Ամերիկա-Չինական Առևտրային Պատերազմ

Նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում (2016 թվականի աշուն) Դոնալդ Թրամփը բազմիցս քննադատել Է Չինաստանի հետ առևտրային հարաբերությունները՝ մասնավորապես հայտարարելով, որ Չինաստանը «բռնության է ենթարկում մեր երկիրը»։ Ընտրվելուց հետո Թրամփը դարձել է 1979 թվականից ի վեր ԱՄՆ-ի առաջին ընտրված նախագահը, որն ուղղակիորեն զանգահարել է Թայվանի նախագահին, ինչը գնահատվել է որպես ոչ բարեկամական քայլ ՉԺՀ-ի նկատմամբ, որը հավատարիմ է «մեկ Չինաստանի» քաղաքականությանը։

2017 թվականի ապրիլին Սի Ցզինպինն այցելել է Միացյալ Նահանգներ՝ առաջին անգամ հանդիպելով Թրամփի հետ։ 2017 թվականի նոյեմբերին Դոնալդ Թրամփն իր ասիական շրջագայության ընթացքում այցելել է Պեկին։

2017 թվականին ԱՄՆ-ի և ՉԺՀ-ի միջև առևտրաշրջանառությունը կազմել է 710,4 միլիարդ դոլար, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ից արտահանումը՝ 187,5 միլիարդ դոլար, ԱՄՆ ներմուծումը՝ 522,9 միլիարդ դոլար։ Այսպիսով՝ Չինաստանի հետ ԱՄՆ-ի առևտրային դեֆիցիտը կազմել է 335,4 մլրդ դոլար։

2017 թվականին ԱՄՆ ներմուծման հիմնական ճյուղերն էին՝

• էլեկտրական սարքավորումներ - 146 միլիարդ դոլար,
• մեքենաներ և սարքավորումներ - 110 միլիարդ դոլար,
• կահույք և անկողնային պարագաներ - 32 միլիարդ դոլար,
• խաղալիքներ և սպորտային սարքավորումներ - 26 միլիարդ դոլար,
• պլաստմասսա - 16 միլիարդ դոլար,
• ծառայություններ - 17 միլիարդ դոլար.

Նույն ժամանակ ԱՄՆ-ն արտահանել է Չինաստան՝

• ծառայություններ - 58 միլիարդ դոլար,
• ինքնաթիռներ - 16 միլիարդ դոլար,
• մեքենաներ և սարքավորումներ - 13 միլիարդ դոլար,
• գյուղատնտեսական արտադրանք - 13 միլիարդ դոլար,
• ավտոմեքենաներ - 13 միլիարդ դոլար,
• էլեկտրական սարքավորումներ - 12 միլիարդ դոլար.

2017 թվականի օգոստոսին Դոնալդ Թրամփը հետաքննություն է նախաձեռնել Չինաստանի կողմից ԱՄՆ-ի մտավոր սեփականության գողության վերաբերյալ։ Հետաքննությունը հանձնարարվել է ԱՄՆ առևտրային ներկայացուցչին։

2018 թվականի հունվարի 23-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը երկիր ներմուծվող արևային վահանակների համար սահմանել է 30% տարիֆ։ Տարիֆը գործեց 4 տարի՝ տարեկան նվազելով 5%-ով՝ հասնելով 15%-ի։ Բացի այդ, սահմանվել է կենցաղային մեծ լվացքի մեքենաների ներկրման սակագին (ներկրված առաջին 1,2 միլիոնի համար՝ 20%, հաջորդների համար՝ 50%), այդ սակագինը կգործի 3 տարի, ինչպես նաև աստիճանաբար կնվազի մինչև 16% առաջին 1,2 միլիոնի համար, իսկ հաջորդների համար՝ մինչև 40%։ Չինաստանը՝ արևային վահանակների արտադրության համաշխարհային առաջատարը, իր «մեծ հիասթափությունն» է հայտնել ԱՄՆ-ի նման գործողությունների կապակցությամբ։

2018 թվականի մարտին Չինաստանի կողմից մտավոր սեփականության գողության վերաբերյալ ԱՄՆ առևտրի ներկայացուցչի հետաքննության արդյունքում պարզվել է, որ Չինաստանը օգտագործում է խտրական պրակտիկա, որը վնասում է ամերիկյան առևտրին։ Մարտի 22-ին Դոնալդ Թրամփը որոշել է նախապատրաստել և հրապարակել մաքսատուրքերի ցուցակը, որոնք կբարձրացվեն հետաքննության արդյունքների կապակցությամբ, ինչպես նաև հետաքննություն նախաձեռնել Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության շրջանակներում բացահայտված փաստերի վերաբերյալ և մտածել ԱՄՆ տնտեսության ռազմավարական ճյուղերում ՉԺՀ-ի ներդրումների սահմանափակմանն առնչվող միջոցառումների մասին։

Ապրիլի սկզբին հրապարակվել է մոտ 1300 ապրանքների ցուցակ, որոնց ներմուծման մաքսատուրքերը Չինաստանից պետք է ավելանան 25%-ով։ Ցուցակը ներառել է մի շարք ապրանքներ՝ էլեկտրոնիկա, ինքնաթիռների պահեստամասեր, արբանյակներ, բժշկական ապրանքներ, սարքավորումներ և այլն, որոնց Չինաստանից ԱՄՆ ներմուծման ընդհանուր ծավալը կազմում էր մոտ 50 միլիարդ դոլար։

Ապրիլի 1-ին Չինաստանը պատասխանել է ամերիկացիների գործողություններին՝ լրացուցիչ մաքսատուրքեր սահմանելով ԱՄՆ-ից ներկրվող մսի, մրգերի և այլ ապրանքների համար։ Մասնավորապես, խոզի մթերքի և ալյումինե ջարդոնի համար սահմանվել է 25% մաքսատուրք, շուրջ 120 տարբեր ապրանքների համար (ընկույզից մինչև խնձոր և հատապտուղ)՝ 15% մաքսատուրք։ ԱՄՆ-ից Չինաստան նման ապրանքների ներմուծումը 2017 թվականին կազմել է 3 միլիարդ դոլար։

2018 թվականի հունիսի 15-ին լուրեր են տարածվել ԱՄՆ նախագահի կողմից Չինաստանից 50 միլիարդ դոլար ընդհանուր արժողությամբ մի շարք ապրանքների համար 25% մաքսատուրքեր սահմանելու նախապատրաստման մասին։ Մաքսատուրքերը պայմանավորված են ինչպես ամերիկյան արտադրողի պաշտպանությամբ, այնպես էլ Չինաստանի՝ մտավոր իրավունքների խախտման մեղադրանքներով։

Առևտրային պատերազմը մինչև 2018 թվականի հուլիսի 6-ը հանգեցրել է նրան, որ Չինաստանը և ԱՄՆ-ը 68 միլիարդ դոլար արժողությամբ ապրանքների վրա առևտրային մաքսատուրքեր են սահմանել։ «Թրամփի որոշումը Չինաստանին առևտրային պատերազմ հայտարարելն է», - Բլումբերգին ասել է Վեյ Ցզիանգոն։

2018 թվականի օգոստոսի 8-ին ՉԺՀ Պետխորհրդին առընթեր մաքսային տուրքերի կոմիտեն որոշում է ընդունել 2018 թվականի օգոստոսի 23-ից 25 տոկոսի չափով լրացուցիչ մաքսատուրքեր սահմանել մոտ 16 միլիարդ դոլար ընդհանուր արժողությամբ ամերիկյան ապրանքների համար։

2018 թվականի օգոստոսի 23-ին ԱՄՆ կառավարությունը Չինաստանից ներմուծվող ապրանքների համար սահմանել է 25% մաքսատուրք, ցանկում ներառված է 279 անուն չինական արտադրանք՝ 16 միլիարդ դոլար ընդհանուր արժեքով։ Նույն օրը՝ օգոստոսի 23-ին, Չինաստանը հայց է ներկայացրել Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն (ԱՀԿ)՝ կապված ԱՄՆ ներմուծման մաքսատուրքերի այս սահմանման հետ։

2018 թվականի վերջից մինչև 2019 թվականի սկիզբը ակտիվ բանակցություններ են ընթացել։

2019 թվականի մայիսի 10-ին ԱՄՆ-ն ավելացրել է չինական արտադրանքի մաքսատուրքը ընդհանուր առմամբ 200 միլիարդ դոլարով։ Չինական արտադրանքի մաքսատուրքերի ավելացումից հետո ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել է ամերիկյան արտադրողներին ՉԺՀ տարածքից դուրս բերելու մտադրության մասին։

2019 թվականի հունիսի 28-ին ԱՄՆ նախագահ Թրամփը հանդիպել է Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի հետ G-20 գագաթնաժողովի շրջանակներում։

2019 թվականի օգոստոսի 23-ին ԱՄՆ-ն հայտարարել է, որ հոկտեմբերի 1-ից Չինաստանից 250 միլիարդ դոլար արժողությամբ ապրանքները, որոնք ներկայումս ենթակա են 25% մաքսատուրքի, ենթակա կլինեն 30% մաքսատուրքի։ ՉԺՀ-ից մնացած 300 միլիարդ դոլարի արտադրանքը, որը հարկվել է 10% սակագներով, կհարկվի 15% սակագներով։

Սանկցիաներ ընդդեմ «Հուավեյի»

«Հուավեյ» (Huawei) ընկերությունը կասեցրել է ԱՄՆ-ում միաձուլումների և ձեռքբերումների ցանկացած գործարքը։

«Հուավեյ» ընկերության ֆինանսական տնօրեն Մեն Վանչժոուի ձերբակալվել է (2018 թվականի դեկտեմբեր)՝ ամերիկյան առևտրային պատժամիջոցները խախտելու մեղադրանքով։

2019 թվականի մայիսին բրիտանական ARM-ը, ԱՄՆ իշխանությունների ցուցումով, կասեցրել է բոլոր հարաբերությունները Հուավեյի հետ (դա սահմանափակել է իր սեփական Kirin պրոցեսորներ արտադրելու նրա հնարավորությունը)․ ամերիկյան ընկերություններին Հուավեյի հետ համագործակցելու արգելք է նաև Google-ը (Android OS-ի թարմացումների արգելում, Google-ի ծառայություններ և Google Play հավելվածների խանութ մուտքի արգելում), Intel, Qualcomm և այլ ամերիկյան ընկերություններ։

Վաշինգտոնը նաև պատժամիջոցներ է սահմանել ՉԺՀ-ում չիպերի խոշորագույն արտադրողի՝ SMIC ընկերության նկատմամբ՝ զրկելով նրան սարքավորումներից, տեխնոլոգիաներից և ամերիկյան ընկերություններին կիսահաղորդիչներ վաճառելու հնարավորությունից (դա հանգեցրել է նրան, որ վախենալով նոր սահմանափակումներից և լինելով մոլորակի գլխավոր գործարանը՝ Չինաստանը կտրուկ, 50%-ով (2021 թվականի առաջին եռամսյակում), ավելացրել է չիպերի գնումները Թայվանում, որը չիպերի հիմնական համաշխարհային արտադրողն է)։

Կարգավորման փորձեր

2019 թվականի հոկտեմբերին ԱՄՆ-ն և Չինաստանը առևտրի ոլորտում մասնակի համաձայնության են հասել. Պեկինը համաձայնել է մեծացնել ամերիկյան գյուղատնտեսական արտադրանքի գնումները, ԱՄՆ-ն իր կողմից գնացել է չինական ներմուծման առևտրային մաքսատուրքերի թուլացման։

2019 թվականի նոյեմբերին Չինաստանի առևտրի նախարարության խոսնակ Գաո Ֆենգը հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ն և Չինաստանը պայմանավորվել են աստիճանաբար նվազեցնել ապրանքների մատակարարման փոխադարձ տուրքերը։ Նրա խոսքով՝ սակագները կնվազեն նույն տեմպով և նույն ծավալով։

2020 թվականի հունվարի 15-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը և ՉԺՀ Պետական խորհրդի փոխվարչապետ Լյու Հեն համաձայնագիր են ստորագրել երկկողմ առևտրային վեճերի կարգավորման գործարքի առաջին փուլի մասին։ Գործարքի առաջին փուլը կոչված է «ապահովելու ԱՄՆ-ի մտավոր սեփականության անվտանգությունը», «դադարեցնելու տեխնոլոգիաների հարկադիր փոխանցումը», «զգալիորեն ընդլայնելու ամերիկյան գյուղատնտեսական ոլորտը», «վերացնելու խոչընդոտները ամերիկյան ֆինանսական հատվածի համար», «դադարեցնելու արժութային մանիպուլյացիան Չինաստանի կողմից», «վերականգնելու հավասարակշռությունը ամերիկա-չինական առևտրային հարաբերություններում», «արդյունավետորեն կարգավորելու [երկկողմ] վեճերը առևտրում»։ Առևտրային համաձայնագրի ծավալը 2020 թվականին կգերազանցի 200 միլիարդ դոլարը և տարեկան կաճի։

2020 թվականի օգոստոսի 19-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հրաժարվել է բանակցություններ վարել չինական կողմի հետ՝ ՉԺՀ-ին մեղադրելով ամբողջ աշխարհում COVID-19 վիրուսի տարածման մեջ։

2021 թվականի հունվարին ԱՄՆ հեռացող նախագահ Դոնալդ Թրամփը որոշում է կայացրել սահմանափակել ցանկացած տրանսակցիա չինական ութ հավելվածների սեփականատերերի հետ՝ ներառյալ Alipay և WeChat Pay վճարային համակարգերը։

Նախագահի պաշտոնից Թրամփի հեռանալուց անմիջապես հետո ՉԺՀ-ի իշխանությունները որոշում են կայացրել պատժամիջոցներ սահմանել ԱՄՆ 28 քաղաքացիների, այդ թվում՝ Դոնալդ Թրամփի օրոք պետքարտուղար Մայք Պոմպեոյի և առևտրի հարցերով Թրամփի խորհրդական Փիթեր Նավարոյի նկատմամբ՝ ՉԺՀ-ի ներքին գործերին միջամտելու և չինական շահերը խաթարելու համար։

2021 թվականի հունվարի 29-ին չինական Xiaomi ընկերությունը հայց է ներկայացրել ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության և ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության դեմ՝ ընկերությանը Չինաստանի կառավարության շահերից ելնելով գործող չինական ընկերությունների սև ցուցակից հանելու համար։

2021 թվականի մարտի 19-ին Անքորիջում (Ալյասկա, ԱՄՆ) տեղի է ունեցել ԱՄՆ կառավարության ներկայացուցիչների (ի դեմս՝ Պետդեպարտամենտի ղեկավար Էնթոնի Բլինքենի, ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանի) և ՉԺՀ արտաքին գործերի նախարար Վան Իի և պետական խորհրդական Յան Ցզեչի հանդիպումը։ Դրա արդյունքներով չինական կողմը դժգոհություն է հայտնել և հայտարարել ԱՄՆ ներկայացուցիչների կողմից արձանագրության խախտման մասին։

• ԱՄՆ-ի տնտեսություն
• Չինաստանի տնտեսություն
• Դոնալդ Թրամփի տարիֆային քաղաքականություն
• Ամերիկա-չինական հարաբերություններ