Есүхэй Баатар

Есүхэй баатар нь Хамаг Монголын Хабул хааны хоёр дахь хүү Бартан баатар, гэргий баргуд овгийн Сунигул үжин нарын 3 дахь хүү болж төржээ. Хамаг Монголын Хутула хаан нас барсны дараагаар Хамаг Монголын ханлиг тодорхой хангүй байсан боловч Хиад Боржигин овгийг Есүхэй баатар удирдаж байжээ. 1162 онд Есүхэй баатар Татарын Тэмүжин-Үгэг бут цохин устгасан байна. Энэ үйл явдал түүний хатан Өэлүн үжин Тэмүжинг (хожим Чингис хаан) төрүүлэхтэй тохиосон тул ууган хүүдээ Тэмүжин гэж нэр өгчээ.

Есүхэй баатар
Хамаг Монголын өргөмжлөгдөөгүй хан
Есүхэй
Хаанчлал	1162-1170
Төрсөн огноо	тодорхойгүй
Өнгөрсөн огноо	1170 он
Өмнөх	Хотула хан
Удаах	Таргудай Хирилтуг
Их хатан	Өэлүн
Хатан	Сочигэл
Эцэг	Бартан баатар
Эх	Сунигул үжин
Ургийн овог	Хиад Боржигин
Сүмийн цол	Лезу (烈祖)

Монголын нууц товчоонд үлдсэнээр Есүхэй баатар 1170 оны үед 9 настай хүү Тэмүжинг хонгирадын Дай Сэцэний охин Бөртэтэй сүй тавин орхиж буцах замдаа татар аймгийнханд хорлогдон нас баржээ. Чингис хаан 1202 онд татар аймгийг дайлан эзлэсний дараагаар татар эрчүүдийг тэрэгний булд чацуулан алж устгахдаа урьд өмнө эцэг өвгөдийг нь хорлосныг (Есүхэй баатрыг хорлосон төдийгүй, өмнө нь Амбагай хаан, Охинбархаг нарыг барьж Алтан улсад өгч алуулж байжээ) дурьдаж байжээ.

Есүхэй баатар Өэлүн, Сочигил нэртэй хоёр хатантай байсан бөгөөд Өэлүнээс хүү Тэмүжин, Хасар, Хачиун, Тэмүгэ, охин Тэмүлүн таван хүүхэдтэй, Сочигилээс Бэгтэр, Бэлгүтэй хоёр хүүтэй байжээ. Өэлүн үжнийг мэргидийн Их Чилэдү эхнэр болгон авч явах замд Есүхэй баатар өөрийн ах Нэгүүн тайж, дүү Даридай отчигины хамтаар булаан авж хатнаа болгож байжээ. Хожим үүгээр шалтаглан мэргидүүд Тэмүжиний эхнэр Бөртэ үжинийг булаан авч байсан байна. Хубилай Сэцэн хааны Чжиюаний гуравдугаар он буюу 1266 онд элэнц өвөг Есүхэй баатрыг Тэнгэрлэг язгуурт хаан цолоор нэхэн өргөмжилжээ.