ამანი
ამანი (არაბ.
წარმოადგენს ქვეყნის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და კულტურულ ცენტრს. მისი მოსახლეობა 4 007 526 ადამიანს შეადგენს, ამიტომაც იგი მეხუთე ყველაზე დიდი ქალაქია ლევანტის რეგიონში და მეხუთე უდიდესი ქალაქია არაბულ სამყაროში. ითვლება არაბული სამყაროს ერთ-ერთ განვითარებულ და ტურისტულ ქალაქად.
| ქალაქი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ამანი عمان | |||||
 | |||||
| |||||
| ქვეყანა |  იორდანია | ||||
| დაქვემდებარება | დედაქალაქი | ||||
| კოორდინატები | 31°57′24″ ჩ. გ. 35°55′57″ ა. გ. / 31.95667° ჩ. გ. 35.93250° ა. გ. | ||||
| ქალაქის მერი | ომარ ალმაანი | ||||
| ფართობი | 1,680 კმ² | ||||
| ცენტრის სიმაღლე | 773 მ | ||||
| მოსახლეობა | 2,125,400 კაცი (2005) | ||||
| სასაათო სარტყელი | აღმოსავლეთ ევროპული დრო | ||||
| საფოსტო ინდექსი | 11110–17198 | ||||
| ოფიციალური საიტი | ammancity.gov.jo | ||||
  | |||||
.svg)
ამანის მუნიციპალიტეტის დებულების თანახმად, საცხოვრებელი კორპუსები მაქსიმუმ ოთხი სართულით შემოიფარგლება. გარედან შენობები დაფარულია სქელი თეთრი კირქვის ან ქვიშაქვის ფენით. შენობებს, როგორც წესი, აქვს აივნები ყველა სართულზე, გარდა პირველი სართულისა, რომელსაც აქვს წინა და უკანა ეზო. სასტუმროები, კოშკები და კომერციული შენობები გარედაბ ქვით, პლასტმასით ან მინით არის დაფარული. ამ მახასიათებლების გამო ქალაქში თითქმის ყველა შენობა თეთრი ფერისაა, რაც მის არქიტექტურულ სტილს გამორჩეულს ხდის.
დემოგრაფია
2015 წელს ამანის მოსახლეობამ 4 007 526-ს მიაღწია. ქალაქი მოიცავს იორდანიის მთლიანი მოსახლეობის 42%-ს. ქალაქის მიწის ფართობი 1 680 კვადრატული კილომეტრია, ანუ მოსახლეობის სიმჭიდროვე კვადრატულ კილომეტრზე 2 380 ადამიანია. ამანის მოსახლეობა მკვეთრად გაიზარდა XX საუკუნის განმავლობაში, ეს გამოიწვია ემიგრანტებისა და ლტოლვილების თანმიმდევრულმა ტალღებმა. 1890 წლიდან 1990 წლამდე მოსახლეობა შესაბამისად 1 000 ადამიანიდან გაიზარდა დაახლოებით 1 000 000 მოსახლემდე, რაც საკმაოდ დიდ ზრდას ნიშნავს ას წელიწადში. მართალია ძირითადი ფაქტორი, რაც მოსახლეობის ტალღას ზრდიდა ბევრი მიგრანტის რაოდენობა იყო, თუმცა ქალაქში ამავე პერიოდში შობადობის დონეც გაზრდილი იყო. ამანი საუკუნეების განმავლობაში იყო მიტოვებული, სანამ ასეულობით ჩერქეზი არ დასახლდა XIX საუკუნეში. დღეს დაახლოებით 40 000 ჩერქეზი ცხოვრობს ამანსა და მის მიმდებარე ტერიტორიებზე.
ქვეყნის ჩრდილოეთიდან და სამხრეთიდან იორდანიელებისა და პალესტინელი ემიგრანტებისგან შემოსულმა ახალმა ნაკადმა ქალაქის მოსახლეობა 1930 წლიდან 1947 წლამდე გააორმაგა და 30 000-დან 60 000-მდე გაზარდა. დაახლოებით 10 000 პალესტინელი, ეკონომიკური საკითხების გამო ქალაქში დასახლდა, 1948 წლის ომამდე. ომის დროს იორდანიის მიერ დასავლეთ ნაწილის დაპყრობის გამო, ამ ტერიტორიაზე მცხოვრები მრავალი პალესტინელი გადავიდა ამანში 1950–1966 წლებში. 1970 წლისთვის მოსახლეობა 550 000 ადამიანს შეადგენდა. კიდევ 200 000 პალესტინელი ჩამოვიდა 1991 წლის სპარსეთის ყურის ომის დროს ქუვეითიდან გამოძევების შემდეგ. დღესდღეობით, ამანის გარშემო არის რამდენიმე ადგილი სადაც პალესტილენების კონცენტრაცია მაღალია და ამ ტერიტორიის მოსახლეობის ძირითად ნაწილს სწორედ ისინი შეადგენენ.
იმის გამო, რომ ამანს არ გააჩნია ღრმა ფესვების მქონე მოსახლეობა, ქალაქს არ აქვს გამოკვეთილი არაბული დიალექტი, თუმცა დიალექტი თანდათანობით ყალიბდება ახალ თაობაში, რომლებიც თავს უკვე ამანის მკვიდრებად თვლიან, განსხვავებით მათი წინაპრებისგან, რომლებიც მეტად ასოცირდებოდნენ თავიანთი წარმოშობის ადგილთან.
რელიგია
ამანში ძირითადად არის სუნიტი მუსლიმი მოსახლეობა და შესაბამისად ქალაქიში მდებარეობს მრავალი მეჩეთი. მთავარ მეჩეთებს შორის არის მეფე აბდულა I-ის მეჩეთი, რომელიც აშენდა 1982-1989 წლებში. იგი დაფარულია ლურჯი მოზაიკით. მეჩეთში 3 000 ადამიანს შეუძლია ერთდროულად ლოცვა. აქ მდებარეობს აბუ დარვეშის მეჩეთი, რომელიც გამოსარჩევია თავისი თეთრი ფერითა და არქიტექტურული სტილით რომელიც უნიკალურია იორდანიისთვის. მეჩეთი მდებარეობს ქალაქის ყველაზე მაღალ წერტილში.
ქრისტიანების დიდი რაოდენობა იორდანიაში, კერძოდ, ამანში გადავიდა ალ-სალტიდან. ახლომდებარე „Fuheis“ არის ძირითადი ქრისტიანული ქალაქი, რომელიც მდებარეობს ქალაქის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში. ქალაქში დაახლოებით 70 ოჯახია სომხური კათოლიკური ეკლესიის წარმოდგენილი. სულ 16 ისტორიული ეკლესია მდებარეობს ალ-ჯეეჟას რაიონში.
ეკონომიკა
ტურიზმი
ამანი ტურისტთა რაოდენობით მეოთხე ადგილზეა არაბული ქალაქებს შორის. 2011 წელს დაახლოებით 1,8 მილიონი ტურისტი ეწვია ამანს და მათ მიერ დაახლოებით 1,3 მილიარდი დოლარი დაიხარჯა ქალაქში. ამანი და ზოგადად იორდანია, შუა აღმოსავლეთის კერაა სამედიცინო ტურიზმის თვალსაზრისით. იორდანია იღებს ყველაზე მეტ სამედიცინო ტურისტს რეგიონში და ამ რაოდენობით მეხუთე ადგილს იკავებს მსოფლიოში. ქალაქში წელიწადში იღებს 250 000 უცხოელ პაციენტს, რაც ყოველწლიურად 1 მილიარდ დოლარზე მეტ შემოსავალს ნიშნავს.
საბანკო სექტორი
საბანკო სექტორი იორდანიის ეკონომიკის ერთ–ერთი მთავარი საფუძველია. არაბული გაზაფხული აჯანყების შედეგად არაბულ სამყაროში არეულობებისა და ეკონომიკური სირთულეების მიუხედავად, იორდანიის საბანკო სექტორი განაგრძობდა ზრდას 2014 წელს. ამანი არის საერთაშორისო არაბული ბანკის საბაზო ქალაქი, ახლო აღმოსავლეთის ერთ-ერთი უდიდესი ფინანსური ინსტიტუტი, რომელიც ემსახურება კლიენტებს 600-ზე მეტ ფილიალში 30 ქვეყანასა და ხუთ კონტინენტზე. არაბული ბანკი წარმოადგენს ამანის საფონდო ბირჟის 28%-ს.
ტრანსპორტი
აეროპორტები
ამანის მთავარი აეროპორტია „დედოფალ ალიას საერთაშორისო აეროპორტი“, რომელიც მდებარეობს ამანის სამხრეთით დაახლოებით 30 კილომეტრში. გაცილებით მცირე ზომისაა ამანის სამოქალაქო აეროპორტი, ერთ ტერმინალიანი აეროპორტი, რომელიც ძირითადად ემსახურება შიდა და ახლომდებარე საერთაშორისო მარშრუტებსა და ჯარს. „დედოფალ ალიას საერთაშორისო აეროპორტი“ მისი გაფართოება ახლახან დასრულდა, რათა აეროპორტი ყოველწლიურად 16 მილიონ მგზავრს მოემსახუროს. იგი ამჟამად ითვლება თანამედროვე დონის აეროპორტად და 2014-2015 წლებში დასახელდა „შუა აზიის საუკეთესო აეროპორტად“.
გზები
ამანში არის ვრცელი საგზაო ქსელი, თუმცა ტერიტორიის მთიანი რელიეფი ხელს უშლის ზოგიერთი ძირითადი გზის შეერთებას. აბდუნის ხიდი ითვლება ამანის ერთ-ერთ ღირშესანიშნაობად. ქალაქში ემიგრანტების ტალღამ განაპირობა ახალი გზების სწრაფად მშენებლობა, თუმცა მოსახლეობის მატებისა და ქალაქის გაფართოების მიუხედავად გზების მშენენბლობა შეზღუდულია. ამიტომაც ქალაქში ხშირია საცობები, განსაკუთრებით ზაფხულის პერიოდში, როდესაც უამრავი ტურისტი ჩამოდის.
განათლება
ამანი განათლების ძირითადი რეგიონალური ცენტრია. ამანი იორდანიის მასშტაბით მასპინძლობს ყველაზე მეტ მოსწავლესა და სტუდენტს. ამანში სულ 20 უნივერსიტეტია. ქალაქში მდებარეობს იორდანიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, რომელიც ასევე ყველაზე დიდი უნივერსიტეტია. ქალაქში არის 448 კერძო სკოლა, რომელთა სასწავლო პროცესში მონაწილეობას იღებს 90 000 მოსწავლე.
ლიტერატურა
- Albala, Ken (2011) Food Cultures of the World Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. ISBN 9780313376269.
- Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (2007) Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 9781576079195.
- Jones, Mari C. (2002) Language Change: The Interplay of Internal, External, and Extra-linguistic Factors. Walter de Gruyter. ISBN 9783110172027.
- Kildani, Hanna (2010) Modern Christianity in the Holy Land: Development of the Structure of Churches and the Growth of Christian Institutions in Jordan and Palestine. AuthorHouse. ISBN 9781449052850.
- Owens, Jonathan (2013) The Oxford Handbook of Arabic Linguistics. Oxford University Press. ISBN 9780199344093.
- Plascov, Avi (1981) The Palestinian Refugees in Jordan 1948–1957. Psychology Press. ISBN 9780714631202.
- Richmond, Walter (2013) The Circassian Genocide. Rutgers University Press. ISBN 9780813560694.
- Ring, Trudy; Salkin, Robert M.; Schellinger, Paul E. (1994) International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa. Taylor & Francis, გვ. 289. ISBN 9781884964039.
- Le Strange, Guy (1890) Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. Alexander P. Watt for the Committee of the Palestine Exploration Fund, გვ. 391.
- Suleiman, Yasir (2004) A War of Words: Language and Conflict in the Middle East. Cambridge University Press. ISBN 9780521546560.
- Walker, Bethany J. (2015) „On Archives and Archaeology: Reassessing Mamluk Rule from Documentary Sources and Jordanian Fieldwork“, Material Evidence and Narrative Sources: Interdisciplinary Studies of the History of the Muslim Middle East. Brill.
რესურსები ინტერნეტში
Amman, ტურისტული მეგზური ვიკივოიაჟზე- Amman Street Food documentary on Youtube
- Amman Digital Community Facebook page
- Greater Amman Municipality Facebook page
- Amman public transportation map
- Amman Travel Guide - National Geographic
- Amman | History, Population, & Facts | Britannica
- Rich history of Amman
- History of Amman - Lonely Planet Travel Information დაარქივებული 2020-12-30 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
 | ეს სტატია იორდანიისა და იორდანიის მოსახლეობის შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში. |
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ამანი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.