A globalización é un proceso económico, tecnolóxico, social e cultural a grande escala, que consiste na crecente comunicación e interdependencia entre os diferentes países do mundo unificando os seus mercados, sociedades e culturas, a través dunha serie de transformacións sociais, económicas e políticas que lles dan un carácter global.
A globalización é a miúdo identificada coma un proceso dinámico producido principalmente polas sociedades que viven baixo o capitalismo democrático ou a democracia liberal e que abriron as súas portas á revolución informática, pregando a un nivel considerábel de liberalización e democratización na súa cultura política, no seu ordenamento xurídico e económico nacional, e nas súas relacións internacionais.
Factores que impulsan o seu desenvolvemento:
Beneficios potenciais:
Riscos:
|
Este proceso orixinado na civilización occidental e que se expandiu arredor do mundo nas últimas décadas da Idade Contemporánea (segunda metade do século XX) recibe o seu maior impulso coa caída do comunismo e o fin da Guerra fría, e continúa no século XXI. Caracterízase na economía pola integración das economías locais a unha economía de mercado mundial onde os modos de produción e os movementos de capital configúranse a escala planetaria cobrando meirande importancia o rol das empresas multinacionais e a libre circulación de capitais xunto coa implantación definitiva da sociedade de consumo. O ordenamento xurídico tamén sente os efectos da globalización e vese na necesidade de uniformar e simplificar procedementos e regulacións nacionais e internacionais co fin de mellorar as condicións de competitividade e seguridade xurídica, ademais de universalizar o recoñecemento dos dereitos fundamentais da cidadanía. Na cultura caracterízase por un proceso que interrelaciona as sociedades e culturas locais nunha cultura global. No tecnolóxico a globalización depende dos avances na conectividade humana (transporte e telecomunicacións) facilitando a libre circulación de persoas e a masificación das TICs e o Internet. No plano ideolóxico os credos e valores colectivistas e tradicionalistas causan un desinterese xeneralizado e van perdendo terreo fronte do individualismo e o cosmopolitismo da sociedade aberta. Os medios de comunicación clásicos, en especial a prensa escrita, perden a súa influencia social (cuarto poder) fronte á produción colaborativa de información da Web 2.0 (quinto poder).
Entrementres, na política, os gobernos van perdendo atribucións ante o que se denominou sociedade rede, o activismo cada vez xira máis en torno ás redes sociais, estendeuse a transición á democracia contra os réximes despóticos, e en políticas públicas destacan os esforzos para a transición ao capitalismo nalgunhas das antigas economías dirixidas e a transición do feudalismo ao capitalismo en economías subdesenvolvidas dalgúns países aínda que con diferentes graos de éxito. Xeopoliticamente o mundo debátese entre a unipolaridade da superpotencia estadounidense e o xurdimento de novas potencias rexionais, e en relacións internacionais o multilateralismo e o poder brando volvesen os mecanismos máis aceptados pola comunidade internacional. A sociedade civil tamén toma protagonismo no debate internacional a través de ONGs internacionais de dereitos humanos que monitorean a actividade interna ou externa dos Estados. No ámbito militar xorden conflitos entre organizacións armadas non-estatais (e transnacionais en moitos casos) e os exércitos estatais (guerra contra o terrorismo, guerra contra o narcotráfico etc), mentres as potencias que realizan intervencións militares a outros países (usualmente aos considerados como Estado falido) procuran gañarse á opinión pública interna e mundial ao formar coalicións multinacionais e alegando o combate a algunha ameaza de seguridade non sen amplos debates sobre a lexitimidade dos conceptos de guerra preventiva e intervención humanitaria fronte ao principio de non intervención e de oposición ás guerras.
A valoración positiva ou negativa deste fenómeno, ou a inclusión de definicións ou características adicionais para resaltar a inclusión dalgún xuízo de valor, poden variar segundo a ideoloxía do interlocutor. Isto porque o fenómeno globalizador despertou grande entusiasmo nalgúns sectores, mentres noutros despertou un profundo rexeitamento (antiglobalización), habendo tamén posturas eclécticas e moderadas.
Os seres humanos interactuaron a través de longas distancias durante miles de anos. A ruta da seda que conecta Asia, África e Europa é un bo exemplo do cambio de poder transformador que existía no Vello Mundo. Filosofía, relixión, lingua, artes e outros aspectos da cultura estendéronse e mesturáronse nas nacións. Aldo Ferrer sinala que o actual proceso de globalización é parte dun proceso maior iniciado en 1492 coa conquista e colonización de gran parte do mundo por parte de Europa. Nos séculos XV e XVI, os europeos fixeron descubrimentos importantes na súa exploración dos océanos, incluíndo o inicio das viaxes transatlánticas para o Novo Mundo das América. O movemento global de persoas, bens e ideas ampliouse considerablemente nos séculos seguintes. A principios do século XIX, o desenvolvemento de novas formas de transporte, como o vapor e o ferrocarril e as telecomunicacións permitiron un intercambio máis rápido a nivel mundial. Xa no século 20, os vehículos de estrada o transporte intermodal e aeroliñas realizan o transporte aínda máis rápido. Marshall McLuhan sostiña xa en 1961 que os medios de comunicación electrónicos estaban creando unha aldea global. Rüdiger Safranski destaca que a partir da explosión da bomba atómica en Hiroshima en 1945 naceu unha comunidade global unida no terror a un holocausto mundial. Tamén asociouse o inicio da globalización á invención do chip (12 de setembro de 1958), a chegada do home á Lúa, que coincide coa primeira transmisión mundial vía satélite (20 de xullo de 1969), ou a creación de Internet (1 de setembro de 1969). Pero en xeral sitúase o comezo da globalización co fin da Guerra fría, cando desaparece a Unión Soviética e o bloque comunista que encabezaba, cuxo experimento errado de colectivismo representaba o ocaso dos proxectos de sociedades pechadas e economías protexidas. Aínda que a autodisolución da Unión Soviética produciuse o 25 de decembro de 1991, xeneralizouse simbolizala coa caída do Muro de Berlín o 9 de novembro de 1989.
O proceso de globalización tamén fai entrar en crise ao proteccionismo e o estado de benestar gañara popularidade en período de entreguerras, cando nas nacións capitalistas difúndese a noción de que o Estado ten unha dobre función fundamental no bo funcionamento da economía: un en asegurar a prosperidade da poboación e o outro en evitar os ciclos de crecemento e recesión. Créanse así as bases para a aparición do keynesianismo e o Trato Novo. Nas seguintes décadas posteriores á segunda guerra mundial viuse a urxencia á preeminencia das "corporacións" ou empresas multinacionais, que desprazan a importancia das empresas do capitalismo clásico que tanto Adam Smith como Karl Marx coñeceron cando formularon as súas teorías Viuse en Alemaña un precedente do éxito da liberalización que tomarían outros países: o rexurdimento da súa nación no denominado Milagre alemán.
Con todo, unha nova crise que se iniciou a mediados da década dos sesenta (ver estanflación), agravada pola crise do petróleo de 1973 provocou unha reorganización radical da economía, fundada na intensa promoción da innovación tecnolóxica (TIC), a reforma das políticas de desenvolvemento (ver Consenso de Washington) e tentativas de desmantelar do Estado de Benestar, que chegou a ser visto como -nas palabras de Margaret Thatcher - un "estado neneira", sufocador das liberdades e restrinxidor da capacidade de escoller dos individuos. Xa desde a década dos 70 e 80 do século XX varios analistas e políticos atoparon necesario ou conveniente efectuar unha forte crítica, sexa desde un punto de vista pragmático ou desde un punto de vista liberal a formas sociopolítico e económicas anteriores, que eles consideraban estatizantes e en consecuencia restritivas tanto das liberdades individuais como do desenvolvemento económico e social, propoñendo novas formas a fin de crear un terreo favorable para a revitalización das economías.
No goberno de Pinochet en Chile (no que se chamou "experimento", ver Milagre de Chile), seguido polo de Thatcher (1979-1990) no Reino Unido) e o de Reagan (1981-1989) nos Estados Unidos etc, puxeron en funcionamento parcialmente as políticas económicas de economistas como Friedrich Hayek e Milton Friedman respectivamente, o que de feito redundou na xeración de novas interrelacións entre os factores económicos e mercados de todo o mundo (consumidores, traballo, recursos naturais, investimentos financeiros etc.); con todo ambos os gobernos foron noutras áreas fortemente intervencionistas. A partir de entón outros gobernos aplicarían medidas combinando algún nivel de liberalismo económico xunto coa tecnocracia estatal, moitas veces para poder contentar con algún grado de intervencionismo a sectores sociais e grupos de presión que rexeitan o desmantelamento do Estado de Benestar. Todo este fenómeno en políticas públicas sería coñecido, especialmente polos seus críticos provenientes do socialismo posguerra fría, baixo o confuso termo de "neoliberalismo".
O 9 de novembro de 1989, produciuse a caída do Muro de Berlín, abrindo camiño á implosión da Unión Soviética en 1991 e a desaparición do bloque comunista. A partir dese momento comezou unha nova etapa histórica: a globalización. Ante os feitos en xullo-setembro de 1989 o economista político estadounidense Francis Fukuyama publica un artigo titulado The End of History and the Last Man (en galego O fin da Historia e o último home), chegou a dicir que «o que poderiamos estar vendo non é só o fin da Guerra fría, ou dun particular período de posguerra, senón o fin da historia como tal: isto é, o punto final da evolución histórica da humanidade e a universalización da democracia liberal occidental como a forma final de goberno humano». Posteriormente retractaríase de tal afirmación.
Durante este período destaca o rol dos organismos internacionais como OMC, OCDE, FMI e BM que nas últimas décadas foron retratados como impulsores da globalización, con todo, a globalización sendo un proceso civil e de mercado máis ben tende a ser vista como unha orde espontánea independente dos organismos políticos, sendo discutido se as accións dos organismos supraestatais dificultan no canto de facilitar a globalización. Unha organización privada que anualmente se reúne para dar o seu apoio ao proceso globalizador é o Foro Económico Mundial.
A globalización en si mesma é un proceso continuo e dinámico, que desafía as leis dos países na súa forma de regular o funcionamento de empresas e o comportamento económico dos individuos a nivel internacional que, aínda que poden dar traballo á man de obra desocupada e ser os contratados, tamén poden beneficiarse de irregularidades e debilidades subsistentes nun determinado país. É fácil para estas empresas simplemente trasladar os seus centros de produción a lugares nos cales se lles dá o máximo de facilidade. É tamén un desafío aos proxectos de desenvolvemento dos países, especialmente para aqueles que están en vía de desenvolvemento, pois non só considera calquera intervención estatal como inimiga aos intereses desas empresas (na medida que tales plans implican regulacións e demandan impostos e outros recursos) senón que ademais asevera que a idea mesma do desenvolvemento social como meta e obxectivo gobernamental ou estatal reclue a liberdade individual e distorce tanto a sociedade como o mercado.
Estas foron as pautas dun primeiro momento nesta nova relación socioeconómica. Pódese observar, como exemplo, que os altos custos de produción nos países desenvolvidos, que confluíndo cunha apertura dos países do leste oriental, especialmente a China e a India, aos mercados de capitais e a súa inclusión como membros da Organización Mundial do Comercio (OMC), resultou no traslado masivo da produción industrial desde Europa e os Estados Unidos a eses ou outros países que ofrecían condicións máis favorables ao incremento das ganancias desas empresas internacionais.
A nivel cultural, o incremento da intercomunicación física e virtual, incrementaron e facilitaron este proceso. A interconexión física baséase na masificación do transporte. A interconexión virtual baséase exclusivamente na tecnoloxía, por exemplo, Internet. Isto levou a dous resultados contraditorios: por unha banda a centralización do control administrativo e político a niveis gobernamentais e corporativos viuse facilitada enormemente. Por outro, facilitouse de xeito igualmente enorme a diseminación de ideas críticas e a comunicación a nivel de cidadáns comúns e correntes, que anteriormente estaban para a súa información a mercé dos medios establecidos ou non podían responder rápida e efectivamente a decisións que os afectaban.
A globalización na cultura maniféstase na integración e o contacto de prácticas culturais: marcas, consumo de medios, valores, iconas, personaxes, imaxinario colectivo, costumes, relacións, etc. Nun sentido restritivo do concepto de cultura, enténdese sobre todo o relacionado coa difusión e consumo dos produtos culturais de alcance mundial, fundamentalmente cine, televisión, literatura e música, nos que o factor tecnolóxico multiplica a súa capacidade de difusión a grande escala.
A isto súmase a existencia de focos de atracción para un intenso turismo cultural, manifestados nos principais destinos turísticos e nos grandes eventos expositivos (grandes museos, feiras e convencións) que aspiran a facer accesible unha cultura de alcance mundial, en estreita relación coa ampliación das redes de transporte internacionais, especialmente o aéreo.
O mercado mundial para as industria do entretemento, das que o cine estadounidense foi o maior expoñente ao longo de todo o século XX, depende de dous factores técnicos: medios de comunicación e idioma. A barreira do idioma segue dependendo da realización de dobraxes e traducións, nas industrias de contidos narrativos, creándose mercados sectoriais para as grandes linguas multinacionais como o español ou o francés, ademais da posición dominante do inglés.
Coa progresiva e rápida dixitalización de todos os soportes de comunicación, redúcense as barreiras á difusión mundial, reservada durante boa parte da segunda metade do século XX ás firmas de radiodifusión, os circuítos de exhibición e os acontecementos de cobertura internacional (especialmente os deportivos). A cultura global é polo tanto audiovisual, e de masas. Os argumentos universais narrativos e simbólicos tenden a fundirse nas novas iconas audiovisuais, renovados na súa estética (estilo, actores, efectos especiais, ambientación, etc.)
As novas condicións socioeconómicas terminan esvaendo o poder e as atribucións dos estados-nación. Ante este panorama xorden con forza as cidades, grandes urbes, que compiten entre elas para atraer capital, talento e turismo. Deixaron de formar parte dunha orde xerárquica que establecía a súa preeminencia en factores de poboación, de conectividade, ou culturais. Na globalización as cidades son unha porta, un modo de acceso á economía global, e as cidades deixan de ser fitos, e pasan a conformar redes. Unha mellor inserción nestas redes supón maior competitividade e atracción. Simultaneamente, a globalización é a impulsora do acelerado proceso de urbanización e metropolización da humanidade. Nos procesos migratorios, ademais das causas económicas, ambientais ou bélicas para abandonar un territorio está a perspectiva de acceder á economía global, da mellora nas condicións de vida que supón en moitos casos chegar á cidade. E unhas teñen moito máis que ofrecer que outras.
A continuación algúns fitos da crecente interdependencia entre os países do mundo. Non é unha lista que reflicta todo o que a globalización é, pero estes eventos poden identificarse no contexto desta.
Este artigo (ou sección) está desactualizado(a). A información fornecida mudou ou é insuficiente desde a última vez que se editou, que foi en marzo de 2019. |
É importante anotar que entre os partidarios do desenvolvemento económico e social, existen correntes con visións atopadas e radicalmente diferentes na súa percepción sobre os beneficios da globalización; é o caso do liberalismo libertario e o neoconservadorismo no político, ou a escola austríaca e o monetarismo/escola neoclásica na doutrina económica.
Área | Demografía | 1981 | 1984 | 1987 | 1990 | 1993 | 1996 | 1999 | 2002 | Cambio Percentual 1981-2002 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Asia do leste e Pacífico | Menos de $1 por día | 57.7% | 38.9% | 28.0% | 29.6% | 24.9% | 16.6% | 15.7% | 11.1% | -80.76% |
Menos de $2 por día | 84.8% | 76.6% | 67.7% | 69.9% | 64.8% | 53.3% | 50.3% | 40.7% | -52.00% | |
América latina | Menos de $1 por día | 9.7% | 11.8% | 10.9% | 11.3% | 11.3% | 10.7% | 10.5% | 8.9% | -8.25% |
Menos de $2 por día | 29.6% | 30.4% | 27.8% | 28.4% | 29.5% | 24.1% | 25.1% | 23.4% | -29.94% | |
África subsahariana | Menos de $1 por día | 41.6% | 46.3% | 46.8% | 44.6% | 44.0% | 45.6% | 45.7% | 44.0% | +5.77% |
Menos de $2 por día | 73.3% | 76.1% | 76.1% | 75.0% | 74.6% | 75.1% | 76.1% | 74.9% | +2.18% |
Fonte: World Bank, Poverty Estimates, 2002
Os proponentes da globalización critican duramente algunhas políticas correntes en países desenvolvidos. En particular, os subsidios á agricultura e as tarifas proteccionistas neses países. Por exemplo, case a metade do orzamento da Unión Europea emprégase en subsidios agrícolas, na súa maioría, ás grandes empresas e granxas industrializadas que constitúen un poderoso lobby. Xapón, pola súa banda, concedeu ao seu sector agrícola 47 mil millóns de dólares no 2005. case catro veces a cantidade que deu en axuda oficial ao desenvolvemento. Os Estados Unidos dan 3900 millóns de dólares cada ano ao seu sector agrícola algodoneiro, que inclúe 25 mil granxeiros, tres veces superior ao orzamento completo de USAID para os 500 millóns de habitantes de África Estas políticas esgotan os recursos dos contribuíntes e incrementan o prezo aos consumidores nos países desenvolvidos, diminúen a competencia e eficiencia, evitan as exportacións de agricultores máis eficientes e outros sectores nos países en desenvolvemento e socavan as industrias nos cales os países desenvolvidos teñen vantaxes comparativas. Así, as barreiras ao comercio dificultan o crecemento económico non só das nacións en desenvolvemento, o que ten un efecto negativo nos niveis de vida xerais.
A globalización é un fenómeno complexo, non debería ser sorpresa polo tanto que provoque diferentes reaccións entre diferentes individuos ou grupos. Para algúns, como o senador canadense, ameaza a estrutura mesma da "Nación estado" e o concepto moderno de democracia, mentres que para outros, tales como os partidarios do Islamismo político, busca impoñer estruturas políticas non islámicas (laicas) sobre países que o rexeitan. Para uns, ameaza a identidade nacional, mentres que para outros –por exemplo para o escritor Mario Vargas Llosa– ven esa identidade como unha construción imposta que busca obliterar diferenzas individuais e culturas locais co fin dunha unidade artificial. Aínda outros ven o proceso como simplemente unha continuación ou mesmo axudización de procesos explotativos, resultado directo do neocolonialismo capitalista, mentres para outros ameaza o fin desa predominancia. Para algúns, promete unha nova era de riquezas para todos, para outros, tales como o escritor Eduardo Galeano é a sedución dun consumismo que arruinará económica e moralmente á maioría (comparar tamén coa posición da Igrexa católica.)
Antes de facer unha crítica é necesario considerar un aspecto fundamental: a diferenza entre o que os partidarios do proceso propoñen e a maneira que esas propostas foron ou están a ser implementada. O libre comercio da globalización non só refírese ao libre movemento de capitais senón que tamén ao libre movemento de bens e persoas. Quizais de maneira similar alúdeo certo autor, cando di, que, a globalización foi unha realidade moi antiga para a humanidade. Polo tanto os globalistas consideran inaceptable, como se viu, as barreiras aduaneiras e tratos preferentes que os países desenvolvidos impoñen ou practican cando así lles convén. As mesmas obxeccións aplícanse ás barreiras de todo tipo á migración e movemento dos traballadores: como poden os recursos ser distribuídos racionalmente ou as sociedades derivar o máximo de beneficio do sistema cando se impoñen condicións que son ultimamente irracionais en termos económicos?
Wiki Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Globalización |
This article uses material from the Wikipedia Galego article Globalización, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Todo o contido está dispoñible baixo a licenza CC BY-SA 4.0, agás que se indique o contrario. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Galego (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.