Valladolid é unha cidade española situada no cuadrante noroeste da Península Ibérica, no centro de Castela e León, na confluencia dos ríos Pisuerga e Esgueva.
Este artigo (ou sección) está desactualizado(a). A información fornecida mudou ou é insuficiente. |
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xuño de 2014.) |
É a capital da provincia de Valladolid e sede das Cortes e da Xunta de Castela e León. Así mesmo foi sede da corte castelá e posteriormente, entre 1601 e 1606, capital do Imperio Español. Actualmente é a décimo terceira cidade máis grande de España.
Localización | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Estado | España | ||||
Comunidade autónoma | Castela e León | ||||
Provincia | provincia de Valladolid | ||||
Capital de | |||||
Capital | Valladolid city (en) | ||||
Contén a división administrativa | |||||
Poboación | |||||
Poboación | 297.459 (2023) (1.503 hab./km²) | ||||
Xeografía | |||||
Parte de | |||||
Superficie | 197.910.000 m² | ||||
Bañado por | Río Pisuerga | ||||
Altitude | 698 m | ||||
Comparte fronteira con | Zaratán Peñaflor de Hornija (pt) Medina de Rioseco Arroyo de la Encomienda (pt) Simancas Villanueva de Duero (pt) La Mudarra (pt) Villalba de los Alcores Valdenebro de los Valles (pt) Robladillo (pt) Mucientes (pt) Torrelobatón (pt) Viana de Cega (pt) Laguna de Duero Cigales (pt) Fuensaldaña (pt) Villanubla Boecillo (pt) Santovenia de Pisuerga Castronuevo de Esgueva (pt) Cabezón de Pisuerga (pt) Cistérniga (pt) Renedo de Esgueva (pt) Ciguñuela (pt) | ||||
Creación | 1072 | ||||
Santo padrón | Pedro Regalado (pt) e Virgin of San Lorenzo (en) | ||||
Organización política | |||||
• Alcalde | Jesús Julio Carnero (en) (2019–) | ||||
Membro de | Rede de cidades creativas (2019–) | ||||
Identificador descritivo | |||||
Código postal | 47001–47016 | ||||
Fuso horario | |||||
Prefixo telefónico | 983 | ||||
Código INE | 47186 | ||||
Outro | |||||
Irmandado con | |||||
Páxina web | valladolid.es | ||||
Valladolid está situada no centro da Submeseta setentrional, cunha altura media de 698 m, e hidrograficamente encóntrase emprazada na cunca do Douro. O relevo valisoletano está conformado por unha chaira, interrompida por pequenas series de outeiros, como o Cerro de San Cristóbal, a poucos quilómetros da capital. As coordenadas da cidade son 41°38′ N e 4°43′ O.
Valladolid áchase na confluencia do río Pisuerga e o Esgueva, que xunto coa Canle de Castela e máis a Canle do Douro completan a rede hidrográfica da cidade.
O Pisuerga ofrece na actualidade diversas opcións de lecer e cultura. A embarcación La Leyenda del Pisuerga permite admirar e gozar da natureza sen se mover do centro da capital. Trátase dun barco de 25 metros de eslora e 6 de calado. A súa saída realízase desde a Estación de Embarque (Parque de las Moreras) río abaixo ata a localidade de Arroyo de la Encomienda, podendo, durante a navegación, observar de preto a flora e a fauna da cunca do Pisuerga.
Ademais, Valladolid dispón dunha praia fluvial artificial, a Playa de las Moreras, que permite tomar o sol en pleno centro e incluso darse un baño no propio Pisuerga.
O clima de Valladolid é de tipo mediterráneo continental. O vello proverbio castelán "Nueve meses de invierno y tres de infierno", descríbeo con perfección. As temperaturas son frescas, cunha media anual de 12,3 °C; nos invernos son frecuentes as xeadas (61 días de xeo/ano, como media) e as nevadas, aínda que as nevadas fortes sexan raras, por mor da situación xeográfica da cidade. Os veráns son en xeral cálidos e secos, con temperaturas máximas de arredor de 30 °C, mais con mínimas frescas de abondo. Os récords de temperaturas son 48,2 °C , rexistrada o 15 de agosto de 2003, e -11,5 °C o 14 de febreiro de 1983. No observatorio de Villanubla as temperaturas son aínda máis baixas. As precipitacións, bastante raras, converten a zona de Valladolid na máis árida Meseta Norte, pero distribúense de xeito abondo regular ao longo do ano, sendo os meses máis secos marzo e os estivais. A media anual de insolación é de 2.534 horas, con 71 días de chuvia.
1971-2000 | xan | feb | marz | abr | mai | xuñ | xull | agost | set | out | nov | dec | TOTAL |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Temp. máxima (°C) | 8,3 | 11,4 | 15,0 | 16,3 | 20,5 | 25,9 | 30,4 | 29,8 | 25,7 | 18,8 | 12,6 | 8,8 | 18,6 |
Temp. mínima (°C) | 0,0 | 0,9 | 2,3 | 4,0 | 7,2 | 10,7 | 13,3 | 13,6 | 10,9 | 6,9 | 2,9 | 1,3 | 6,2 |
Precipitacións (mm) | 40 | 32 | 23 | 44 | 47 | 33 | 16 | 18 | 31 | 42 | 51 | 56 | 435 |
Posuía unha poboación de 319.943 habitantes (INE, 2006).
Nos últimos anos a cidade de Valladolid perdeu poboación en favor da súa área periurbana, onde proliferan novas zonas residenciais. Esta área metropolitana ten 400.110 habitantes, sendo a 19ª de España en poboación. O encarecemento da vivenda na capital, a falla dunha política adecuada de planeamento urbano e, o acrecentamento dos problemas asociados ao tráfico rodado, provocaron cambios residenciais de carácter centrífugo:
Nota: Nos censos de 1857 e 1960 increméntase o termo da cidade xa que incorpora a La Overuela e Puente Duero, respectivamente.
Evolución da poboación de: Valladolid desde 1991 ata 2006
| |||||
1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2005 | 2006
|
330.700 | 319.805 | 316.580 | 321.713 | 321.001 | 319.943 |
No século XI, durante a repoboación da Meseta Norte, o rei de León Afonso VI, encomendou ao conde de Saldaña e Carrión, Pedro Ansúrez, o seu poboamento. Ata que Afonso VI outorga o señorío da mesma a Pedro Ansúrez, en 1072, non se produce o medramento da cidade. Ansúrez fixo construír un pazo para el e a súa esposa, Eylo, que non se conserva. Tamén edificou a Colexiata de Santa María (que lle conferíu rango de vila) e a igrexa de Santa María la Antigua. En 1208 Afonso VIII faina cidade cortesá.
Logo da morte temperá de Henrique I de Castela e a abdicación de súa mai, Fernando III o Santo obtén, en 1217, o reino de Castela, en acto realizado na praza maior de Valladolid. Durante os séculos XII e XIII, Valladolid sufriu un rápido crecemento, favorecido polos privilexios comerciais outorgados polos monarcas Afonso VIII e Afonso X o Sabio. Dona María de Molina, raíña e rexente de Castela durante 30 anos, arredor do 1300, estabelece alí a súa residencia, engrandecéndoa notabelmente. En 1346 o papa Clemente VI outorga a bula que permite a creación da Universidade.
Durante estes séculos, a cidade foi, ocasionalmente, residencia real e sede das Cortes.
O 19 de outubro de 1469 Isabel de Castela e Fernando de Aragón (que sería Fernando II de Aragón) celebran matrimonio, en segredo, no Palacio dos Vivero (sito na actual localización da Chancelaría).
En 1489, estabelécese definitivamente o tribunal da Chancelaría de Valladolid e, en 1500, o da Inquisición, dando lugar á celebración de Autos de Fe.
En 1506 falece en Valladolid Cristovo Colón, sendo aquí enterrado, no mosteiro de San Francisco.
Durante un tempo, a cidade perde os seus privilexios, retirados polo rei Carlos I, en represalia pola adhesión de Valladolid ao levantamento dos Comuneiros, que se lle opuxeran. Máis tarde, porén, Valladolid converteuse nunha das capitais do Imperio español de Carlos, cobrando grande importancia política, xudicial e financeira.
O 21 de maio de 1527 naceu o futuro Filipe II no Pazo Pimentel. En 1561 a cidade foi arrasada por un vasto incendio, tras o cal Filipe II comprometeuse a reconstruír a cidade, dotándoa da primeira Praza Maior regular de España (modelo doutras máis coñecidas, como a de Madrid, de 1617, ou Salamanca, de 1729). A súa decisión de fixar a corte real en Madrid, non só deixou unha catedral a medio construír, senón que supuxo unha época de decadencia, da que a cidade non se comezou a recobrar ata o século XIX. O 10 de xaneiro de 1601, a instancias do valido de Filipe III, o Duque de Lerma, foi trasladada novamente a corte a Valladolid, mais volveuse mudar o 6 de abril de 1606. Entre tanto, naceu o príncipe Filipe (8 de abril de 1605), futuro Filipe IV e súa irmá, Ana de Austria, futura raíña de Francia e nai de Lois XIV. Neste curto período de sede real, Cervantes publicou a súa primeira edición do Quixote (pero en Madrid), en 1604, mentres vivía aquí; tamén residiron en Valladolid, nestes anos, Quevedo e Góngora.
O 31 de maio de 1808 foi o dous de maio. A insurrección esperta a preocupación do mariscal de Bessières. Como consecuencia, prepárase a batalla de Cabezón, que se producirá o 12 de xullo, coa derrota absoluta e retirada en desbandada do exército dirixido por García de la Cuesta, reunido en condicións precarias. A cidade foi finalmente liberada polo exército mandado por Wellington en xullo de 1812.
A chegada do ferrocarril a Valladolid, supuxo un grande impulso, marcando a dirección de crecemento da cidade. Durante este século a urbe non medra notabelmente, pero a súa estrutura interna mudo, abríndose novas rúas, prazas e xardíns, como o de Poniente, refórmase o Campo Grande, encánase e desvíase o río Esgueva, o que supón a fin das cheas na cidade. O 22 de outubro de 1887 foi inaugurada a iluminación eléctrica pública en Valladolid.
A poboación recibiu a instauración da Segunda República en 1931. O 4 de marzo de 1934, a fusión de Falange Española (o partido de José Antonio Primo de Rivera) e as JONS (de Onésimo Redondo) levouse a cabo nun acto celebrado no Teatro Calderón da cidade.
Despois do Alzamento nacional do 18 de xullo de 1936, Valladolid quedou en mans dos militares rebeldes, bando no que permanecerá ata o final da guerra en 1939. Durante a guerra a cidade foi bombardeada pola aviación republicana o 19 de xaneiro de 1938. Dous días máis tarde, os franquistas responderon cun violento raid sobre Barcelona, que produciu 150 mortos e 500 feridos entre a poboación civil.
Logo da prostración dos primeiros anos da posguerra, desde os anos 50, Valladolid experimenta un importante cambio debido á instalación de industrias automobilísticas (como FASA - Renault) e doutros sectores (Endasa, Nicas).
Valladolid ten dúas universidades:
Ofrece, ademais dos 25 centros, dunha serie de edificios administrativos, como por exemplo o Palacio de Santa Cruz, onde se sitúa o reitorado ou a Casa do Estudante, onde están o resto de servizos administrativos. O CTI (Centro de Tecnologías de la Información) albérgase no edificio da Residencia Universitaria Alfonso VIII, ao lado da Facultade de Ciencias.
Ofrece 11 titulacións que se imparten en catro facultades:
Pódense visitar 3 casas museo:
Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
Esta sección precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada. Por favor, axude mellorando esta sección. |
Na cidade existe unha fonda afección ao rugby. De feito, os equipos deportivos valisoletanos máis laureados son os de rugby: O VRAC e o SilverStorm El Salvador. Entre ambos suman dezaoito títulos da División de Honra de Rugby, dez o VRAC e 8 o El Salvador.
Con todo, o equipo máis seguido na cidade é o Real Valladolid de fútbol, con máis de corenta tempadas na Primeira división. Foi o campión da Copa da Liga de España en 1984 e foi dúas veces subcampión da Copa do Rei de fútbol en 1950 e 1989. A sede do equipo é o estadio José Zorrilla, que foi unha das sedes do Mundial de Fútbol de 1982 así como da final da Copa do Rei ese mesmo ano. Tamén ten acollido a final da Eurocopa de Fútbol Sub-21 do 1986, partidos amigables da selección española absoluta e mais finais da primeira liga de rugby. Desde 2020, posúe sección de baloncesto co Real Valladolid de Baloncesto tras absorber o CB Ciudad de Valladolid, sucesor pola súa banda do CB Valladolid.
Alén destes deportes, outros equipos salientables da cidade son o Club Deportivo Balonmano Aula Cultural de balonmán feminino e o Club Deportivo Balonmano Atlético Valladolid, que veu substituír o desaparecido Club Balonmano Valladolid, gañador dunha Recopa de Europa, unha Copa ASOBAL e dúas edicións da Copa do Rei.
Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
Wiki Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Valladolid |
Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
This article uses material from the Wikipedia Galego article Valladolid, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Todo o contido está dispoñible baixo a licenza CC BY-SA 4.0, agás que se indique o contrario. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Galego (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.