Փիթեր Լադեֆոգեդ (անգլ.՝ Peter Nielsen Ladefoged; սեպտեմբերի 17, 1925(1925-09-17), Սաթն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն - հունվարի 24, 2006(2006-01-24), Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն), բրիտանացի լեզվաբան, մասնագետ հնչյունաբանության ոլորտում։ Աշխատել է Շոտլանդիայի Էդինբուրգի և 1953–61 թվականներին Նիգերիայի Իբադանի համալսարաններում, ինչպես նաև եղել է Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարանի պատվավոր պրոֆեսոր, որտեղ դասավանդել է 1962-1991 թվականներին։ Հետազոտողը շրջագայել է ամբողջ աշխարհով և վավերագրել անհետացող լեզուների հնչյունները՝ կիրառելով տվյալների հավաքագրման և ուսումնասիրության սեփական մեթոդները։ Լադեֆոգեդը հրատարակել է 10 գիրք և 130 գիտական հոդված հնչյունաբանության տեսության և պրակտիկայի տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ։
Փիթեր Լադեֆոգեդ | |
---|---|
Ծնվել է | սեպտեմբերի 17, 1925 |
Ծննդավայր | Սաթն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն |
Մահացել է | հունվարի 24, 2006 (80 տարեկան) |
Մահվան վայր | Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն |
Քաղաքացիություն | Միացյալ Թագավորություն |
Կրթություն | Էդինբուրգի համալսարան և Haileybury and Imperial Service College? |
Մասնագիտություն | լեզվաբան |
Աշխատավայր | Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան և Էդինբուրգի համալսարան |
Զբաղեցրած պաշտոններ | Ամերիկայի լեզվաական հասարակության նախագահ |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Անդամություն | Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն |
Peter Ladefoged Վիքիպահեստում |
Ծնվել է դանիացի ձեռնարկատեր, դանիական մթերքներ ներմուծողի ընտանիքում, Լոնդոնից 20 կմ հարավ գտնվող Սաթոն քաղաքում (Սուրեյ կոմսություն)։ 1938-43 թվականներին հաճախել է Հարթֆորդշիր կոմսության մասնավոր դպրոցը և 1943–44 թվականներին Քեմբրիջի համալսարանի Գոնվիլ և Քիզ քոլեջը, որտեղ սովորել է ֆիզիկա։ Այնուհետև նրա ուսուցումը ընդհատվել է, Փիթերը անցել է ծառայության Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ Կրթությունը վերսկսել է Էդինբուրգի համալսարանում, մտադիր լինելով ուսումնասիրել անգլերեն գրականություն, բայց շուտով տարվել է լեզվի հնչյուններով։ Լադեֆոգեդին հատկապես ոգևորել է Դեյվիդ Աբերքրոմբի հնչյունաբանություն դասընթացը։ Լադեֆոգեդին համալսարանում մասնակցել է նաև Մեծ Բրիտանիայի պատմության, փիլիսոփայության, անգլերեն լեզվի և գրականության դասընթացների։ 1951 թվականին ստացել է մագիստրոսի աստիճան։ 1953 թվականին դարձել է հնչյունաբանության ուսուցիչ, նույն տարում ամուսնացել է համակուրսեցու՝ Ջենի Մաքդոնալդի հետ։
1950-ական թվականների վերջին Փիթեր Լադեֆոգեդը որոշել է աշխատել ԱՄՆ-ում, սակայն դրա համար պահանջվել է գիտությունների դոկտորի աստիճան։ Համալսարանի ղեկավարությունը երեք տարի է հաշվել, որ Լադեֆոգեդը աշխատել է ֆակուլտետում, և այն ամենը, ինչ նրան հարկավոր էր՝ դիսերտացիան պաշտպանելն էր։ Երիտասարդ գիտնականի դիսերտացիան եղել է ձայնավորների որակի, մասնավորապես՝ կարդինալ ձայնային հնչյունների և դրանց արտաբերական և ձայնագիտական հատկությունների մասին։ Լադեֆոգեդն աշխատանքի մի մասը կատարել է Դեյվիդ Աբերքրոմբի և Դենիել Ջոունզի հետ։ 1959 թվականին ստացել է դոկտորի աստիճան։
1950-ականների կեսերից սկսած՝ Լադեֆոգեդը նախաձեռնել է մի շարք հետազոտական ծրագրեր՝ համագործակցելով Դոնալդ Բրոդբենդի, Ուոլթեր Լոուրենսի և այլոց հետ։
Շոտլանդիայից Լոս Անջելես տեղափոխվելուց կարճ ժամանակ անց, որտեղ Լադեֆոգեդը 1962 թվականին Կալիֆոռնիայի համալսարանում դոցենտի պաշտոն է զբաղեցրել, հնչյունաբանը կարճ կարիերա է ունեցել Հոլիվուդում՝ նկարահանվելով Ռեքս Հարիսոնի «Իմ չքնաղ լեդի» ֆիլմում, որը թողարկվել է 1964 թվականին։
1962 թվականին հետազոտողը Լոս Անջելեսում ստեղծել է հնչյունաբանական լաբորատորիա։ Փիթեր Լադեֆոգեդը հետաքրքրված է եղել ունկնդրելու և նկարագրելու խոսակցական լեզվով անձի կողմից օգտագործվող յուրաքանչյուր ձայն, նման հնչյունների քանակը գնահատել է 900 բաղաձայն և 200 ձայնավոր։ Լաբորատորիայում կատարված հետազոտությունները հիմք են հանդիսացել «Աշխարհի լեզուների հնչյունները» աշխատանքի համար։ 1966 թվականին Լադեֆոգեդը միացել է համալսարանի լեզվաբանության նորաստեղծ ամբիոնին։
Անհետացող լեզուները, ըստ գիտնականի, պետք է արձանագրել և ուսումնասիրել, բայց դրանք փրկելու կարիք չկա։ Լադեֆոգեդը կանխատեսել է, որ աշխարհի բոլոր 6.500 լեզուները կվերանան հաջորդ հազարամյակում գլոբալիզացիայի արդյունքում, բայց նա հավատում էր, որ լեզուների պահպանումը կարող է թուլացնել ազգային միասնությունը։
Փիթեր Լադեֆոգեդը երկար ժամանակ եղել է միջազգային հնչյունաբանական ասոցիացիայի անդամ, ինչպես նաև միջազգային հնչյունաբանական ասոցիացիայի ամսագրի խմբագիր։ Գիտնականը անհետացող լեզուների հիմնադրամի տնօրենների խորհրդի կազմում է եղել դրա ստեղծման պահից։
Որպես լեզվաբան՝ Լադեֆոգեդը շատ է ճանապարհորդել․ եղել է Աֆրիկայում, Հնդկաստանում, Հարավային Ամերիկայում, նախկին Խորհրդային Միության երկրներում, Չինաստանում և Ավստրալիայում՝ փորձելով հնարավորինս շատ լեզուներ գրել։ Լոս Անջելեսից իր գործընկերոջ Յան Մադդիսոնի (Յան Մադդիսոն) հետ միասին Լադեֆոգեդը փորձել է պահպանել որքան հնարավոր է շատ գիտելիքներ մեռնող լեզուների վերաբերյալ։
Հնդկաստանում Լադեֆոգեդը ձայնագրել է Տոդի լեզուն, որով խոսում է 1000-ից պակաս մարդ։ Նկարագրել է լեզվի ծայրով արտադրվող վեց դողացող բաղաձայնները։ Կալահարի անապատում ուսումնասիրել է Աֆրիկայի այս մասում օգտագործվող արտահոսքային բաղաձայնությունները։
1953 թվականին ամուսնացել է Ջենի Մաքդոնալդի հետ, որի հետ ամուսնությունը տևել է ավելի քան 50 տարի։ Ունեցել են երեք երեխա։ Լադեֆոգեդն ունեցել է հինգ թոռ։
Փիթեր Լադեֆոգեդը մահացել է 2006 թվականի հունվարի 24-ին՝ 80 տարեկան հասակում, հիվանդանոցում։ Հնդկաստան կատարած հետազոտական այցից հետո Հիթրոու օդանավակայանում կաթվածահար է եղել։ Այնուհետև տեղափոխվել է հիվանդանոց, որտեղ վերապրել է երկրորդ կաթվածը և շուտով մահացել։
Գրքեր և մենագրություններ.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Փիթեր Լադեֆոգեդ» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Փիթեր Լադեֆոգեդ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.