កូឡុំប៊ី

សាធារណរដ្ឋកូឡុំប៊ី

República de Colombia (ភាសាអេស្ប៉ាញ)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
បាវចនា "Libertad y Orden" (ភាសាអេស្ប៉ាញ) ខ្មែរ៖ សេរីភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់)
ភ្លេងជាតិ Himno Nacional de la República de Colombia ("ភ្លេងជាតិនៃសាធារណរដ្ឋកូឡុំប៊ី")
ទីតាំងប្រទេសកូឡុំប៊ី (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	បូកូតា 4°35′N 74°4′W / 4.583°N 74.067°W / 4.583; -74.067
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាអេស្ប៉ាញ
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១៨)	៨៧.៥៨% ជនជាតិស្បែកស ឬមេស្ទីហ្សូ ៦.៦៨% កូឡុំប៊ី-អាហ្វ្រិក (រួមមាន ជនជាតិចម្រុះ) ៤.៣១% ជនជាតិដើម ១.៣៥% មិនបានបញ្ជាក់ ០.០៨% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១៨)	៨៨.៦% គ្រិស្តសាសនា —៧៣.៧% រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក —១៤.១% ប្រូតេស្តង់ —០.៨% និកាយផ្សេងៗ ១០.៣% គ្មានជំនឿសាសនា ១.១% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	រដ្ឋឯកភូត សាធារណរដ្ឋប្រធានាធិបតីនិយម
- ប្រធានាធិបតី	អ៊ីវ៉ាន ឌូកេ ម៉ារកេស
- អនុប្រធានាធិបតី	ម៉ារតា លូស៊ីយ៉ា រ៉ាមីរ៉េស
នីតិបញ្ញត្តិ	សមាជ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	សភាតំណាងរាស្ត្រ
ទទួលឯករាជ្យពីអេស្ប៉ាញ
- ប្រកាសឯករាជ្យ	២០ កក្កដា ១៨១០
- ទទួលស្គាល់	៧ សីហា ១៨១៩
- ឯកភូតនីយកម្មចុងក្រោយ	១៨៨៦
- កាត់ទឹកដីមួយភាគពីប្រទេសប៉ាណាម៉ា	១៩០៣
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	៤ កក្កដា ១៩៩១
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	១,១៤១,៧៤៨ គ.ម២   (ទី២៥)
- ផ្ទៃទឹក (%)	២.១ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥)
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)	៥០,៣៧២,៤២៤ (ទី២៨)
- ដង់ស៊ីតេ	៤២.២៣ នាក់/គ.ម២   (ទី១៧៣)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)
- សរុប	៨២៧.៦៦២ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៣១)
- ក្នុងម្នាក់	១៦,២៦៤ ដុល្លារ
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)
- សរុប	៣៤៣.១៧៧ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៣៨)
- ក្នុងម្នាក់	៦,៧៤៤ ដុល្លារ
ជីនី (២០១៩)	៥១.៣ ខ្ពស់
HDI (២០១៩)	០.៧៦៧ ខ្ពស់ · ទី៨៣
រូបិយវត្ថុ	ប៉េសូកូឡុំប៊ី (COP)
ល្វែងម៉ោង	UTC−៥[b] (COT)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	dd-mm-yyyy (ស.រ.)
ទិសបើកបរ	ស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៥៧
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.co

កូឡុំប៊ីគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមមហាប្រទេសចម្រុះចំនួនដប់ប្រាំពីរនៅលើពិភពលោក ហើយមានកម្រិតជីវចម្រុះខ្ពស់បំផុតទីពីរនៅលើពិភពលោក។ ទឹកដីរបស់វាបានគ្របដណ្តប់លើព្រៃលិចទឹកអាម៉ាហ្សូន តំបន់ខ្ពង់រាប វាលស្មៅ និងវាលខ្សាច់ ហើយវាជាប្រទេសតែមួយគត់នៅអាមេរិកខាងត្បូងដែលមានឆ្នេរសមុទ្រ និងកោះជាច្រើននៅតាមបណ្តោយមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកផង និងប៉ាស៊ីហ្វិកផង។

កូឡុំប៊ីគឺជាសមាជិកនៃអង្គការកម្រិតពិភពលោក និងតំបន់សំខាន់ៗដូចជា៖ អង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍន៍ (OECD) អង្គការរដ្ឋអាមេរិកាំង (OAS) សម្ព័ន្ធភាពប៉ាស៊ីហ្វិក សហគមន៍អង់ឌីន និងជាដៃគូសកលមួយរបស់អង្គការណាតូ។ សេដ្ឋកិច្ចចម្រុះរបស់វាគឺធំជាងគេទីបីនៅអាមេរិកខាងត្បូង ជាមួយនឹងស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងការរំពឹងទុកកំណើនអំណោយផលរយៈពេលវែង។

សាធារណរដ្ឋ កូឡុំប៊ី ឬ ប្រទេសកួឡុំប៊ី មានឈ្មោះជាភាសាអេស្ប៉ាញ Colombia (កូឡុំបីអា)។ ឈ្មោះ​នេះ​រំឮក​លោកកូលំបូស ដែលជាបុគ្គល មកពីទ្វីបអឹរ៉ុប ដែលបានរកឃើញ ទ្វីបអាមេរិច នៅ ឆ្នាំ១៤៩២ ។

ប្រទេសកូឡុំប៊ី មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៤២,៨៨៨,៥៩២នាក់ ហើយ ជាប្រទេសទីបីរ ដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេ នៃអាមេរិកាឡាទីន​ បន្ទាប់ពី ប្រទេសម៉ិចស៊ិកូ និង ប្រទេសប្រេស៊ីល ។

រាជធានីរបស់ប្រទេសកូឡុំប៊ី គឺទីក្រុងបូកូតា ។ ទីក្រុងមេដេលីន ជាទីក្រុងធំជាងគេទីពីរ ហើយជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏ធំផងដែរ ។ ទីក្រុងធំជាងគេទីបីរ គឺទីក្រុងកាលី ស្ថិតនៅតំបន់ហ្គួហ្គា នៃប្រទេសកូឡុំប៊ី ។

ទីក្រុងសំខាន់របស់ប្រទេសនេះ ស្ថិតនៅឆ្នេរ ការីប៊ាន គឺ ទីក្រុងបារានខ្ជួឡា​ ហើយ វាជាកំពុងផែអន្ដរជាតិផងដែរ។ សីតុណ្ហភាពរបស់ប្រទេសកូឡុំប៊ី ផ្លាស់ប្ដូរខ្ពស់​និង​សីតុណ្ហភាពមានការផ្លាស់ប្ដូរតាមតំបន់ ។

តំបន់ដែលស្ថិត នៅជុំវិញភ្នំអែនដេស គឺត្រជាក់ជាង នៅតាមតំបនឆ្នេរ ពីរព្រោះសីតុណ្ហភាពមានកំពស់ខុសគ្នា ។ ប្រទេសកូឡុំប៊ីមានដំនាំផ្លែឈើ បន្លែ និងសត្វជាច្រើនប្រភេទ ។ ប្រទេសនេះមានវាយ មានភ្នំ និង មានព្រៃដូច ព្រៃអាម៉ាសួន។

ព្រំដែន

ប្រទេសដែលមានព្រំប្រទល់ ជាដីគោក ជាមួយ ប្រទេសកូឡុំប៊ីមាន៖

• ប្រទេសវីណេហ្ស៊ូអេឡា ខាងកើត ។
• ប្រទេសប្រេស៊ីល អាគ្នេយ៏ ។
• ប្រទេសប៉េរូ ខាងត្បួង ។
• ប្រទេសអេក្វាទ័រ និរតី
• ប្រទេសប៉ាណាម៉ា ខាងលិច

ប្រទេសដែលមានព្រំប្រទល់ ជាមួយប្រទេសកូឡុំប៊ី ខាងសមុទ្រមាន៖

• ប្រទេសនីការ៉ាហ្គ័រ ។
• ប្រទេសប៉ាណាម៉ា ។
• ប្រទេសកូស្តារីកា ។
• ប្រទេសហ្គ័រតេម៉ាឡា ។
• ប្រទេសហុងឌុយរាស​។
• ប្រទេសចាម៉ៃកា​។
• ប្រទេសហៃទី
• សាធារណៈរដ្ឋឌូមីនីខឹន។

ភាគច្រើននៃចំនួនប្រជាជនកូឡុំប៊ីត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយជនអន្តោប្រវេសន៍មកពីពិភពលោកចាស់ និងកូនចៅរបស់ពួកគេ លាយឡំជាមួយប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិច។ បន្ទាប់ពីសម័យដំបូងនៃការសញ្ជ័យ និងការធ្វើអន្តោប្រវេសន៍របស់អេស្ប៉ាញ រលកនៃអន្តោប្រវេសន៍ និងការតាំងទីលំនៅរបស់ជនមិនមែនជនជាតិដើមភាគតិចបានកើតឡើងជិតប្រាំមួយសតវត្សមកហើយ ហើយបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ធាតុថ្មីបំផុត និងថ្មីៗបំផុតនៃទំនៀមទម្លាប់ ភាសា និងសាសនារបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍បានរួមបញ្ចូលគ្នាដើម្បីបង្កើតជាវប្បធម៌កូឡុំប៊ី ហើយដូច្នេះ អត្តសញ្ញាណកូឡុំប៊ីសម័យទំនើប។

ជនជាតិកូឡុំប៊ីភាគច្រើនមានដើមកំណើតអេស្ប៉ាញ ដែលមានដើមកំណើតនៅដើមសតវត្សទី 16 នៅពេលដែលកូឡុំប៊ីជាផ្នែកមួយនៃអាណាចក្រអេស្ប៉ាញ។ ក្រោយមក ក្នុងកំឡុងសតវត្សទី 19 និងទី 20 ពលរដ្ឋអឺរ៉ុប និងមជ្ឈិមបូព៌ាបានធ្វើចំណាកស្រុកទៅកាន់ប្រទេសកូឡុំប៊ី ជាពិសេសប្រទេសលីបង់ និងអ៊ីតាលី។ រួមមាន អាល្លឺម៉ង់ បារាំង អង់គ្លេស ព័រទុយហ្គាល់ ប៉ូឡូញ លីទុយអានី ឡាតវី ក្រិក បែលហ្សិក ស្វីស ហូឡង់ ឆេក អាមេនី រុស្ស៊ី អ៊ុយក្រែន ក្រូអាត ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីរី ហ្ស៊កដានី ចិន និងផ្សេងៗទៀត.

 

ដំណឹកជញ្ជូន

 

 

 

សំរាប់ការដឹកជញ្ជួនផ្នែកភាគច្រើននៃប្រទេសកូឡុំប៊ី​គឺ​ទំនើបនិងប្រទេសនេះមានផ្លូវច្រើន។ ទីក្រុងធំៗទាំងអស់មានប្រលានយន្ដហោះ និង មានកំពុងផែមួយចំនួនស្ថិតនៅមហាសមុទ្រទាំងពីរមានមហាសមុទ្រ ប៉ាស៊ីភិច និង មហាសមុទ្រអាតឡង់ទិច ។ ដោយសារតែប្រទេសកូឡុំប៊ីជាប្រទេសដែលធំ និង មានភ្នំជាច្រើន ហើយប្រឡានយន្ដហោះមានសារៈសំខាន់ណាស់សំរាប់ប្រទេសនេះ។​ មានតំបន់មួយចំនួនដូចជាអាម៉ាស៊ួនហ្វរែស ដែលជាកន្លែងដែលមានសារៈសំ​ខាន់ហើយមធ្យោបាយនៃការដឹ​កជញ្ជួនគឺត្រូវធ្វើដំនើរតាមទន្លេ។ ·ផ្លូវៈ មហាវិថីប៉ានអាមេរិចស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងអាមេរិចក្នុងប្រទេសកូឡុំប៊ី។ អ្នកអាចទៅឆ្ងាយទៅទីរ៉ាដេហ្វួហ្គូក្នុងឆីឡេដោយតាមផ្លូវនេះ។ ផ្លូវដែលសំខាន់បំផុតគឺ មហាវិថី បូកូតា- មេដាលីន, មហាវិថី បូកូតា-ឆាលី, មហាវិថី បូកូតា-កុកុតា, មហាវិថី បូកូតា-បារានខ្យួឡា ហើយនិងមួយចំនួនទៀតធ្វើការភ្ជាប់ទៅទីក្រុងធំៗដូចជា មេដេលីន, ឆាលី, បារានខ្យួឡា និងចាតាហ្គេណា ដេអ៊ីនដាស ជាមួយនិងផ្លូវសំខាន់ដទៃទៀត។អ្នកអាចធ្វើ ដំនើរពីរបូកូតាទៅ ការាកាស​ , វេនេហ៊ួឡានិង ខ្យួតូ,អេខ្យួឌ័រ។ ទីក្រុងធំៗជាច្រើនមានចំនតឡានក្រុង។ ·ប្រឡានយន្ដហោះ ​វាគឺចំនុចសំខាន់ណាស់ចំពោះប្រឡាណយន្ដហោះនៅក្នុងប្រទេសកូឡុំប៊ី និងទីក្រុងសំខាន់ៗមួយចំនួនសុទ្ធតែមានប្រឡានយន្ដហោះទាំងអស់។ ប្រឡានយន្ដហោះអន្ដរជាតិអ៊ីឌួរាឌួ នៅក្នុង ទីក្រុងបូកូតាជាប្រឡានយន្ដហោះសំខាន់បំផុត ហើយបន្ទាប់គឺប្រឡានយន្ដហោះអន្ដរជាតិប៉ាលម៉ាស៊ីកានៅក្នុងទីក្រុងឆាលី។ ប្រឡានយន្ដហោះផ្សេងទៀតស្ថិតនៅ មេដេលីន, បារាខ្យួឡា, សានអាលដ្រែស និង ចាតាហ្គេណាដេអ៊ីនដាស។ ប្រឡានយន្ដហោះជាច្រើនរបស់ប្រទេសកូឡុំប៊ីមានការភ្ជាប់ជាមួយនិ​ងអន្ដរជាតិដូចជាប្រទេសដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បួង និងខាងជើងអាមេរិច ហើយនិងទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប។