Iti heograpia, ti latitud (φ) ket ti heograpiko a koordinato a manginagan ti puesto ti amianan-abagatan iti punto ti rabaw ti Daga.
Ti latitud ket maysa nga agnggulo (naipalawag dita baba) a sumakop manipud iti 0° iti Ekuador aginggana iti 90° (Amianan wenno Abagatan) kadagiti ungto. Dagiti natalinaay a linia ti latitud, wenno dagiti paralelo, ket mapan iti daya-laud a kas dagiti sirkulo a paralelo iti ekuador. Ti latitud ket inus-usar a kakuyog ti longitud tapno mainaganan ti husto a lokasion dagiti langa iti rabaw ti Daga. Dagiti dua nga agpang ti abstraksion ket inus-usar iti panangipalawag kadagitoy a koordinato. Iti umuna nga addang ti pisikal a rabaw ket naimodelo iti geoid, ti rabaw nga aproksimado ti natimbeng a pantar ti baybay kadagiti taaw ken dagiti pannakaitultuloyna babaen dagiti masa ti daga. Ti maikadua nga addang ti aproksimado ti geoid babaen ti matematiko a nalaklaka a reperensia ti rabaw. Ti kalakaan a pagpilian para iti reperensia ket ti espera, ngem ti geoid ket hushusto a naimodelo iti maysa nga elipsoide. Dagiti panangipalawag ti latitud ken longitud kadagiti kasta a reperensia ti rabaw ket naisalaysay kadagiti sumaganad a paset. Dagiti linia ti natalinaay a latitud ken longitud ket agkuyogda a mangbukel ti gratikula iti reperensia ti rabaw. Ti latitud ti punto iti pudno a rabaw ket isu ti maitunos a punto iti reperensia ti rabaw, ti pakaitunosan ket ti paraigid ti normal iti reperensia ti rabaw a lumabas babaen ti punto iti pisikal a rabaw. Ti latitud ken longitud no agkuyogda nga adda met dagiti espesipikasion iti katayag ket buklen ti sistema ti heograpiko a koordinato a kas naipalawag iti espesipikasion ti pagalagadan ti ISO 19111.
Gapu ta adu met dagiti nadumaduma nga elipsoide a reperensia ti latitud iti langa iti rabaw ket saan a naisangayan: daytoy ket inyunay-unay ti pagalagadan ti ISO a nangibagbaga a "no awan ti napno nga espisipikasion iti sistema ti reperensia ti koordinato, dagiti koordinato (isu ti latitud ken ti longitud) ket saan dagitoy a nalawag no nasayaat ken awan kaibuksilanna no madi". Daytoy ket nasayaat unay nga importante kadagiti umiso a panangipakat, kas iti GPS, ngem iti kadawyan a panagusar, a ti nasayaat a pannaka-umiso ket saan a nasken, ti elipsoide ket kadawyan a saan a naibagbaga.
Kadagiti Ingles a teksto ti anggulo ti latitud , a naipalawag dita baba, daytoy ket kadawyan a naibagbaga babaen ti bassit a letra iti Griego ti phi (φ wenno ɸ). Daytoy ket narukrukod kadagiti grado, minminuto ken segsegundo wenno desimal a gradgrado, amianan wenno abagatan ti ekuado.
Ti panagrukod iti latitud ket makasapul ti maysa a pannakaawat ti grabitasional a lugar iti Daga, para iti panangisaad kadagiti teodolito wenno para iti panangikeddeng kadagiti pagtayyekan ti satelite ti GPS. Ti panagadal iti porma ti Daga a kakuyog ti grabitasional a lugar ket ti siensia ti heodesia. Dagitoy a topiko ket saan a naitungtungan iti daytoy nga artikulo. (Kitaen ti kas pagarigan dagiti libro babaen ni Torge ken da Hofmann-Wellenhof ken Moritz.)
Dagiti midia a mainaig iti Latitud iti Wiki Commons
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Latitud, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.