Silaba

Adibidez, katu hitza bi silabak osatuta dago: ka eta tu. Silaba bat osatzeko nukleo silabiko bat (normalean bokal bat) eta aurreko edo osteko gehigarria (normalean kontsonante bat) beharrezkoa da.

Silabak hitzen adreilu fonologikotzat hartzen dituzte. Hizkuntza baten erritmo, prosodian, metrikan edo ahoskeran eragina dute.

Idazkera silabikoa letrak sortu baino askoz gehiago hasi zen, izan ere, lehendabiziko ereduak k. a. 2800 inguru agertu ziren Sumerreko Ur hirian.

Silaba bakarreko hitzak (adibidez, su) silababakarekoa, bi silabakoak (adibidez, esne) silababikoa eta hiru edo gehiagokoak (adibidez, gramatika) polisilabikoa dute izena. Hizkuntza batzuetako hitzek silaba bat bakarrik izan dezakete (txinerazko hitzek, adibidez).

Silaba hitza antzinako frantsesezko sillabe hitzetik dator. Hitz hori latinezko syllaba hitzetik eta grezierazko συλλαβή (syllabḗ) hitzetik dator. Hitz horrek "elkarrekin hartutakoak" esan nahi du, hots bakar bat egiteko elkarrekin hartzen diren letrei erreferentzia eginez.

συλλαβή hitza συλλαμβάνω syllambánō aditzaren sustantiboa da, σύν sýn "-rekin" preposizioaren eta λαμβάνω lambánō "har" aditzaren osagai bat. Substantiboak λαβ- arroa erabiltzen du, aoristo denboran agertzen dena; λαμβάν- orainaldiko denboraren sustraia, berriz, β b baino lehen ⟨μ⟩ ⟨m⟩ artizki finkoa bat eta, amaieran, -αν -an atzizkia gehituz eratzen da.

Hizkuntza bakoitzak, bere fonemen taldearekin batera, bere arauak ditu fonema horiek nola elkar daitezkeen eta nola ez jakiteko. Horrela, esate baterako, euskaraz badirudi ezinbestekoa dela silaba guztietan bokal bat edo diptongo bat egotea.

Fonema konbinazio batzuk edo fonemen kokapen batzuk euskaraz ez dira onargarri. Horrela, esaterako, SS- edo antzeko txistukariaren ostean herskari bat ahoskatzea, hizkuntza batzuetan arrunta, —stop—, euskaraz nekez ikusten den konbinazioa da; stop hori estop ahoskatzen da. Bide beretik, garai batean RR- dardarkariekin hitzak hastea saihesten zen eta maileguetan, horrelakoetan, dardarkariaren aurretik bokal bat erantsi egiten zen (hortik arraro bezalako maileguak, erantsitako bokalarekin baina radar, mailegu berria, hasierako bokal horren beharrik ez duena).

Euskaraz posiblea da bokal edo diptongo batekin, batera, kontsonante bakar bat edo bi, modu jakin batzuetan elkartzea. Ez da edozein konbinazio onartzen, ez euskaraz ez beste hizkuntzetan. Esate baterako "muta cum liquida" konbinazioa euskara zaharrean saihesten zen bokal epentetiko batekin (esate baterako, ingelesa). Gaur egun, ordea, euskarak ez du konbinazio horrekin inolako problemarik eta horrelako asko topa daitezke egungo hiztegietan.

Mitxelenak "geurtz" hitza aipatzen zuen euskaraz egon daitezkeen silabarik konplexuenak deskribatzerakoan.

• Fonema.
• Fonetika eta fonologia.
• Hitza.