Nils-Aslak Valkeapää: Finsk samisk forfattar, kunstnar og musikar

mars">23. mars 1943–27. november 2001) var ein samisk kunstnar, musikar og forfattar med finsk og seinare norsk statsborgarskap. Han budde i Käsivarsi i Finland og i Skibotn i Noreg.

Nils-Aslak Valkeapää
Statsborgarskap	Finland, Noreg
Fødd	23. mars 1943 Enontekiö
Død	26. november 2001 (58 år) Esbo
Yrke	lyrikar, kunstmålar, songar, lærar, journalist, komponist, plateartist, skribent, musikar
Språk	nordsamisk
Medlem av	Áillohaččat
Nils-Aslak Valkeapää på Commons

Nils-Aslak Valkeapää var fødd i ein reindriftsfamilie i Enontekiö. Han var utdanna lærar, men verka aldri i yrket. Ifølgje han sjølv dreiv han ikkje med rein fordi han ikkje kunne drepa. Han nekta også å ta del i forfinskinga drive av skuleverket som lærar.

Utgangspunktet for kunsten hans var ofte joik, og det var også som joikar han starta det mangesidige kunstnarlivet sitt. I 1968 gav han ut Joikuja, ei plate med joik med og utan akkompagnement. I 1971 gav han ut Terveisiä Lapista (Helsing frå Sameland), ein pamflett som kan oppfattast som «et opprørsskrift mot kolonisering og overgrep, men også som en veiviser til samisk kreativitet.»

Han var òg biletkunstnar og han komponerte musikk, mellom anna musikken til filmen Ofelaš (norsk tittel Veiviseren), der Nils-Aslak Valkeapää òg hadde ei rolle. Han stod bak det samiske kunstnarinnslaget under vinter-OL 1994 på Lillehammer.

I 1991 fekk han Nordisk Råds litteraturpris for diktsamlinga Beaivi, Áhčážan (på norsk Solen, min far). I samband med prisutdelinga retta han flengjande kritikk mot medlemmene av rådet for manglande samisk representasjon i Nordisk Råd, og han gav eit samisk flagg som gåve til rådet.

Valkeapää fekk norsk statsborgarskap i 2001 og blei gravlagd på den norske staten sin kostnad i Birtavarre i Kåfjord.

Nils-Aslak Valkeapää var gudfar til musikaren og politikaren Niko Valkeapää.

• 1971 - Terveisiä Lapista (Norsk omsetjing av Liv Hatle: Helsing frå Sameland, 1979)

Diktsamlingar

• 1985: Ruoktu váimmus (Norsk tittel: Vindens veier)
• 1988: Beaivi, Áhčážan (Norsk tittel: Solen, min far)
• 1994: Nu guhkkin dat mii lahka (Norsk tittel: Så fjernt det nære)
• 1996: Jus gazzebiehtár bohkosivččii
• 1999: Girddán, seivvodan

CD-ar

• Beaivi, Áhčážan
• Sápmi, lottážan
• med fleire

Filmmusikk

• 1987: Ofelaš (norsk tittel: Veiviseren)

• Nordisk råds litteraturpris (1991), for Beaivi áhčážan (norsk tittel Solen, min far).
• Tidningen VIs litteraturpris (1987)
• Nordisk sameråds ærespris (1985)

Áillohaš musikkpris blei innstifta på 50-årsdagen til Valkeapää, og har namn etter han.