Джеймс Уатт (Англи: James Watt, 1736 оной 1 дүгээр һарын 19-ндэ түрөө, 1819 оной 8 дугаар сарын 25-нда наһа бараһан) — Шотландын зохёон бүтээгшэ, механик инженер болоод Ньюкоменай уурын хүдэлгүүрые һайжаруулһан Ехэ Британиин Хаанта Улас болон дэлхэй дахинда ажа үйлдэбэрэй хубисхалаар абашарха өөршэлэлтэй һуури боложо үгэһэн.
Джеймс Уатт | |
James Watt | |
Ажал үйлэ: | эрдэмтэн, зохёон бүтээгшэ, механик, инженер |
---|---|
Түрэһэн үдэр: | 1736 оной 1 һарын 19[1][3][4][5] |
Түрэһэн газар: | Гринок, Шотланд |
Эрхэтэнэй харьяалал: | |
Наһа бараһан үдэр: | 1819 оной 8 һарын 25[6][7][8][5] (83 наһатай) |
Наһа бараһан газар: | Бирмингем, Англи |
Гарай үзэг: |
Джэймс Уатт 1736 оной 1 дүгээр һарын 19-ндэ Клайдай булангийн Рэнфрэширай Гринок хотодо түрэбэ. Түүнэй эсэгэ уһан онгосо барихаһаа гадана, уһан онгосотой гүйсэдхэгшэ байһан болоод хотынгоо юрэнхы хуули сахюулагшаар ажалалжа байһан боло түүнэй эхэ Агнес Муйрхэд нэрэ хүндэтэй гэр бүлэһээ гаралтай үндэр болбосоролтой эмэгтэй байба. Эсэгэ эхэ хоюулаа пресвисерианизм шажантай байһан болоод хатуу ковенантерүүд байба. Уаттай үбэг эсэгэ Томас Уатт тоогой ухаанай багша, Картсбёрнэй баронай хуули сахюулагша байгаа. Уатт һургуулида тогтомол ябажа шадаагүй. Эхилээд эхэ гэрээрээ түүндэ багшалжа байһан болобошье һүүлдэ Гринокой бага һургуулида ороһон. Тэрээр гарай маша ехэ дүйтэй болоод тоогой ухаанта абьяастай болохоо харуулаа. Хэдыхээр латин, грек хэлэнүүдтэ һонирхолгүй байһан абашье шотландиин арад түмэнэй домог яриаг шэмтэн һонирхожо байба.
Түүные 18-тайда эхэ наһа баража, эсэгынхэ бэе доройтожо эхилбэ. Уатт Лондон руу хэмжэхэ багажа хэрэгһэл хэжэ һурахаар нэгэ жэлын хугасаатай ябажа ерээд Глазгодо багажа хэрэгсэл хэхэ бизнесээ байгуулахые зорибо. Гэбшье тэрээр дадалгын долоон жэлын хугасаагаа дүүргээгүй байһан ушарһаа хэдыгээр Шотландта тоогой ухаан багажа хэрэгсэл хэдэг өөр хүн байгаагүй болобошье Глазгогой алхашадай холбоо (алха хэрэглэдэг бүхы гар уршуудын нэгэдхэһэн) түүнэй үргэдэлые хүлээжэ абаагүй.
Уаттые энэхүү хүндэ байдалһаа Глазгогой Ехэ һургуулиин гурбан профессор абаража, ехэ һургуулиинхаа дотор зүжэг цех байгуулха боломжо үгэбэ. 1758 ондо энэ цех байгуулагдаһан болоод дээрэхэ гурбан профессорой нэгэ физик, химик Джозеф Блэк Уаттай анда нүхэр болоһон.
1764 ондо Уатт өөрын үеэл Маргарет Миллертэй һуужа, табан хүүгэдтэй болоһоной гурбан наһа бэе гүйсэжэ шадаагүй үнгэрһэн. Маргарет 1772 ондо хүүгэд түрүүлхэ гэжэ байгаад наһа бараһан. 1777 ондо Уатт дахин хүнтэй һуугаа һэн. Энэ удаа Глазгогой даабуунай будаг үйлдэбэрлэгшын охин Энн МакГрэгортой һуугаа. Энн 1832 ондо наһа бараһан.
Уатт Джон нэрэтэй ахатай байһан болоод Джеймсые 17-тойдо хүлэг онгосоной сүйрэлээр наһа бараһан.
1776 ондо анханай хүдэлүүрнүүдые үйлэдбэридэ һуурилуулжа, ажалалуулжа эхилээ. Эдгээр анханай хүдэлгүүрүүдые шахуурганда хэрэглэжэ байһан болоод уурхайн сооногой ёроолдо байха шахуургые ажалалуулахад ашаглажа байба. Захяалгашье субжв эхилһэн болоод дараашын 5 жэлэй хугасаанда Уатт ехэ түлэбэ Корнуоллдоо уурхайгаһаа уһан шабхаха зорюулалтатай олон хүдэлгүүр һуурилуулжа туншье забгүй байлаа.
Баултон Ваттые бүлүүрэй хүдэлгөөные нунтаглаха, нэхэхэ, тээрэмдэхэ эргэлтэтэ хүсэн болгохые итагаһанаар шэнэ бүтээлые хэрэглэхэ һалбарые маша ехэ үргэжүүлээ һэн.
This article uses material from the Wikipedia Буряад article Джеймс Уатт, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Хэрбэеэ ондоо юумэнэй заагдаагүй һаа, CC BY-SA 4.0 зүбшөөрэлөөр удхыень хаража болохоор. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Буряад (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.