizowaną spółgłoską.

Spółgłoski

• Miękkie spółgłoski (ть, дь, сь, зь, ць, дзь, нь) mogą tracić palatalizację w wygłosie słowa w niektórych dialektach.

Od 2011 roku w internecie, a od 2016 w Gorlicach oraz Polkowicach na paśmie FM nadaje Radio LEM.FM, regularnie emitujące audycje w języku rusińskim^{[potrzebny przypis]}.

• Encyklopedia Powszechna PWN
• Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).

• Rusyn, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2009-11-25]  (ang.).
• Ruthenian, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2022-10-02]  (ang.).
• Lemkowyna
• Kurs języka łemkowskiego