Чорная Дзірка
Чорная дзірка — астрафізычны аб’ект, які стварае настолькі вялікую сілу прыцягненьня, што аніякія як заўгодна хуткія часьцінкі і нават сьвятло ня могуць вырвацца зь яе паверхні.
Агульная тэорыя рэлятыўнасьці прадказвае, што канцэнтрацыя неабходнай масы ў малым аб’ёме можа прывесьці да дэфармацыі прасторы-часу дзеля фармаваньня чорнай дзіркі. Вакол чорнай дзіркі ствараецца гарызонт падзеяў — матэматычная мадэль пункту невяртаньня з уплыву чорнай дзіркі.
Упершыню гутарка пра аб’екты, чыё гравітацыйнае поле настолькі моцнае, што перашкаджае распаўсюджаньню сьвятла, павялася ў XVIII стагодзьдзі Джонам Мічэлам і П’ерам-Сымонам Ляплясам. Упершыню матэматычнае апісаньне чорнай дзірцы ў рамках агульнай рэлятыўнасьці даў Карл Шварцшыльд у 1916 годзе, але ягоная інтэрпрэтацыя чорнай дзіркі як вобласьці ў прасторы, зь якой якую нічога ня можа пакінуць, яшчэ сорак гадоў пасьля падвяргалася скепсысу. Толькі ў 1960-х гадоў было вынайдзена, што чорная дзірка — не прадмет марнай цікаўнасьці, а наўпрост вынікае з тэорыі агульнай рэлятыўнасьці. Адкрыцьцё нэўтронных зорак толькі падбухторыла цікаўнасьць навуковага сьвету да малых скаляпсаваных аб’ектаў як магчымага пацьверджаньня здагадак і тэорыяў.
Чорныя дзіркі, як мяркуецца, утвараюцца напрыканцы эвалюцыі зорак пры наяўнасьці неабходных парамэтраў. Па ўтварэньні чорнай дзіркі яна можа працягваць пашырацца, убіраючы ў сябе навакольнае рэчыва. Такім чынам могуць фармавацца звышмасіўныя чорныя дзіркі ў мільён сонечных мас. Паводле агульнага меркаваньня, звышмасіўныя чорныя дзіркі зьяўляюцца цэнтрам большасьці галяктык, зорных сукупнасьцяў і квазараў.
Пошукі чорных дзірак у Сусьвеце — адно з актуальных заданьняў астрафізыкі. Дапушчаюць, што чорныя дзіркі могуць быць нябачнымі кампанэнтамі некаторых падвойных сыстэмаў. Выявіць іх пры гэтым можна па рэнтгенаўскім выпраменьваньні, якое ўзьнікае ў выніку ператоку газу на чорную дзірку з суседняй (звычайнай) зоркі. Сам тэрмін быў прыдуманы амэрыканскім фізыкам Джонам Арчыбальдам Ўілерам у канцы 1967 году і ўпершыню ўжыты ў публічнай лекцыі «Наш Сусьвет: вядомы і невядомы» (па-ангельску: «Our Universe: the Known and Unknown») 29 сьнежня 1967 году.
Глядзіце таксама
Крыніцы
Літаратура
- Wald, Robert M. General Relativity. — University of Chicago Press, 1984. — ISBN 978-0-226-87033-5
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Чорная дзірка, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.