La biologia es la sciéncia de la vida.
La biologia, dau grèc bios (βιος) e logos (λογος), es la sciéncia de la vida. Aquesta generalitat etimologica recuèrbe mai d'una realitat :
Lo tèrme de biologia foguèt definit a la fin dau sègle XVIII per lo naturalista francés Jean-Baptiste de Lamarck : «Tot çò qu'es generalament comun ai vegetaus e ais animaus coma totei lei facultats que son pròprias a cadun d'aqueleis èssers sensa excepcion, deu constituir lo solet e vast objècte d'una sciéncia particulara qu'es pas encara fondada, qu'a pas manco de nom, e que li donarai lo nom de biologia.»
A rason dau caractèr extremament vast dau subjècte, l'estudi de la biologia a besonh d'un morcelament. Una amira, un pauc « reductriz » mai aguent l'avantatge de clarificar lei tèmas, consistís a definir de nivèus d'organizacion. Dins un socit de venir an una compreneson melhora de la biologia, de pònts se son naturalament fargats entre lei diferentei disciplinas.
Nivèu d'observacion | Exemple | Disciplinas |
---|---|---|
molecular | moleculas biologicas : proteïnas, ADN | quimia organica, bioquimia, biologia moleculara, biologia estructurala |
microscopic | components de la cellula (organets) | biologia cellulara, citologia |
cellulas, organismes unicellulars | microbiologia | |
organes, teissuts | fisiologia, istologia | |
macroscopic | organismes, individús | biologia deis organismes, anatomia, etologia |
populacionau | colonias, populacions, metapopulacions | biologia dei populacions, genetica dei populacions |
especific | espècia | filogeografia... |
supra-especific | gropes d'espècias, ecosistèmas, La linhada umana | ecologia, filogenia |
D'autrei disciplinas son associadas a la biologia, coma la genetica o sciéncia de l'ereditat.
Un dei concèptes clau de la biologia es lo principi de l'evolucion. La filogenia retrai ansin l'evolucion deis organismes e la paleontologia estúdia leis organismes fossils e cèrca de retraire son evolucion. Aquelei disciplinas s'apielan sus la taxinomia (o sistematica), qu'a per tòca de classificar leis èssers vius per fin de leis agropar en ensems (genre, familha, espècias, menas, eca.) pron semblants per èssers comparats entre elei dins lo temps e l'espaci.
Lei progrès rapids de la biologia suscitan de còps d'interrogacions filosoficas, de lanhas dei gròssas, finco una fòrta oposicion de certaneis associacions o organizacions non governamentalas (ONG). Citem especialament : l'avortament , lo clonatge, leis organismes modificats geneticament, lo sequençatge e lei problèmas de proprietat que ne resultan.
This article uses material from the Wikipedia Occitan article Biologia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lo contengut es disponible jos licéncia CC BY-SA 4.0 levat mencion contrària. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Occitan (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.