Сонгууль (Англи: election) гэдэг нь ямарваа нэг хувь хүн өөрийн биеэр хараат бусаар, өөрийн үзэл бодлоор тодорхой түвшний олон нийтийн удирдлагыг (жишээлбэл Улсын их хурлын сонгууль, орон нутгийн) сонгох цогц үйл явц юм.
Энэ нь 17-р зуунаас хойш төлөөллийн ардчиллыг хэрэгжүүлэх үндсэн оньс болсоор ирсэн юм. Сонгуулиар хууль тогтоох байгууллага, харьяа засгийн газар, шүүх, орон нутгийн засаглалуудыг сонгон бүрдүүлэхэд хэрэглэдэг байна. Энэ үйл явц нь бас ажил хэрэгч болон олон нийтийн байгууллагуудад хэрэглэгддэг.
Хадмал | |
---|---|
Монгол үсгээр | |
монгол кирилл. | сонгууль |
Сонгуулийг нээлттэй буюу нууцаар санал хураадаг үндсэн хоёр хэлбэрээр явуулдаг.
Сонгууль нь хүмүүсийн ямар нэгэн нэгтгэл, байгууллагын удирдаж буй албан тушаалтныг солиход ашигладаг хамгийн ардчилсан тогтолцоо гэж үздэг.
Дахин сонгууль болон дахин санал өгөхийг хооронд нь хольж хутгаж болохгүй. Энэ нь хуулийн дагуу аль нэг сонгогдогч хэрэгцээт тооны санал аваагүй бөгөөд хуулиар хоёр дахь шатны сонгууль явуулахыг заагаагүй тохиолдолд учирч болно.
Сонгууль явуулдаг үндсэн гурван систем байдаг: мажоритар, пропорционал болон холимог.
1. Пропорционал систем нь улс төрийн хүчнүүдийн /намууд/ рейтинг тогтоодог. Өөрөөр хэлбэл улс төрийн хүчнүүдийн авсан саналыг пропорцоор нь суудлыг нь хувиаралдаг тогтолцоо юм.
2. Мажоритар гэдэг нь /франц гаралтай Majoritee/ олонхи гэсэн үг. Энэ системээр сонгогчид намуудыг бус тодорхой нэр дэвшигчийг сонгодог. Ийм системээр энгийн олонх буюу ердийн олонх /нэг ч болов санал илүү авсан бол/ санал авсан нэр дэвшигч ялсанд тооцдог.
3. Холимог систем гэдэг нь пропорционал-мажоритар гэсэн хоёр системийг зэрэг ашиглахыг хэлнэ. Энэ нь зарим нэр дэвшигч намын жагсаалтаар зарим нь мажоритар системээр сонгогдохыг хэлнэ.
This article uses material from the Wikipedia Монгол article Сонгууль, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Тусгай тайлбар байхгүй бол энэ агуулгыг CC BY-SA 4.0 лицензийн дагуу хэрэглэх боломжтой. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Монгол (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.