Хенри Кисинџер

Потекнува од еврејско семејство кое во 1938 г. побегнало од Германија. Во 1969 г. станал советник за национална безбедност, а во 1973 и државен секретар на САД. Во 1973 за учеството во преговорите за прекин на огнот во Виетнам, Кисинџер под контроверзни околности ја добил Нобеловата награда за мир, при што двајца членови на комитетот поднеле оставка во знак на протест.

Хенри Кисинџер
Портрет на хенри Кисинџер, ок. 1973
56ти државен секретар на САД
На должноста 22 септември 1973 – 20 1977
Претседател	Ричард Никсон Џералд Форд
Претходник	Вилијам Роџерс
Наследник	Сајрус Венс
7-ми советник за национална безбедност на САД
На должноста 20 јануари 1969 – 3 ноември 1975
Претседател	Ричард Никсон Џералд Форд
Заменик	Ричард Ален Александар Хејг Брент Скоукрофт
Претходник	Волт Ростоу
Наследник	Брент Скоукрофт
Лични податоци
Роден(а)	Хајнц Алфред Кисинџер 27 мај 1923(1923-05-27) Фирт, Баварија, Вајмарска Република
Починал(а)	29 ноември 2023(2023-11-29) (возр. 100) Кент, Конетикат, САД
Државјанство	Германија (1923–1935) САД (1943–2023)
Партија	Републиканска
Сопружник	Ен Флејшер (в. 1949; раз. 1964) Ненси Меџинс (в. 1974)
Деца	2
Образование	Градски колеџ во Њујорк Харвард
Награди	Нобелова награда за мир
Потпис

Кисинџер одиграл значајна улога во надворешната политика на САД во периодот од 1969 до 1977 година. Во овој период, тој започнал политика на релаксирање на односите со Советскиот Сојуз, го координирал воспоставувањето на односите со Кина, почнал да го применува она што подоцна ќе стане познато како шатл дипломатија на Блискиот Исток за да се стави крај наЈомкипурската војна и ги договарал условите од Парискиот мировен договор според кој Американците требало да се повлечат од Виетнамската војна. Кисинџер, исто така, се поврзува со неколку контроверзни политики како: вмешаноста на САД во чилеанскиот воен удар од 1973 година, давањето „зелено светло“ на воената хунта на Аргентина за нивната валкана војна и американската поддршка на Пакистан за време на Ослободителната војна во Бангладеш и покрај геноцидот што го извршил Пакистан. Откако ја напуштил владата, формирал меѓународна геополитичка консултантска компанија. Кисинџер напишал преку десетина книги за дипломатска историја и за меѓународните односи.

Кисинџер се уште е контроверзен и поларизирачки лик во американската политика, од многу новинари, политички активисти и адвокати за човекови права осудуван како наводен воен злосторник, и почитуван како многу делотворен американски државен секретар од многу истакнати научници за меѓународни односи. По смртта на Џорџ Шулц во февруари 2021 година, Кисинџер е најстариот жив поранешен член на американскиот кабинет и последниот преживеан член на кабинетот на Никсон .

Хенри Кисинџер е роден како Хајнц Алфред Кисинџер во 1923 година во Фирт, Баварија, Вајмарска Република. Потекнува од еврејско семејство; неговиот татко бил учител. Во едно интервју од 2022 година, тој живо се сеќава дека имал девет години кога дознал за изборот на Адолф Хитлер за канцелар на Германија, што се покажало како пресвртница за семејството Кисинџер.

Во 1938 година, на свои 15 години, Кисинџер и неговото семејство побегнале од Германија како резултат на нацистичкиот прогон. За време на нацистичкото владеење, Кисинџер и неговите пријатели биле редовно малтретирани и тепани од банди на Хитлеровата младина. Поради антисемитските закони на нацистите, Кисинџер не бил примен во гимназија, а неговиот татко бил отпуштен од својата работа како учител. Семејството пристигнало во Њујорк на 5 септември.

На 19 јуни 1943 година добил американско државјанство и веднаш бил регрутиран во американската армија. По Втората светска војна останал во Германија каде работел во американската зона како контраразузнавач.

 

Во 1947 година се вратил во САД, каде што го продолжил своето образование на Универзитетот Харвард, каде што во 1951 магистрирал, а во 1954 ја одбранил својата докторска дисертација насловена како „Мир, легитимитет и рамнотежа (Студија за раководење со државата на Каслериг и Метерних)“. Во тоа време, се обидел да работи и како шпион за ФБИ.

Во периодот од 1954 до 1971 г. бил член на ректорската управа на Универзитетот Харвард, а истовремено и научен соработник и предавач. Во тоа време бил соработник во многу политички и воени институции на САД. По напуштањето на активната политичка кариера во 1977 г. станал професор на Катедрата за меѓународна дипломатија на Универзитетот Џорџтаун во Вашингтон

Сакајќи да има поголемо влијание врз надворешната политика на САД, Кисинџер стана советник за надворешна политика на претседателските кампањи на Нелсон Рокфелер, Кисинџер првпат се сретнал со Ричард Никсон на забава организирана од Клер Бут Лус во 1967 година, велејќи дека го сметал за „попромислен“ отколку што очекувал. За време на републиканските прелиминарни избори во 1968 година, Кисинџер повторно служел како советник за надворешна политика на Рокфелер и во јули 1968 година го нарекол Никсон „најопасниот од сите мажи кои се кандидирале за претседател“. Првично вознемирен кога Никсон ја освои републиканската номинација, амбициозниот Кисинџер набрзо се предомислил за Никсон и стапил во контакт со помошникот во кампањата на Никсон, Ричард Ален, за да изјави дека е подготвен да направи се за да му помогне на Никсон да победи. Откако Никсон стана претседател во јануари 1969 година, Кисинџер беше назначен за советник за национална безбедност . Во тоа време тој беше веројатно „еден од најважните теоретичари за надворешната политика што некогаш бил произведен од Соединетите Американски Држави“, според неговиот официјален биограф Ниал Фергусон .

 

Своите први политички искуства Хенри Кисинџер ги стекнал во 1957 година како советник на гувернерот Нелсон Рокфелер, а го поддржувал во кандидатурата за претседател на САД од Републиканската партија во 1960, 1964 и 1968 година. За време на републиканските прелиминарни избори во 1968 година, Кисинџер повторно бил советник за надворешна политика на Рокфелер, а во јули 1968 година Никсон (противкандидатот на Рокфелер) го нарекол „најопасниот од сите мажи кои се кандидирале за претседател“. Откако Никсон бил избран за претседателски кандидат од републиканците, амбициозниот Кисинџер брзо го сменил мислењето за Никсон и стапил во контакт со помошникот во кампањата на Никсон, Ричард Ален, за да му пренесе дека е подготвен да направи сѐ за да му помогне на Никсон да победи на претседателските избори. Откако во јануари 1969 година Никсон станал претседател на САД, Кисинџер бил назначен за советник за национална безбедност. Во тој период, САД имале неколку проблеми на тоа поле, почнувајќи од Виетнамската војна, сѐ до зголеменото советско влијание на Блискиот Исток.

За време на наследникот на Никсон, Џералд Форд, Кисинџер бил државен секретар на САД.

Кисинџер имал доминантна улога во надворешната политика на САД меѓу 1969 и 1977 година. Во овој период, со својата политика успеал да намали американско-советските тензии, а одиграл и клучна улога во разговорите во 1971 година со кинескиот премиер Џоу Енлај. Разговорите резултирале со нормализација на односите меѓу САД и Кина со што се ставило крај на 23-годишната дипломатска изолација и меѓусебно непријателство.

Виетнамска војна

 

На почетокот од 1969 година, Кисинџер се спротивставил на планираната операција Мени (бомбардирање на Камбоџа), сметајќи дека Никсон постапува избрзано, но на 16 март 1969 година Никсон најавил дека бомбардирањето ќе започне следниот ден.

Кон крајот на 1969 г. немало напредок во Париските мировни преговори поради опструкционизмот на јужновиетнамската делегација. Претседателот на Јужен Виетнам Нгујан Ван Тину не сакал САД да се повлечат од Виетнам и фрустран од него, Кисинџер одлучил да започне тајни мировни преговори со Ле Дук То во Париз истовремено со официјалните разговори.

На 1 август 1972 г., Кисинџер повторно се сретнал со То во Париз и бил подготвен за компромис.

Вечерта на 8 октомври 1972 година, на таен состанок на Кисинџер и То во Париз на повидок било решение во преговорите. Tọ започнал со предлог за прекин на огнот со кој Американците ќе ги повлечат сите свои сили од Виетнам во замена за ослободување на сите заробеници во Северен Виетнам. Кисинџер ја прифатил понудата на Tọ.

На 21 октомври Кисинџер и американскиот амбасадор Елсворт Банкер пристигнале во Сајгон за да му го покажат мировниот договор на Тину. Тину одбил да го потпише мировниот договор и побарал големи измени за кои Кисинџер му рекол на Никсон дека „се граничат со лудило“.

Иако Никсон првично го поддржал Кисинџер против Тину, Х.Р. Халдеман и Џон Ерлихман го повикале да размисли, тврдејќи дека измените на Тину се оправдани. Никсон направил 69 амандмани на нацрт-мировниот договор кои требало да бидат вклучени во конечниот договор и го пратил Кисинџер во Париз за да го принуди То да ги прифати. Кисинџер 69-те амандмани на Никсон ги сметал за „глупости“ бидејќи знаел дека То нема да ги прифати. Очекувано, Tọ одбил да разгледа некој од 69-те амандмани и на 13 декември 1972 година, заминал од Париз за Ханој.

На 8 јануари 1973 г., Кисинџер и То повторно се сретнале во Париз и следниот ден постигнале договор, кој во суштина бил ист како оној што Никсон го отфрлил во октомври со одредени козметички отстапки за Американците. Tину повторно го отфрлил мировниот договор, но добил ултиматум од Никсон и затоа неволно го прифатил мировниот договор. На 27 јануари 1973 година, Кисинџер и То потпишале мировен договор со кој се барало целосно повлекување на сите американски сили од Виетнам до март, а за возврат Северен Виетнам требало да ги ослободи сите американски заробеници.

На 10 декември 1973 година, заедно со То, на Кисинџер му била доделена Нобелова награда за мир, за преговорите за прекин на огнот содржани во Парискиот мировен договор за „Завршување на војната и враќање на мирот во Виетнам“, потпишан претходниот јануари. За прв пат во историјата на наградата за мир, двајца членови го напуштиле Нобеловиот комитет во знак на протест. То ја отфрлил наградата, велејќи му на Кисинџер дека мирот не е вратен во Јужен Виетнам. Кисинџер му напишал на Нобеловиот комитет дека „со понизност“ ја прифаќа наградата, и „целиот приход го донира на децата на американските војници убиени или исчезнати во акција во Индокина“. По падот на Сајгон во 1975 година, Кисинџер се обидел да ја врати наградата.

Други дипломатски иницијативи

Во 1973 и 1974 година, Кисинџер учествувал во преговорите меѓу Израел и арапските земји, пред се со Сирија.

Поради неговата политика кон земјите од третиот свет, Кисинџер се смета за еден од најконтроверзните политичари од ерата на Студената војна. Во 1973 година, тој и ЦИА го поддржале крвавиот пуч на генералот Аугусто Пиноче против демократски избраниот претседател Салвадор Аљенде, чија социјалистичка определба не одговарала на американските интереси во Латинска Америка. Поради вмешаноста на Кисинџер во таа операција и поради сомнеж за вмешаност во операцијата Кондор кон средината на 70-тите, од многу земји на Кисинџер му биле испратени покани за сведочење (и обвинувања), на кои тој не одговорил. Во 2001 година бразилската влада ја повлекла поканата до Кисинџер за одржување говор во Саун Пауло , бидејќи не можела да му гарантира дипломатски имунитет.

Во меѓувреме, објавените тајни документи покажуваат дека Кисинџер, заедно со тогашниот претседател Форд, ја одобрил индонезиската инвазија на Источен Тимор, во спротивност со меѓународното право, при која имало вкупно 60.000 жртви.