Zagros

Fjellkjeda har ei samla lengd på 1 500 km og byrjar nordvest i Iran, nær den vestlege grensa i landet. Ho strekkjer seg vestover og sørvestover over heile Det iranske platået og endar ved Hormuzsundet. Det høgaste punktet i Zagrosfjella er Dena.

Zagros
fjellkjede
Dena, det høgaste punktet i Zagrosfjella
Land	Iran,  Irak  Tyrkia
Del av	Alpide belt
Høgd	4 409 moh.
Koordinatar	33°40′N 47°00′E / 33.667°N 47.000°E / 33.667; 47.000
Høgaste punkt	Dena
Lengd	1 600 km
Breidd	240 km
Areal	533 512 km²
Zagros 33°40′00″N 47°00′00″E / 33.666667°N 47°E / 33.666667; 47
Wiki Commons: Zagros Mountains

 

Zagros vart danna då to tektoniske plater, den eurasiatiske og den arabiske plata. Denne kollisjonen skjedde hovudsakleg i miocen og folda berga som hadde vore avsett i karbontida og fram til miocen i geosynklinen føre den iranske plata. Prosessen føregår framleis og sidan den arabiske plata framleis vert pressa mot den eurasiatiske plata, vert Zagrosfjella og Det iranske platået høgare og høgare.

 

Nyare GPS-målingar i Iran har vist at denne kollisjonen framleis er aktiv.

Zagrosfjella har eit fullstendig sedimentært opphav og består hovudsakleg av kalkstein.

 

Fjella i Aust-Zagros, Kuh-i-Jupar (4135 moh), Kuh-i-Lalezar (4374 moh) og Kuh-i-Hezar (4469 moh) har ikkje isbrear i dag. Berre Zard Kuh og Dena har somme isbrear att. Før og under den siste istida var det derimot store isbrear her, med ein tjukkleik på meir enn 2 160 meter. Ein har funne spor etter ein 20 km lang isbre på nordsida av Kuh-i-Jupar med ein tjukkleik på 350-550 meter. Under nedbørsforhold liknande det ein har i dag, kunne ein ha venta ein isbre ed ein slik storleik om den årlege middeltemperaturen var mellom 10,5 og 11,2 °C, men sidan tilhøva er venta å ha vore tørrare på denne tida, må temperaturen ha vore lågare

Zagrosfjella har fleire økosystem. Av dei viktigaste finn ein skogs- og skogssteppeområde med halvtørt klima. Årsmiddelnedbøren varierer frå 400 til 800 mm og det meste kjem om vinteren og våren. Vintrane er harde med temperaturer ofte under −25 °C. Regionen har ein kontinental variant av middelhavsklima med snørike, kalde vintrar og mild, regnfull vår, etterfølgd av ein tørr sommar og haust.

 

Sjølv om Zagrosregionen i dag er forringa av overbeite og avskoging, har regionen framleis eit rikt og variert planteliv. Restar av den opphavlege omfattande eikeskogen eksisterer framleis, og det same gjer dei parkliknande slettene med pistasje og mandel. Opphavet til mange kjende matverer, som kveite, bygg, linser, mandel, valnøt, pistasje, aprikos, plommer, granateple og druer veks vilt i fjella. Persisk eik (Quercus brantii) (dekkjer meir enn 50 % av skogområda i Zagros) er den viktigaste tresorten i Zagros i Iran.

Andre endemiske planter i fjella er Allium iranicum, Astracantha crenophila, Bellevalia kurdistanica, Cousinia carduchorum, Cousinia odontolepis, Echinops rectangularis, Erysimum boissieri, Iris barnumiae, Ornithogalum iraqense, Scrophularia atroglandulosa, Scorzoner kurdistanica, Tragopogon rechingeri og Tulipa kurdica.

Zagros har mange utryddingstruga organismar, som ein musliknande hamster (Calomyscus bailwardi), basratrostesongar (Acrocephalus griseldis) og stripete hyene (Hyena hyena). Persisk dåhjort (Dama dama mesopotamica), eit eldgamalt husdyr ein trudde var utrydda, vart oppdaga på ny seint på 1900-talet i Khuzestan sør i Zagros.

 

Ein har funne teikn på tidleg jordbruk heilt attende til kring år 9000 fvt. ved foten av Zagrosfjella, i byar seinare kalla Anshan og Susa. Jarmo er ein arkeologisk stad i dette området. Shanidargrotta, der ein har funne skjelett av fleire neandertalar, er ein annan stad her.

Somme av dei tidlegare bevisa for vinproduksjon er oppdaga i Zagrosfjella. Både busetjingane Hajji Firuz Tepe og Godin Tepe har gjeve bevis på vinlagring datert til mellom 3500 og 5400 fvt.

Tidleg i antikken var Zagros heimstaden til folk som kassittane, gutiar, assyrarar, elamittane og Mitanni, som periodevis invaderte dei sumerisk og/eller akkadiske byane i Mesopotamia. Fjella skapar ei geografisk greense mellom den mesopotamiske sletta, som ligg i Irak, og Det iranske platået. Ein har funne eit lite arkiv av leirtavler som skildrar komplekse samhandlingar mellom desse gruppene tidleg på 1000-talet fvt. i Tell Shemshara langs Vesle Zab. Tell Bazmusian, nær Shemshara, var busett mellom 5000 fvt. og 800 evt., men ikkje kontinuerleg.

 

• Taurusfjella
• Alborzfjella
• Silakhorsletta