Llwythau Celtaidd Cymru

Ni wyddom pa mor hir roedd y llwythau hyn wedi bodoli cyn y cyfnod Rhufeinig.

Ymddengys i’r Rhufeiniaid goncro rhai o’r llwythau, megis y Demetae a’r Deceangli heb lawer o drafferth, ond bu’r Silwriaid a’r Ordoficiaid yn brwydro’n hir i amddiffyn eu hanibyniaeth, gan ennill nifer o fuddugoliaethau dros filwyr Rhufeinig. Cymerodd 30 mlynedd cyn i’r llywodraethwr Agricola orchfygu’r Ordoficiaid yn derfynol yn 78 a dwyn y diriogaeth gyfan dan lywodraeth Rhufain.

Y llwythau mae cofnod amdanynt oedd:

• Y Silwriaid yn ne-ddwyrain Cymru. Wedi I’r Rhufeiniaid eu gorchfygu crëwyd tref Venta Silurum (Caerwent heddiw) yn ganolfan iddynt.
• Y Demetae yn y de-orllewin. Credir bod enw Dyfed yn dod o enw’r llwyth yma. Roedd eu canolfan hwy ym Maridunum (Caerfyrddin heddiw)
• Yr Ordoficiaid yng nghanolbarth a rhan o ogledd-orllewin Cymru. Daw’r enw 'Dinorwig', a welir yn yr enw lle Porth Dinorwig ac enw'r hen fryngaer Dinas Dinorwig yng Ngwynedd, o enw’r llwyth yma. Hyd y gwyddir, nid oedd ganddynt ganolfan.
• Y Gangani ar benrhyn Llŷn. Efallai eu bod yn is-lwyth o’r Ordoficiaid.
• Y Deceangli yn y gogledd-ddwyrain (Sir Ddinbych a Sir y Fflint heddiw). Daw’r enw Tegeingl o enw’r llwyth yma.

Mae’n bosibl fod ychydig o diriogaeth y Cornovii , oedd yn bennaf yng nghanolbarth Lloegr, yn ymestyn dros y ffin bresennol rhwng Cymru a Lloegr. Credir fod enw’r llwyth yma wedi goroesi yn yr enw Llanfair-yng-nghornwy, er bod y pentref yma yng ngogledd Ynys Môn ymhell o diriogaeth y llwyth.

Cyfeiria Iŵl Cesar wrth roi hanes ei ymgyrch i dde-ddwyrain Prydain at lwyth o'r enw Segontiaci yn gyrru cenhadon ato i ildio iddo wedi ei fuddugoliaeth dros y Trinovantes. Mae rhai ysgolheigion wedi ceisio cysylltu enw'r llwyth yma a Segontium, y gaer Rufeinig ddiweddarach ger Caernarfon, ond nid ymddengys bod unrhyw dystiolaeth bellach i gefnogi hyn.

	Llwythau Celtaidd Cymru
	Deceangli | Demetae | Gangani | Ordoficiaid | Silwriaid |
	Gwelwch hefyd: Y Celtiaid