Papiamento

Papiamento; papiamentu
Falado en:	Curaçao, Aruba e Bonaire.
Total de falantes:	341 300
Familia:	Linguas crioulas; Crioulo de base portuguesa; Papiamento
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	Aruba, Bonaire, Curaçao
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	pap
ISO 639-3:	pap
Mapa
Status
	; O papiamento está clasificado como "en estado seguro" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

É a lingua máis falada nas illas caribeñas de Aruba, Curaçao e Bonaire, tendo status oficial en Aruba e Curaçao. O papiamento tamén é unha lingua recoñecida nos organismos públicos neerlandeses de Bonaire, San Eustaquio e Saba.

Historia

O papiamento orixinouse do pidgin portugués coñecido como Guene, falado polos escravos africanos traídos polos holandeses para o traballo na cana de azucre. Despois da toma de Cabo Verde por Portugal e a devolución de Nova Holanda á xurisdición portuguesa, algúns xudeus sefarditas portugueses de Cabo Verde e case todos os do nordeste brasileiro foron para as antillas holandesas, levando consigo o portugués. A lingua xudeu-portuguesa mesturarase co Guene dos escravos africanos, dando orixe á primeira forma do papiamento, no século XVIII. Coa administración do imperio colonial holandés nas illas, a influencia holandesa lega moitas palabras do seu idioma ao papiamento. No final do século XIX a influencia do español ocorre co contacto cos países veciños, especialmente Venezuela.

O nome procede da palabra papiá, que significa 'conversar', derivada orixinalmente da palabra portuguesa papear. Orixínase igualmente deste verbo coloquial o nome do crioulo de base lusófona de Malaca, o papiá kristáng. O verbo papiá aínda existe no crioulo caboverdiano, e significa falar.

Xa existen, emisoras de radio, canles de televisión e xornais en papiamento e dicionarios bilingües.

Táboa comparativa

Galego	Portugués	Papiamento	Crioulo da Guinea-Bissau	Crioulo de Cabo Verde* **
Benvido	Bem-vindo	Bon Bini	Bô bim drito	Bem-vindo***
Bos días	Bom Dia	Bon dia	bon dia	Bon dia
Grazas	Obrigado	Danki	Obrigado	Obrigadu
Como vai?	Como vai?	Con ta bai?	Kuma ku bu na bai?	Módi ki bu sa ta bai?
Moi ben	Muito bom	Hopi bon	I bon dimás	Mutu bon
Estou ben	Eu estou bem	Mi ta bon	Ami n´stá bon	N sta dretu
Eu, Eu Son	Eu, Eu Sou	Mi	Ami	N, Mi e
Pase un bo día	Tenha um bom dia	Pasa un bon dia	Pasa un bon dia	Pasa un bon dia
Véxote despois, ata logo	Vejo você depois, Até logo	Te aworo	N´ta odjau dipus	N ta odjâ-u dipôs, Te lógu
Comida	Comida	Cuminda	Bianda	Cumida
Pan	Pão	Pan	Pon	Pon
Refresco, Zume	Suco, Refresco, Sumo	Refresco	Sumo	Sumu
Gústame Aruba	Eu amo Aruba	Mi stima Aruba	N´gosta di Aruba	N gosta di Aruba

*Variante de Santiago
**Escrita adoptada neste exemplo: ALUPEC
***Palabra en portugués usada en crioulo;

Notas

Véxase tamén

Outros artigos

Wiki en papiamento

Bibliografía

Quint, Nicolas (2000). Le cap-verdien: origines et devenir d'une langue métisse (en francés). París: L'Harmattan.
Jacobs, Bart (2008). "Papiamentu: A Diachronic Analysis of Its Core Morphology". Pharisis: 59–82 – vía Academia.edu.
Jacobs, Bart (2009). "The Upper Guinea origins of Papiamentu: Linguistic and historical evidence". Diachronica 26 (3): 319–379. doi:10.1075/dia.26.3.02jac. hdl:10961/207.
Jacobs, Bart (2009). "The Origins of Old Portuguese Features in Papiamento". FPI/UNA, Curaçao.
Jacobs, Bart (2012). Origins of a Creole: The History of Papiamentu and Its African Ties. Berlin: De Gruyter.
Martinus, Efraim Frank (1996). The Kiss of a Slave: Papiamento's West-African Connections (Tese). University of Amsterdam.
Fouse, Gary C. (2002). The Story of Papiamentu: A Study in Slavery and Language. New York: University Press of America.
Holm, John H. (1989). Pidgins and Creoles. 1: Theory and Structure. Cambridge: Cambridge University Press.
Joubert, Sidney; Perl, Matthias (2007). "The Portuguese Language on Curaçao and Its Role in the Formation of Papiamentu". Journal of Caribbean Literatures 5 (1): 43–60. JSTOR 40986317.
McWhorter, John H. (2000). The Missing Spanish Creoles: Recovering the Birth of Plantation Contact Languages. Berkeley: University of California Press.
van Buurt, Gerard; Joubert, Sidney M. (1997). Stemmen uit het Verleden: Indiaanse Woorden in het Papiamento (en neerlandés). Willemstad.
Eckkrammer, Eva (2007). "Papiamentu, Cultural Resistance, and Socio-Cultural Challenges: The ABC Islands in a Nutshell". Journal of Caribbean Literatures 5 (1): 73–93. JSTOR 40986319.

Dicionarios

Mansur, Jossy (1991). "Dictionary English-Papiamento Papiamento-English". Edicionnan Clasico Diario, Oranjestad.
Ratzlaff, Betty (2008). "Papiamento-Ingles, Dikshonario Bilingual". TWR Jong Bonaire.
Joubert, Sidney (2007). "Handwoordenboek Papiaments-Nederlands". Joubert Press, Willemstad.
Van Putte, Florimon; Van Putte-De Wind, Igma (2005). "Groot Woordenboek Papiaments Nederlands". Walburg Press, Zutphen
Kramer, Johannes (2015). "Etymologische Studien zum Papiamento". Buske Verlag, Hamburg.
N.N., Los Editores (1876). GUIA para los españoles hablar papiamento y viceversa: Para que los de ...
Marugg, Tip (1992). "Dikshonario Erotiko Papiamentu". Scherpenheuvel, Curaçao.
Banko di Palabra – basic dictionary, based on the Unesco sponsored Papiamento spell checker
Majstro English-Papiamento dictionary
Glosbe English-Papiamento dictionary

Gramáticas

Goilo, Enrique R. (2000). "Papiamentu Textbook". De Wit Stores, Oranjestad.
Blankenburg, Eleanor (1986). "Basic Papiamentu Grammar for English Speakers". Blankenburg Edition, Bonaire.
Frans-Muller, Xiomara (2017). "Papia Papiamentu ku mi". Expert book, Bonaire.

This article uses material from the Wikipedia Galego article Papiamento, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Todo o contido está dispoñible baixo a licenza CC BY-SA 4.0, agás que se indique o contrario. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Galego (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.