प्रभाकर आत्माराम पाध्ये

प्रभाकर आत्माराम पाध्ये (जानेवारी ४, १९०९ - मार्च २२, १९८४) हे मराठी पत्रकार, विचारवंत, लेखक होते.

पाध्ये ह्यांचा जन्म लांजे (जि. रत्‍नागिरी) येथे झाला. पाध्ये ह्यांचे जन्मनाव प्रल्हाद असे होते. पुढे त्यांनी ते प्रभाकर असे केले आणि प्रभाकर पाध्ये ह्याच नावाने ते पुढे प्रसिद्ध झाले. पाध्ये ह्यांच्या वडिलांचे नाव आत्माराम तर आईचे नाव मथुरा. पाध्ये ह्यांना एकूण पाच भावंडे असून पाध्ये हे आपल्या आईवडिलांचे दुसरे अपत्य होते. त्यांचे वडील कोहिनूर मिलमध्ये नोकरी करत असत.

बालपण

शिक्षण

१९२७मध्ये पाध्ये मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण झाले. मॅट्रिक उत्तीर्ण झाल्यानंतरच्या काळात त्यांनी यूसुफ मेहेर अली ह्यांच्या यूथ लीग चळवळीत सहभाग घेतला. मॅट्रिकनंतर साधारणतः दीड वर्षे पुणे येथे पुढील शिक्षण घेतल्यावर पाध्ये मुंबईत परतले आणि मुंबई येथील एल्फिन्स्टन महाविद्यालयातून त्यांनी अर्थशास्त्र आणि इतिहास ह्या विषयांतून बी. ए. ही पदवी प्राप्त केली. महाविद्यालयीन शिक्षणाच्या काळात पाध्ये ह्यांना इंग्लिश वाङ्मयाची आवड लागली. जॉर्ज बर्नाड शॉ आणि एच. जी. वेल्स हे त्यांचे आवडते लेखक होते. प्रभाकर पाध्ये यांनी पुण्याच्या गोखले इन्स्टिट्यूटमधून प्रा. धनंजयराव गाडगीळ यांच्या हाताखाली शिकून अर्थशास्त्र विषयात एम.ए. पदवी मिळवली.

पदवीनंतर त्यांनी मुंबईस परतून पत्रकारिता आरंभली. मो.ग. रांगणेकरांच्या 'चित्रा' साप्ताहिकात पाध्ये रुजू झाले. या साप्ताहिकातून पाध्यांनी राजकीय विषयांवर व्यासंगपूर्ण लिखाणास आरंभ केला. याशिवाय हरिभाऊ मोटे यांच्या 'प्रतिभा' साप्ताहिकात पाध्ये साहित्यिक घडामोडींवर लिहीत असत. चित्रा साप्ताहिकातले त्यांचे लिखाण झाल्यावर ते १९३८ - १९४५ सालांदरम्यान 'धनुर्धारी'चे संपादक होते. त्यानंतर १९४५ - १९५३ सालांदरम्यान ते 'नवशक्ती'चे संपादक होते; परंतु फ्री प्रेस समूहाचे मालक एस. सदानंद यांच्याशी वैचारिक मतभेद उद्भवल्यावर ते नवशक्तीतून राजीनामा देऊन बाहेर पडले.

प्रभाकर पाध्ये १९५३-५४मध्ये इंडियन कमिटी फॉर कल्चरल फ्रीडम या संस्थेचे चिटणीस, तर १९५५-५७ या काळात याच संस्थेच्या आशिया विभागाचे जनरल सेक्रेटरी होते. १९६७-७८ या काळात प्रभाकर पाध्ये सेंटर फॉर इंडियन रायटर्स या संस्थेचे संचालक होते.

पत्रकारितेच्या जोडीनेच पाध्यांनी ललित साहित्यही लिहिले. त्यांची 'मैत्रीण' ही कादंबरी, 'त्रिसुपर्ण' (इ.स. १९८३) हा दृष्टांतकथासंग्रह व अन्य चार कथासंग्रह प्रकाशित झाले. पाध्यांनी प्रवासवर्णने व समीक्षाही लिहिल्या. त्यांच्या 'सौंदर्यानुभव' या समीक्षापर ग्रंथाला साहित्य अकादमी पुरस्कार लाभला.

मार्च २२, १९८४ रोजी पाध्यांचे निधन झाले.

• साहित्य अकादमी पुरस्कार (इ.स. १९८२) – 'सौंदर्यानुभव' ग्रंथासाठी.

• प्रभाकर पाध्ये : वाङ्‌मय दर्शन (संपादक - गंगाधर पाटील, म.सु. पाटील)

• खोले, विलास. "परीघ" : (अगस्तीचे अंगण ह्या पुस्तकात समाविष्ट). pp. चौदा ते त्रेपन्न. (परीघ ह्या प्रकरणात प्रभाकर पाध्ये ह्यांच्या चरित्राचा आणि लेखनाचा आढावा घेण्यात आला आहे.)

• पाध्ये, प्रभाकर. अगस्तीचे अंगण.