Avoltöi: Nómme comùn de çèrte spêce de öxelli

Avoltöio: nómme comùn de öxelli da rapìnn-a diùrni che se nùtran de bestie mòrte e de spésso de carcàsse de gròsci animæ, són de fæto di spasìn naturali, no én öxelli scinpàtici, ma fàn 'n'inportànte servìçio a l'ecoscistêma e évitan o propagâ de moutîe.

Sti öxelli chi fan parte da famiggia di Accipitridae.

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte
Grifón euraziàtico

Caraterìstica a l'é a testa piâ, nûa sénsa ciùmme, còllo covèrto de péi, gatìn dûo ò de râre ciumétte rédene, che ghe perméttan de mantegnî a testa polîa méntre o se nùtre. Són öxelli de gréndi dimenscioìn, becco gròsso a lensìn, sanpe robùste sôvia a cäsòtti, ónge gròsse ma no a granfia, ghe sérvan sôlo pe caminâ pe tæra, âe larghe, côe ariondæ ò a triangolo con 12 ò 14 timonêe.

Àn in xeuo poténte ma lento; co-e larghe âe destéize gìan in çèrcio senpre ciù in érto, fin a grande altessa, pöi velézan in çèrca de carcasse ò di "carnâi" (i scarti di maxelli) predispòsti senpre in pòsti diversci.

Difuxón: én presenti in tùtti i continenti, levòu l'Òustràlia, i Pöli, Îzoe picìnn-e e in gran parte de l'Óceània. Gh'é 23 spêce de avoltöi.

Avoltöi do Vêgio Móndo

Vìvan in Àfrica, Àzia, Eoröpa. Çércan a vìsta da grendi altesse. Conpréndan 9 Géneri e 16 Spêce:

Sóttafamiggia - Gypinae   (Blyth, 1851 )   

     . Génere   Aegypius   (Savigny, 1809 )

                               . Aegipyus monacus    ( Linnaeus, 1766 )

       . Génere   Gyps  ( Savigny,  1809 )

                              .  Gyps   fulvus      (Hablizi,  1783 )

                              .  Gyps   bengalensis     (J.F. Gmelin,  1788 )

                              .  Gyps   coprotheres     (J.R, Forster,  1798 )

                              .  Gips    indicus             (Scopoli,   1786 )  G   

                              .  Gyps   tenuirostris      (G. R. Geay,  1844 )

                              .  Gyps   rueppelli         (A. E. Brehm, 1852 )

                              .  Gyps   africanus         (Salvadori,   1865  )

                              .  Gyps   himalayensis   (Hume,   1869)             

       .  Génere  Necrosyrtes  ( Gloger,  1841 )

                              .  Necrosyrtes monacus (Temminck, 1823 )

      .  Génere  Sarcogyps  (Lesson,  1842 )

                              .  Sarcogyps calvus  (Scopoli,  1786 )

      .  Génere  Torgos (Kaup, 1828 )

                              .  Torgos tracheliotus (J.R.Forster,  1791 )

     .  Génere  Trigonoceps  Lesson,  1842 )

                              .  Trigonoceps occipitalis (Burchell,  1824 )

.  Sóttafamiggia - Gypaetinae  (Bonaparte,  1831 )

       .  Génere  Gypaetus  (Storr, 1784 )

                               .  Gypaetus  barbatus  (Linnaeus, 1758 )

     .   Génere  Neophron  (Savignt, 1809 )

                               .  Néophton  percnopterus  (Linnaeus,  1758 )

     .   Génere  Gypohierax  (Ruppell,  1836 )

                               .  Gypohierax  angolensis (J.F. Gmelin, 1788)

Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus)

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus)

Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus Linnaeus 1758; In Italiàn Gipeto e Avvoltoio degli Agnelli). O l'é 'n' öxello da rapìnn-a da Famiggia  Accipitridae, unica spêce do genere Gypaetus (Storr 1784). Con 'na longhéssa de 120 cìtti, 'n' avertûa alâre de 280 cìtti e 7 chìlli de peizo, o l'é l'avoltöio ciù gròsso tra quelli che nidifican in Eoröpa.

Descriçión

O se distìngoe da-i âtri avoltöi pe-e âe ciù lónghe e streite, côa a cùnio, dîta anche a diamante, timonêe lónghe 40 cìtti. In xêuo o l'à 'na sagoma ciù scimile a 'n grande farco, ciufìto che a 'n avoltöio, anche pò-u mòddo de xoâ. Legêro e elegante, o xêua con virate e a pìcco inta poxiçión a "Santo Spirito": xêuo batûo sensa mesciâse. Pe ste carateristiche o l'é conscideròu intermêzo tra 'n'aquila e 'n'avoltöio, a conferma do nómme ascì: da-o Grêgo "Gyps" avoltöio e "Aetos" aquila.

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
In xêuo

A Testa a l´é de cô gianco, in ciùffo de penne setóze de cô neigro o va da-o becco a l'êuggio, e-o végne zu fin sôtta a-o becco a formâ 'na spêce de barba - de chi o nómme. I éuggi én de cô giano çerciæ de rósso; dòrso, âe e côa de cô grixo-scûo quæxi neigro con sôtî rigatûe gianchinastre. O resto do còrpo o tîa a-o rósso: a raxon de sto cô chi a l´é i bagni che fan inte ægoe rìcche de færo.

Alimentaçión

O l'è l'ùrtimo spasìn, o se nûtre de òsse sporpoæ lasciæ da-i atri, e no résta ciù nìnte, nisciunn-a traccia manco de carcasse; o no l'à de goscio e o peu colâ e ciù cùrte 20-30 cìtti, e ciù gròsse o-e pìggia co-e granfie, no goæi poténti, o e làscia càzze da l'âto in scê prie pe menisâle e poéile colâ. Da chi vegne ben ben di nómmi forèsti de l´öxello: Catalan Trencalòs, spagnòllo Quebrantahuesos, portoghéize Quebra-ossos.

Habitat e Distribuçión

Tipicaménte stançiâle, o vive in scê cadenn-e montagnôze de l'Eoröpa Meridionâle, do Nòrd Àfrica e a Sùd do Sahara, in Àzia fìn a-o Tibet e l'Himalaya. Estìnto inte Arpi da iniçio 900 e òua reintrodûto con exito poxitivo: cóbie e neui nasciûi tra o parco do Stelvio e o parco de Arpi Marittime e o Mónte Argentera confinànti co-o parco Mercantour.

Riproduçión

Nidifican in derûi inacescibili tra Zenâ e Frevâ; fan dôe êuve distançiæ 4-5 giórni, côvæ 55-60 giórni, che sccioìscian in primavéia, quande a néie a deslengoa, e végne a-a vìsta e carcasse de bestie mòrte in invèrno (carne fresca da dâ a-o picìn pe 7-8 giórni. Ne nasce doî, ma o primmo o fa moî de famme o segóndo, éntro 24-26 ôe, - pratica dîta "cainismo", tipica de aquile ascì.

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
Ina òstaia a Barcelonn-a, Catalogna

Nòtte

Tags:

Avoltöi do Vêgio MóndoAvoltöi NòtteAvoltöiAccipitridaeAves

🔥 Trending searches on Wiki Lìgure:

William ShakespeareCan27 mazzo1346Isoa BakerUnixGiulia Petracco SicardiMacOSMozilla FoundationLengua polaccaFungiCologne (Italia)StoccardaMadeiraGrafîa ofiçiâI secoloAgosto22 frevâUnion EuropeaCiancaA greva di i pialinchiDante ArdighêBrigašc1980Lengua bulgara22 novénbre93819 novénbrePuggia1977Castelanìa de RivernàuCastrevegliuSensasciou1493Java (lenguazzo)Anni 20101455Cardenâ Richelieu1972AlmeseAcadémia Ligùstica do Brénno2 frevâAzotoCirollaDialetto figonLèngoa farœnseSoftwareBelgioGalìçiaPrinçipatu de Mu̍negu190291Mozilla FirefoxLes Aventures de TintinNanowar of Steel7 seténbreXXII secoloInno do ZenaIranAntropologiaL'egua di fròtiCræaRonald Reagan🡆 More