Atlanterhavsskogen: økoregion i Sør-Amerika

Nær alt av det totale arealet ligg i Brasil, berre 6 % i austlege Paraguay og 2 % nordaustlege Argentina.

Atlanterhavsskogen
Økoregion
Atlanterhavsskogen i Serra do Mar, sør i Brasil
Land	Brasil,  Argentina  Paraguay
Areal	1 315 460 km²
WWF si avgrensing av økoregionane i atlanterhavsskogen, den gule linja indikerer omtrent utbreiinga til skogen. (Satellittbilete frå NASA.) Det nøyaktige geografiske området til atlanterhavsskogen varierer avhengig av forfattar eller utgjevar.
Wiki Commons: Atlantic Forest

Atlanterhavsskogen har økoregionar innanfor følgjande biomekategoriar: sesongmessige fuktige og tørre tropiske skogar av breiblada lauvskog, tropiske og subtropiske grassletter, savannar og buskar, og mangroveskogar. Høgdenivået spenner frå havnivå til 2700 moh. Atlanterhavsskogen er prega av eit høgt biologisk mangfald og endemisme.

Det var det første miljøet som dei portugisiske kolonistane møtte for over 500 år sidan, då det var grunn til å tru å ha hatt eit område på 1,1 til 1,5 millionar km², og strekte seg ein ukjend avstand innover i landet. Mange plante- og dyreartar er trua av utrydding på grunn av at ca. 72 - 88 % av det opphavlege kjente området no er avskoga.

Atlanterhavsskogen strekte seg ein gong i historisk tid over meir enn 1,1 millionar km². Etter over fem hundreår med utvidande europeiske busetjingar, står det att ca. 12 % til 28 % av areal med opphavleg vegetasjon.

Dei mest øydelagde områda er dominert av skogkonvertering til avlingsland, storfebeite og tømmerutvinning, med få representative, uforstyrra skoglokalitetar igjen i dag.

Den raskt veksande folkesetnaden etter 1600-talet, kombinert med utvikling av agrikultur for sukkerrøyr, kaffi og kakao i det koloniale og moderne Brasil, lét etter seg få intakte område, med følgje av tapt artsrikdom og biomasse. Det moderne atlanterhavsskogdomenet er bustader for ca. ein tredel av den noverande brasilianske folkesetnaden på mindre enn 17 % av det brasilianske territoriet, noko som tydeleg forverrar presset på økosystema. Dei siste to tiåra har vist ein beskjeden auke i skogdekke over atlanterhavsskogsområde, samanlikna med 1980-talet.

 

 

 

 

Regionen inkluderer fleire hovudtypar av skogar og anna vegetasjon:

• Restinga er ein skogtype som veks på stabiliserte område nær kystlinja, avsett av vind, sjø og vegetasjon. Restingaskoger er generelt lukka kroneskogar med tretettleik. Open restinga er ein open, savanne-liknande formasjon med spreidde klumpar av små tre og buskar og eit omfattande lag med urter, gras og storr.
• Sesongbestemde tropiske fuktige skogar kan få meir enn 2000 mm regn i året. Desse inkluderer regnskog som låglandsskogar, halvmontane skogar og montane skogar.
• Tabuleiro-skogar finst over svært fuktig leirjord og Tabuleiro-savannar finst over raskare drenerande sandjord. Dette er fuktige område som er avhengige av vassdamp frå havet.
• Lenger inn i landet ligg dei atlantiske tørre skogane, som dannar ein overgang mellom den tørre caatinga i nordaust og cerrado-savannane i aust. Desse skogane er lågare i vekst; meir open, med høg overflod av lauvtre og lågare mangfald samanlikna med tropiske fuktige skogar. Desse skogane har mellom 700–1600 mm nedbør årleg med ein tydeleg tørrsesong. Dette inkluderer lauvskog og sesongbasert halvlauvskog kvar med sine eigne låglands- og fjellområde.
• Montane skogar er våte skogar i høgare høgd over fjell og platå i det sørlege Brasil.
• Mussununga-skogane finst i sørlege Bahia og nordlege Espírito Santo-statar. Mussununga-økosystemet spenner frå grassletter til skogområde på sandhaldig jord. Ordet Mussununga er Tupí-guaraní som betyr mjuk og våt kvit sand.
• Buskaktige montane savannar finst i dei høgaste høgdene.

Atlanterhavsskogen er uvanleg ved at han strekkjer seg som ein ekte tropisk regnskog til breiddegrader så langt sør som 28°S. Dette er fordi passatvindane produserer nedbør gjennom heile den sørlege vinteren.

•  
  Leontopithecus caissara, løveape i silkeapefamilien
•  
  Kapusinaren Sapajus flavius
•  
  Trefrosken Dendropsophus branneri i lauvfroskfamilien
•  
  Kolibrien svaledryade, Thalurania watertonii

Sjølv om berre ein mindre del av det opphavlege vegetasjonsdekket står att, held atlanterhavsskogen fram med å vere usedvanleg frodig i biologisk mangfald og endemiske artar, men mange er trua av utrydding. Omtrent 40 prosent av karplantane og opptil 60 prosent av virveldyra er endemiske artar, noko som betyr at dei ikkje finst nokon annan stad i verda. Den offisielle lista over trua artar i Brasil inneheld over 140 landslevande pattedyrartar funne i atlanterhavsskogen. I Paraguay er det 35 artar oppførte som trua, og 22 artar er oppførte som trua i den indre delen av atlanterhavsskogen i Argentina. Nesten 250 artar av amfibium, fuglar og pattedyr har vorte utrydda på grunn av menneskeleg aktivitet dei siste 400 åra. Over 11 000 artar av plantar og dyr blir i dag rekna som trua i atlanterhavsskogen. Over 52 % av treslaga og 92 % av amfibia er endemiske i dette området. Skogen husar rundt 20 000 planteartar, med nesten 450 treartar som finst på berre eitt hektar nokon stader.

Atlanterhavsskogen er eit av dei best studerte tropiske økosystema. Til dømes er det registrert over 3000 treartar, 98 flaggermusartar, 94 store eller mellomstore pattedyrartar, over 2000 epifyttartar, 26 primatartar, 528 amfibieartar, 124 små pattedyrartar og over 800 fugleartar.

Nye artar blir stadig funne i atlanterhavsskogen. Faktisk vart over tusen nye blomstrande plantar oppdaga mellom 1990 og 2006.^{[treng kjelde]} Ein liten populasjon av ein tamarinart i silkeapefamilien, Leontopithecus caissara, er endemisk for eit 358 km² stort område sør i Brasil, ved kysten av delstaten Paraná. Ein ny og sterkt trua (EN) art av blond kapusinar Sapajus flavius, kalla opp etter sitt karakteristiske lysblonde hår, vart oppdaga i det nordaustlege Brasil ved Pernambuco Endemism Center på den nordlegaste stripa i økoregionen i 2006. Ein trua art trefingerdovendyr, Bradypus torquatus, er endemisk for atlanterhavsskogen. Likeins trefrosken Dendropsophus branneri. Kolibrien svaledryade, Thalurania watertonii, er sterkt trua (EN) og lever i eit avgrensa område lengst nord i økoregionen.

Menneskelig påverknad

 

• Landbruk: Ein stor del av menneskeleg arealbruk i den atlantiske regnskogen er til landbruk. Avlingar inkluderer sukkerrøyr, kaffi, te, tobakk og meir nyleg avlingar av soyabønner og biodrivstoff.
• Beite: Endå meir vanleg enn å bruke jord til jordbruk er omlegging av skog til storfebeite. Dette blir vanlegvis gjort med ein metode for bråtebruk som aukar menneskeskapt påverknad.
• Jakt: Artar i ein fragmentert skog er meir utsett for nedgang i bestandsstorleik fordi dei er i eit avgrensa område som er meir tilgjengeleg for jegerar. Større dyr utgjer den høgaste andelen biomasse. Desse dyra er også dei mest givande for jegerar og blir jaga tungt i tilgjengelege fragment. Dette resulterer i ei endring i artsinteraksjonar som frøspreiing og konkurranse om ressursar.
• Hogst: Hogst fjernar 10 til 80 % av baldakindekselet til ein skog, noko som gjer habitatet meir utsett for naturlege element som vind og sollys. Dette fører til ein auke i skogoppvarming og uttørking. Store mengder organisk avfall og rusk blir bygd opp som fører til auka sårbarheit for skogbrannar. I tillegg skaper hogstvegar tilgjenge for menneske; og aukar derfor mengda av menneskelege påverknader og reduserer mengda naturleg skog.
• Skogbrann: Menneskeleg aktivitet som hogst forårsakar ein auke i rusk langs skogbotnen som gjer atlanterhavsskogen meir utsett for brannar. Dette er ein skogtype som ikkje er vand til vanleg brannaktivitet, så menneskeskapte brannar påverkar skogunderlaget dramatisk fordi plantar ikkje har branntilpassingar. Som eit resultat blir skogen endå meir sårbar for sekundære brannar, som er langt meir øydeleggjande og drep mange fleire artar, inkludert store tre.

Resultat av menneskeleg aktivitet

Habitatfragmentering fører til ein kaskade av endringar av det opphavlege skoglandskapet. Til dømes har omfanget av menneskelege forstyrringar, inkludert øydelegging av habitat ført til ei utryddingskrise i atlanterhavsskogen. Dei endemiske artane i denne regionen er spesielt sårbare for utrydding på grunn av fragmentering i særleg små geografiske område og med låge førekomstar. I ein studie av fragmenta av atlanterhavsskogen vart biomassen på samfunnsnivå redusert til 60 % i tomter mindre enn 0,25 km². Økologiske nøkkelprosessar som frøspreiing, genstraum, kolonisering og andre prosessar blir forstyrra av fragmentering. Med mange viktige frøspreiarar for virveldyr som vil utryddast, er det venta at mange regionale, fruktberande treartar i den atlantiske skogen vil bli utrydda på grunn av svikt i rekruttering og rekolonisering av frøplantar. Med alle desse artane allereie trua, er det føresagt framhaldande utrydding av artar i atlanterhavsskogen om dagens avskogingsrate held fram.

Bevaringsarbeid av ikkje-statlege organisasjonar

På grunn av det enorme mangfald av endemiske plantar og dyr i atlanterhavsskogen, og dessutan fragmenteringa som påverkar desse artane, jobbar mange grupper og organisasjonar for å rette opp igjen dette særeige økosystemet. Ikkje-statlege organisasjonar (NGO) er store velgjørarar i Brasil, og gjev finansiering så vel som profesjonell hjelp til atlanterhavsskogen på grunn av den brasilianske miljørørsla. Eit døme er BirdLife International, gjennom forskingsarbeid bidreg dei til å bevare det biologiske mangfaldet av fuglar og lærer folk om berekraftig bruk av naturressursar.

Nokre organisasjonar får tilskot frå Critical Ecosystem Partnership Fund viss dei følgjer reglane. Desse inkluderer artsverneprogrammet, programmet for å støtte private naturarvreservat og det institusjonelle styrkeprogrammet.

Ein annan strategi som blir implementert for å halde oppe biologisk mangfald i atlanterhavsskogen, er å skape dyrelivskorridorar. Verdsbanken donerer 44 millionar dollar for å lage ein korridor, som vil bli kjent som Central Biodiversity Corridor, i atlanterhavsskogen og ein i Amazonas. Den brasilianske utviklingsbanken har finansiert 16 til 18 økosystemrestaureringsprosjekt på til saman 35 km² under den såkalla Iniciativa BNDES Mata Atlântica.^{[treng kjelde]} For å bevare mangfaldet har delstaten São Paulo oppretta Restinga de Bertioga State Park, ein 9300 km² stor park som også fungerer som ein dyrelivskorridor som knyter kystregionane til Serra do Mar-fjellkjeda. Nokre organisasjonar, som Nature Conservancy, planlegg å restaurere delar av skogen som har gått tapt og å byggje korridorar som er kompatible med livsstilen til dei innfødde. Amazon-instituttet er aktivt i gjenplantingsarbeid i den nordaustlege delstaten Pernambuco, Brasil. Treplanting er utført som ein del av bevaringsarbeidet.

Pact for Atlantic Forest Restoration har samla over 100 bedrifter, ikkje-statlege og statlege organisasjonar rundt målet om å ha 150 000 km² av det opphavlege økosystemet retta opp igjen innan 2050.

Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul held eit privat reservat av den fuktige skogøkoregionen Araucaria på omtrent 31 km² kalla Pró-Mata, nær byen São Francisco de Paula i delstaten Rio Grande do Sul. Dette reservatet blir brukt til forsking og vern av biologisk mangfald.

Referansar

  Commons har multimedium som gjeld: Atlanterhavsskogen

• Filho, G.A.P. and França, F.G.R. and Alves, R.R.N. and Vasconcellos, A. (2023). Animal Biodiversity and Conservation in Brazil's Northern Atlantic Forest. Springer International Publishing. ISBN 9783031212871.  CS1 maint: Multiple names: authors list (link)