Camilo Díaz Baliño: Escritor e artista galego

Colaborou nas coleccións Lar e Céltiga e noutras obras da literatura galega.

Camilo Díaz Baliño

Biografía
Nacemento	14 de xullo de 1889 Ferrol, España
Morte	14 de agosto de 1936 (47 anos) Saa, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Actividade
Ocupación	político , debuxante , cartelista , escritor , escenógrafo
Partido político	Partido Galeguista
Influencias en	Mario Granell
Lingua	Lingua galega e lingua castelá
Familia
Cónxuxe	Antonia Pardo Méndez (7/5/1887-4/12/1938)
Fillos	tres: María, Mercedes e Isaac
Irmáns	Indalecio Díaz Baliño, Ramiro Díaz Baliño e Lolita Díaz Baliño
Sinatura

Foi fillo de Germán Díaz Teijeiro, comerciante natural e veciño de Ortigueira, e Camila Baliño López, de Ferrol. Camilo estudou en Ferrol no Colexio Dequidt e alí compartiu aulas con Francisco Franco. En 1905 trasladouse a Madrid pensionado pola deputación da Coruña, pero como non chegou a axuda prometida traballou nun taller de escenografía e regresou á Coruña onde ingresou na Escola de Artes e Oficios. En 1908 volveu a Madrid, contratado polo ministerio de Graza e Xustiza, e estudou escenografía. Participou na Exposición Rexional de 1909, na que obtivo medalla de ouro. En 1916 iniciou a súa relación profesional e persoal co empresario de cines Isaac Fraga (que sería padriño do seu fillo Isaac). Participou na Exposición Rexional de Arte Galega celebrada na Coruña en 1917. En 1920 trasladouse a Santiago de Compostela onde estableceu na rúa das Hortas o taller de escenografía da Empresa de Espectáculos Fraga (1920-1924) coa que se trasladou a Madrid entre 1922 e 1924. Participou na Exposición Rexional Galega de Belas Artes de Santiago de 1923. En 1925 ingresou como delineante interino no concello de Santiago e despois obtivo o posto en propiedade. De xaneiro a maio de 1931 a Coral de Ruada fixo unha rolda de concertos pola Arxentina, o Uruguai e o Brasil na que Díaz Baliño foi o escenógrafo. Participou na Exposición de Arte Galega celebrada no Colexio de San Clemente no verán de 1926.

Foi membro das Irmandades da Fala desde 1918 e do Seminario de Estudos Galegos desde 1926 e militante do Partido Galeguista (1931). Fixo relatos e ocasionalmente poesías que apareceron publicados na prensa galega da época, sobre todo en A Nosa Terra, cun forte estilo patriótico. Deseñou a capa de varios libros, entre eles as obras publicadas na colección Lar. Da súa imprenta tamén saíu o cartel en prol do 'Si' no plebiscito de 28 de xuño de 1936 do Estatuto de Autonomía de Galicia.

 

Pertenceu á masonería, que foi perseguida polo seu propio irmán Gonzalo, membro da milicia de Los Caballeros de La Coruña e da Brigada de Investigación y Vigilancia.

Detido ao comezo da guerra civil española, estivo na prisión de Santiago de Compostela, nos baixos do Pazo de Raxoi. Estando prisioneiro debuxou nun caderno retratos dos seus vinte e seis compañeiros, o que foi o seu derradeiro traballo. Sen ser sometido a xuízo, foi trasladado ao cárcere de Arzúa, onde estivo só unhas horas; pouco despois tres falanxistas, o Solla, o Xerpe e o Baluxa, asasinárono en Palas de Rei o 14 de agosto de 1936, cando contaba con corenta e sete anos de idade. O seu cadáver apareceu, canda o de Sixto Aguirre, á beira da estrada en Saa, na parroquia de Meixide (Palas de Rei).

Hai obra súa no Museo do Pobo Galego, no Museo das Peregrinacións e de Santiago, no Museo Provincial de Lugo e no Museo Provincial de Pontevedra.

Foi irmán dos tamén artistas Indalecio (1896-1952), Ramiro (1902-1972) e María Dolores Díaz Baliño (1905-1963). En 1909 casou con Antonia Pardo Méndez, coa que tivo tres fillos: María del Milagro Antonia "Marujita" (1911-1917), Mercedes "Chita" (1916) e Isaac (1920-2012). Antonia, de familia anarquista, compartía o ideario galeguista de Camilo e afiliouse ás Irmandades da Fala. Tralo fusilamento do seu marido, perdeu a consciencia e finou de cancro dous anos despois que o seu marido, en decembro de 1938.

• Conto de guerra, Nós, 1928 (narrativa), ambientado na época da invasión napoleónica.

Outros libros ilustrados por Camilo Díaz Baliño

• Oro de la amanecida de Manuel Fuentes Jorge, Compostela, El Eco de Santiago, 1920
• A tentación de Eugenio Carré Alvarellos, A Cruña, Roel, 1921
• Almas mortas de Antón Villar Ponte, Ferrol, Editorial Céltiga, 1922
• Quiso robar una estrella de Manuel Ortiz Novo, 1923
• Lubicán de Armando Cotarelo Valledor, Santiago, El Eco de Santiago, 1924
• La tumba del Apóstol Santiago de Manuel Vidal Rodríguez, Santiago, 1924
• A miña muller de Wenceslao Fernández Flórez, 1924, e tódalas da colección Lar.
• Galicia, voto en cortes de Manuel Silva Ferreiro, Santiago, 1925
• Paisaxes de Manuel Posse Rodríguez, Santiago, El Eco Franciscano, 1925
• O Fidalgo de Xesús San Luís Romero, S.L. 1925
• Da vella roseira de Victoriano Taibo, Cibdá de Compostela, 1925
• Santiago de Compostela, de autor e edición anónimos, Santiago, ca. 1925
• El Pórtico de la Gloria de la Catedral de Santiago de Manuel Vidal Rodríguez, El Eco Franciscano, 1926.
• Nubes y sombras de Salvador García-Bodaño, A Coruña, Moret, 1927
• Hojas del corazón de Salvador García-Bodaño, A Coruña, Moret, 1928
• A volta do bergantiñán de Xesús San Luís Romero, A Cruña, Editorial Nós, 1928
• Vagalumes de Xosé Manuel Cabada, Santiago, Imp. do Seminario Conciliar Central, 1931
• Como los pájaros cantan de Luciano García Rodríguez, Santiago, Librerías Porto, 1931
• Estatuto de Galicia, Litografía e Imprenta Roel, Coruña, 1932.
• O poema da Cruña de Xosé Rubinos, Santiago, Editorial Nós, 1933
• Santiago de Compostela. Guía del peregrino y del turista de R. L. López, Santiago, El Eco Franciscano, 5ª ed. e ss., 1933
• Fiestas patronales. Santiago de Compostela. Julio 1947 de Jesús Rey-Alvite, Santiago, Publicaciones Rey Alvite, 1947.

Na década de 1920, Díaz Baliño recibiu a encarga para deseñar un belén para a igrexa parroquial de Santa Marta de Ortigueira, que se rematou en 1924. É un belén de dimensións considerables, delimitado por lonas sostidas por bastidores de madeira, que aparenta un escenario con diversos planos. Os decorados reflicten imaxes do antigo Exipto, pero tamén figuran paisaxes do Ortegal, terra de seu pai e que o propio Camilo visitou en diversas ocasións. Posteriormente tamén deseñou os fondos do belén da Grande Obra de Atocha na Coruña.

O seu fillo, Isaac Díaz Pardo, que tiña quince anos cando mataron o pai, reuniu parte da súa obra no Instituto Galego de Información, fundado en 1977 e pertencente ao Grupo Sargadelos. O fondo foi cedido despois, para a súa clasificación, custodia e difusión, á Biblioteca de Galicia da Cidade da Cultura de Galicia e pode consultarse na biblioteca virtual Galiciana. Está composto por arredor de 200 fotografías, relatos, unha pequena biblioteca e 10 álbums que recollen toda a súa actividade profesional en América, ademais dun centenar de cartas e documentos persoais. Destacan tamén os debuxos realizados na cadea.

A cidade de Ferrol fíxolle unha homenaxe en 1959, colocando o seu busto en bronce no Cantón de Molíns. Unha praza de Santiago de Compostela, diante da estación de autobuses, e unha rúa de Oleiros, levan o seu nome.

O escritor Manuel Rivas evocou a estadía dos represaliados no cárcere do Pazo de Raxoi no seu libro O lapis do carpinteiro (1998, Xerais), novela da que se faría a película homónima, estreada en 2003, dirixida por Antón Reixa, na que Carlos Blanco Vila interpreta a Gonzalo Rincón, o pintor.

En 2018 dedicóuselle o Día da ilustración a Camilo Díaz Baliño.

•  
  Camilo Díaz Baliño, retrato en Vida Gallega, 1930.
•  
  Cartel da Coral de Ruada, 1931.
•  
  Torre de Hércules, 1933.
•  
  Cartel a prol do Estatuto de Galicia de 1936.
•  
  Retrato de Sixto Aguirre cando estivo no cárcere de Santiago.
•  
  Busto en Ferrol.

Referencias

Bibliografía

Wiki Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Camilo Díaz Baliño

Outros artigos

• Día da Ilustración
• Mario Granell (discípulo)

Ligazóns externas

• Ficha en galegos.info
• Día da Ilustración 2018 AGPI.
• Compilación de bibliografía sobre Camilo Díaz Baliño en pintoresgallegos.com
• Programa especial no aniversario da súa morte no programa Á Tarde, Radio Galega, 14 de agosto de 2020.