Габсбургдар

Австрияда, 1526-1918-ж. Чехияда жана Венгрияда (1867-жылдан Австрия-Венгрияда), 1516-1700-ж. Испанияда жана ага караган аймактарда бийлик жүргүзгөн династия; Ыйык Рим империясынын императорлору (1742-45-жылдардан сырткары 1438-1806-ж. туруктуу башкарып келген). Габсбургдар тукуму Жогорку Эльзастагы Гунтрам Богатыйдан (10-кылымдын ортосу) таркалган деп болжолдонот. 1090-жылдан габсбургдар графтар, 1135-жылдан Ортоңку Швейцариянын ландграфтары титулун алышкан (1020-ж. Швейцариянын Ааргау жеринде Habsburqсе пилин курушкан, династия ушундан улам аталган). Карл Vнин учурунда (16-кылымдын башында) эбегейсиз зор аймактар (Германия, Австрия, Нидерланд, Италиянын бөлүгү, Испания жана анын Америкадагы колониялары) Габсбургдар бийлигине баш ийишкен. 1556-жылдан кийин Габсбургдар австриялык жана испаниялык деген эки бутакка бөлүнүп кеткен.

1700-жылы Испаниянын баласыз королу Карл IIнин өлүмү менен Габсбургдардын испан бутагы токтолот. Испан тактысы француз Бурбон династиясына өткөн. Испан мурасы үчүн согушунун (1701-1714) натыйжасында европалык мамлекеттер испан тактысында Бурбон династиясын таанышкан. Испаниянын Европадагы ээликтери (Түштүк Нидерланддар, Италияда) австриялык Габсбургдарга өтөт.

Габсбургдардын эң акыркы өкүлү Карл I Австрия-Венгрияны бийлеп турган (1916-18) учурда Австрия-Венгриянын Биринчи дүйнөлүк согушта жеңилүүсү жана буржуазиялык революциянын жеңип чыгышынан улам ал тактыдан баш тарткан. 1919-ж. 3-апрелде Австриянын Уюштуруу чогулушу тарабынан кабыл алынган габсбургдарды бардык укуктарынан ажыратуу, алардын мүлкүн конфискациялоо жана Австриянын аймагынан чыгарып жиберүү тууралуу мыйзамдын негизинде габсбургдар тактан ажырап (1918), монархия кулаган. Белгилүү өкүлдөрү: Карл V, Филипп II, Мария Терезия, Иосиф II, Франц Иосиф I.

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055 -4