Ясноткавыя

На Беларусі 54 віды ў 26 родах.

Ясноткавыя
Яснотка белая, Германія
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Ясноткавыя
Міжнародная навуковая назва
Lamiaceae Lindl.
Сінонімы
Labiatae Juss.
Даччыныя таксоны
Падсямействы і трыбы: Ajugoideae Chloanthoideae Lamioideae Nepetoideae Elsholtzieae Lavanduleae Mentheae Ocimeae Pogostemonoideae Scutellarioideae Symphorematoideae Teucrioideae Viticoideae
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   32251 NCBI   4136 EOL   4302 GRIN   f:619 IPNI   30000097-2

 

Велізарная большасць яснатковых — аднагадовая і шматгадовая трава, радзей паўхмызнякі і хмызнякі і толькі трохі дрэвападобных формаў.

Першапачатковая назва губацветныя (Labiatae Juss.) была дадзена з-за таго, што кветка ў большасці двугубая, падобна на расчыненую зяпу або пашчу з дзвюма вуснамі, накіраванымі ўверх і ўніз, а часам падзеленымі на розныя лопасці.

Плод звычайна чатырохдзельны, пагружаны ў кубачак, які застаецца пасля адцвітання; рэдка плод з 1 або 3 арэшкаў, па недаразвіцці іх часткі, але ніколі не бывае ні коробчатым, ні ягадным або іншага выгляду.

Сцёблы часцей за ўсё чатырохгранныя, у нешматлікіх круглявыя; лісце заўсёды супраціўнае, а пары іх размешчаныя накрыж, суцэльныя або розна рассечаныя. Прылісткаў няма. У кутах лісця кветкі адзінкавыя, парныя або сабраныя ў нешматлікія суквецці на кароткіх ножках; кожная пара такіх суквеццяў, датыкаючыся крайнімі кветкамі, утварае ілжывае кальцо кветак, а пры цесным размяшчэнні такіх кольцаў у верхняй частцы сцябла ўвесь збор колераў прымае выгляд ілжывага коласа (так, напрыклад, у мяты, катовіка, ільвінага хваста і інш.), прычым верхнія лісце значна паменшаныя і прымаюць ужо характар прыкветкаў. У лісці ўтрымоўваюцца араматычныя эфірныя алеі.

 

Кубачак заўсёды застаецца пры плёне, як ужо сказана, звычайна калакольчатая і пяцізубная, да часу сталасці плёну цвярдзее, і зубцы яе становяцца калючымі; радзей двугубая. Вяночак заўсёды трубчасты, але на канцы моцна вар'іруе: то ясна двугубый з моцна развітымі лопасцямі (шалвея, глухая крапіва, зябер і інш.), то неполнагубы або аднагубы (жывучка, дубніца), то абрэзаны амаль правільна і зусім не губаты (мята). Тычачак 4, рэдка 2, прымацаваных да трубкі вяночка, з якім яны і адвальваюцца разам; яны то ўтоеныя пад увагнутай верхняй губою вяночака, то выстаўляюцца наружу, калі вяночак непаўнагубы або зрэзаны.

Заўважана, што некаторыя яснатковыя з выбітнымі вонкімі тычачкамі і мала развітым вяночкам, маюць свой адмысловы раён распаўсюджвання, пераважна ў сярэдняй і ўсходняй Азіі, усходняй Еўропе, паўночнай Афрыцы і Паўночнай Амерыцы, што і залежыць, па ўсёй верагоднасці, ад аднастайнага жа размеркавання некаторых насякомых.