Lubang hirang (basa Inggris: black hole) adalah bagian matan ruang waktu nang marupakan gravitasi nang takuat pada nang lain, cahaya gin kada kawa bukah matan lubang hirang.
Téori relativitas umum mamparkiraakan bahwa parlu massa nang ganal gasan maulah sabuting lubang hirang nang ba'andak di ruang waktu. Di parak lubang hirang ada parmukaan nang dingarani horizon paristiwa. Objék ngini disambat "hirang" maraga manyarap apa haja nang baandak baparak lawan inya wan kada kawa babulik pulang, tamasuk cahaya gin kada kawa babulik lagi. téoritis, lubang hirang kawa baisi ukuran saganal apa haja, mulai matan mikroskopik sampai ka ukuran alam raya nang kawa kita itihi. Téori médan kuantum dalam ruang-waktu maliuk mamparkira'akan bahwa horizon paristiwa mamancarkan radiasi diparak lubang hitam lawan suhu nang tabatas. Suhu ngini babanding tabalik lawan massa lubang hirang, jadinya ngalih amun handak maitihi lubang hirang bamassa bintang atawa labih. Lubang hirang tabagi manjadi 4: lubang hirang bamassa manangah, lubang hirang primordial, lubang hirang bintang, wan lubang hirang supermasif nang rancak banar ada di pusat sabuting galaksi.
Tiuri nang mambahas adanya lubang hirang pamulaannya diajukan pas abad ke-18 oléh John Michell wan Pierre-Simon Laplace, imbah ngitu dikambangakan oléh astronom Jérman bangaran Karl Schwarzschild, pas tahun 1916, lawan badasar teori relativitas umum ampun Albert Einstein, wan bamakin dikanalakan oléh Stephen William Hawking.
Istilah lubang hirang mulai tarkanal haratan John Archibald Wheeler mamakainya di caramah-caramahnya pas tahun 1967. Biar sidin rancak dianggap urang banyak sabagai urang nang pamulaan mamakai istilah ngini, tapi inya rancak bapadah bahwa lain inya nang pamulaan mamakai istilah lubang hirang ngini.
Pamulannya, bintang tabentuk lawan kundisi dimana tingkat radiasi wan gravitasinya saimbang. Haratan bintang kahabisan bahan bakar gasan manggawi fusi, tingkat radiasi nang keluar makin lamah dibandingakan lawan gaya gravitasi ka dalam. Matan situ, bintang maalami karuntuhan, wan kainanya maalami sabuting laduman supernova. Dalam laduman ngini, ada dua kamungkinan hasilnya, pacangan jadi bintang Neutron atawa pacangan jadi lubang hirang.
Lubang hirang pacangan mati malalui prosés Radiasi Hawking. Prosés ngini sadarhananya nang kaya mambungkar bagian matan lubang hirang tunggal butingan. Salawas bajalannya waktu, lubang hirang pacangan bahalus tarus, sampai pahabisannya maalami laduman nang ganal banar, bahkan ribuan kali ganalnya pada ladakan bom atom Hiroshima wan Nagasaki. Akan tatapi, prosés ngini rancak mamakan waktu nang lawas. Sadangkan ukuran lubang hirang pasti ganal. Maka bisa jadi manusia kada kawa maitihi napa-napa matan paristiwa ngini.
This article uses material from the Wikipedia Bahasa Banjar article Lubang hirang, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Konten tersedia di bawah CC BY-SA 4.0 kecuali dinyatakan lain. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Bahasa Banjar (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.