Spółgłoska Szczelinowa Wargowo-Zębowa Bezdźwięczna: Rodzaj dźwięku spółgłoskowego
Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych.
W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem: [f]. Głoska ta była obca językowi prasłowiańskiemu, a w języku polskim znalazła się dzięki zapożyczeniom z języków germańskich i łaciny. W najstarszych zapożyczeniach zastępowana przez [p] lub [b], np. niem. Farbe → pol. barwa.
| Numer IPA | 128 | |||
|---|---|---|---|---|
| f | ||||
| Jednostka znakowa | f | |||
| Unikod | U+0066 | |||
| UTF-8 (hex) | 66 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | f | |||
| Kirshenbaum | f | |||
| IPA Braille↗ | ⠋ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [f]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
- tylna część podniebienia miękkiego na skutek działania mięśni zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub też co najmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka,
- dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.
Warianty
Spółgłoska ta może podlegać drobnym zmianom na skutek zmian w artykulacji, np.:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego powoduje artykulację spółgłoski zmiękczonej (spalatalizowanej): [fʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego powoduje artykulację spółgłoski welaryzowanej: [fˠ]
- zaokrąglenie warg powoduje artykulację spółgłoski labializowanej[fʷ]
Występowanie
Przykłady w wybranych językach:
| Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|
| arabski | Modern Standard Arabic | ظرف | [ðˤɑrf] | 'powłoka' | |
| kataloński | fase | [ˈfazə] | 'faza' | ||
| angielski | Wszystkie dialekty | fill | [fɪɫ] | 'wypełnić' | Zobacz: Fonologia i fonetyka języka angielskiego. |
| Cockney | think | [fɪŋk] | 'myśleć' | Inny sposób wymowy głoski θ. | |
| Różne gwary miejskie w Wielkiej Brytanii | |||||
| Odmiana stosowana w Nowej Zelandii | |||||
| Odmiana stosowana w Południowej Afryce | Szczególnie na końcu wyrazu. | ||||
| francuski | fabuleuse | [fäbyˈløːz̪] | 'świetny' | Zobacz też: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego. | |
| ormiański | Dialekt wschodni | ֆուտբոլ | [fut̪bol] | 'piłka nożna' | |
| polski | futro | [ˈfut̪rɔ] | - | Zobacz też: Fonetyka języka polskiego. | |
| portugalski | fogo | [ˈfoɡʊ] | 'ogień' | ||
| rumuński | foc | [fo̞k] | 'ogień' | ||
| rosyjski | орфография | [ɐrfɐˈɡrafʲɪjə] | 'ortografia' | ||
| hiszpański | fantasma | [fã̠n̪ˈt̪a̠zma̠] | 'duch' | ||
| ukraiński | Фастів | [ˈfɑsʲtʲiw] | 'Fastów' (miasto) | ||
| wietnamski | pháo | [faːw˧ˀ˥] | 'petarda' | ||
| zapotecki | cafe | [kafɘ] | 'kawa' | Głównie w zapożyczeniach z języka hiszpańskiego. | |
Przypisy
This article uses material from the Wikipedia Polski article Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.