Շարակցական հյուսվածք ենք անվանում հյուսվածքների այն խումբը, որը պատասխանատու է մարմնի կառուցվածքային ամբողջականության պահպանման համար։ Վերջինս կազմում է մատրիքս, որը միմյանց է կապում բջիջները և օրգանները, կատարում է հենարանի դեր՝ այդուհանդերձ ապահովելով մարմնի ամրությունը։
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Հյուսվածքը բջիջների խումբ է. բջիջներ, որոնք ունեն նման ձև, ծագում, կառուցվածք, կատարում են միանման գործառույթ և միմյանց հետ միացած են միջբջջային նյութով։ Մարդու օրգանիզմում տարբերում են հյուսվածքների չորս հիմնական տեսակ՝ էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային։
Շարակցական հյուսվածքը կազմված է նոսր դասավորված բջիջներից, որոնց արանքում առկա է մեծ քանակությամբ թելակազմ միջբջջային նյութ։ Շարակցական հյուսվածքը կազմում է կմախքը, ենթամաշկային ճարխային շերտը, արյունը, ավիշը։ Այն մտնում է բոլոր ներքին օրգանների կազմության մեջ, օժտված է արագ վերականգնվելու հատկությամբ։ Շարակցական հյուսվածքի տարատեսակներից են ոսկրերը և արյունը, որոնք տարբերվում են միջբջջային նյութի վիճակով. ոսկրայինը կարծր, ամուր է, իսկ արյունը՝ հեղուկ։ Գոյություն ունեն նաև փուխր, խիտ, ցանցավոր, ճարպային շարակցական հյուսվածքի տարատեսակներ, որոնք տարբերվում են ըստ միջբջջային թելերի խտության և դասավորության։ Փուխր շարակցական հյուսվածքը գտնվում է ներքին օրգանների միջև, ամուր թելավոր շարակցականը կազմում է մաշկը, ջլերը, թաղանթները, կապանները, իսկ ցանցավորը՝ կարմիր ոսկրածուծը, փայծաղը և ավշային հանգույցները։ Աճառային շարակցական հյուսվածքը կազմված է ողերը միացնող միջնաշերտում, պատում է հոդային մակերեսները։ Շարակցական հյուսվածքները տարածված են ամբողջ օրգանիզմում՝ իրականացնելով հենարանային, սնուցողական, պաշտպանական, փոխադրող և այլ գործառույթներ։ Այն կարող է լինել պինդ, փուխր կամ հեղուկ։ Օրինակ՝ արյունը հեղուկ շարակցական հյուսվածք է։ Շարակցական հյուսվածքը կազմված է երեք բաղադրյալներից՝
Ի տարբերություն այլ հյուսվածքների (էպիթելյալ, մկանային, նյարդային), որոնց բաղկացուցիչ մասը կազմում են բջիջները, շարակցական հյուսվածքում գերակշռում է արտաբջջային մատրիքսը։
Արտաբջջային մատրիքսը կազմված է սպիտակուցային թելերի (Protein Fibres) տարբեր համակցություններից (կոլագենային, ռետիկուլյար և էլաստիկ) և հիմնական նյութից (Լատ.՝ Substantia fundamentalis)։
Սպիտակուցային թելերի գերակշիռ մասը կազմված է կոլագենից և կազմավորում են ջլերը, ջլոնները (Հուն.՝ aponeurōsis), Ներքին օրգանների պատիճները (կապսուլա) ինչպես նաև ԿՆՀ-ի թաղանթները (Լատ.՝Meninx encephali)։ Բազմաթիվ ներքին օրգաններում սպիտակուցային թելերը կազմավորում են ստրոման (մարմինը) վերջինիս տալով ամրություն։
Հիմնական նյութը անիոնային մակրոմոլեկուլների (գլիկոզամինոգլիկաններ, պրոտեոգլիկաններ) և մուլտիադհեզիվ (կպչուն) գլիկոպրոտեինների (Լամինին, Ֆիբրոնեկտին և այլն) խիստ հիդրոֆիլ և մածուցիկ համալիր է, որը մատրիքսին հաղորդում է ամրություն և կոշտություն։
Շարակցական հյուսվածքի մոլեկուլները կատարում են ևս մեկ այլ շատ կարևոր ֆունկցիա՝ նրանք հանդիսանում են պահեստ (ռեզերվուար) բջջի աճը և դիֆերենցիացիան հսկող հորմոնների համար։
Օրգանիզմում առկա շարակցական հյուսվածի կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և ախտաբանական բազմազանությունը պայմանավորված է նրա երեք բաղկացուցիչ մասերի (բջիջներ, թելեր և բազալ նյութ) տարբեր համադրումներով և քանակով։
Շարակցական հյուսվածքը առաջանում է մեզենխիմալ բջիջներից, որոնք ունեն օվալ միջուկ (կորիզ) և ցցուն նուկլեոլ (կորիզակ)։ Մեզենխիման զարգանում է էմբրիոնի միջին շերտից՝ մեզոդերմից։ Մեզոդերմալ բջիջները ենթարկվում են միգրացիայի, շրջապատելով և ներթափանցելով զարգացող օրգանները։ Մեզենխիման զարգանում է նաև արյան բջիջների, էնդոթելյալ բջիջների և մկանային բջիջների մեջ։
Շարակցական հյուսվածքի բջիջներից մի քանիսը բերված են ստորև համապատասխան ֆունկցիայի նկարագրմամբ.
Այսօր հայտնի են շարակցական հյուսվածքի բազմաթիվ տարատեսակներ, որոնց անվանումները հիմնականում բնորոշում են այն բաղադրյալը որը գերակշռում է տվյալ նյութում կամ բնորոշում են վերջինիս կառուցվածքային առանձնահատկությունները։ Նրանք բաժանվում են երեք հիմնական խմբերի՝
Հատուկ շարակցական հյուսվածքները լինում են նոսր և խիտ, վերջինս իր հերթին բաժանվում է կանոնավոր և անկանոն խիտ շարակցական հյուսվածքների։
Նոսր (ազատ) շարակցական հյուսվածքները գտնվում են ճնշման տակ և թույլ շփման մեջ գտնվող հյուսվածքներում։ Հաճախ հանդիպում է մկանաթելերի միջև ընկած հատվածում, էպիթելային հյուսվածքում և կազմում է շերտ, որը պաշտպանում է ավշային և արյունատար անոթները։ Շարակցական հյուսվածքի այս տիպը հանդիպում է նաև մաշկի (դերմայի) պտկիկային շերտում, ենթամաշկում, որովայնամզի և պլևրալ խոռոչներում, նշիկներում և շճաթաղանթներում։
Նոսր շարակցական հյուսվածքը ունի նուրբ կազմություն, առատ անոթավորում, ճկուն է և քիչ դիմացկուն։
Խիտ շարակցական հյուսվածքը հարմարեցված է ծառայելու դիմադրության և պաշտպանության։ Բաղադրությունը նույնն է ինչ նոսր շարակցական հյուսվածքներում, սակայն այստեղ գերակշռում են կոլագենային թելերը։ Սա ավելի քիչ ճկուն և շատ ավելի դիմակայուն է ճնշմանը բոլոր ուղղություններով։ Վերջինիս վառ օրինակ կարող են հանդիսանալ ջլերը։ Կոլագենային թելերի առատության պատճառով նրանք սպիտակ գույնի են և առաձգական։
կմախքային մկանները ոսկրին միացնելով նրանք ապահովում են հենաշարժական ապարատի ամրությունն ու հուսալիությունը։
Առանձնակի հատկություններով օժտված շարակցական հյուսվածքները բաժանվում են չորս ենթախմբերի՝
Հենարանային շարակցական հյուսվածքները երկուսն են՝
R. W. Dudek PhD. High-Yield Histology 2nd Edition (LWW Copyright © 2000) ISBN 0683721342
The GALE ENCYCLOPEDIA of MEDICINE. SECOND EDITION (Gale Group Copyright © 2002) ISBN 0787654906
Encyclopedia of Molecular Cell Biology and Molecular Medicine, 2nd Edition. Robert A. Meyers. © 2004 ISBN 3527305432
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Շարակցական հյուսվածք, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.