Ражанка

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ражанка (неадназначнасьць).

Цэнтар сельсавету Шчучынскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1766 чалавек. Знаходзіцца за 7 км на поўдзень ад Шчучына, за 4 км ад чыгуначнай станцыі Ражанка; на аўтамабільнай дарозе Масты — Шчучын.

Ражанка лац. Ražanka
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Шчучынскі
Сельсавет:	Ражанкаўскі
Насельніцтва:	1766 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1514
Паштовы індэкс:	231552
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°30′0″ пн. ш. 24°47′0″ у. д. / 53.5° пн. ш. 24.78333° у. д. / 53.5; 24.78333 24°47′0″ у. д. / 53.5° пн. ш. 24.78333° у. д. / 53.5; 24.78333
Ражанка на мапе Беларусі ± Ражанка Ражанка
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ражанка — даўняе мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны), колішняя сталіца графства. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, помнік архітэктуры XVII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палацава-паркавы комплекс Пацаў.

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Ражанка ўпамінаецца ў XVI ст., калі яна ўваходзіла ў склад Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва і знаходзілася ў валоданьні г.зв. гетманскай галіны роду Пацаў (называліся «графамі на Ражанцы», пачынальнік галіны — Павал Пац). У 1674 годзе тут збудавалі касьцёл Сьвятых Пятра і Паўла.

Міхал Казімер Пац, гетман вялікі, перадаў Ражанку ў заставу Халецкім, якія ў 1685 годзе адмовіліся ад яе на карысьць Яна Крыштапа Паца. Апошні прадстаўнік галіны роду Юзэф Пац пакінуў мястэчка свайму далёкаму сваяку Людвіку Міхалу Пацу (прадстаўнік старэйшай сэнатарскай галіны роду).

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Ражанка апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Лідзкім павеце Гарадзенскай губэрні. У 1804 у мястэчку існавала прыходзкая вучэльня. На 1829 год — 19 будынкаў (9 хрысьціянскіх і 10 юдэйскіх). Па здушэньні вызвольнага паўстаньня ў 1832 расейскія ўлады канфіскавалі маёнтак у Пацаў.

У 1843 годзе Ражанку разам зь Лідзкім паветам перавялі ў склад Віленскай губэрні, у 2-й пал. XIX ст. мястэчка стала цэнтрам воласьці. На 1863 год — 52 жылыя дамы. У 1866 годзе існавалі касьцёл, царква, сукнавальная фабрыка. На 1885 год — 63 двары, валасная ўправа, 2 вадзяныя млыны, 3 корчмы. У 1907 годзе з адкрыцьцём чыгункі Ліда — Масты — Ваўкавыск пачала дзеяць чыгуначная станцыя.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Ражанку занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Ражанки
•  
  Касьцёл. Н. Орда, 1861—77 г.
•  
  Праект рэканструкцыі касьцёла, 1827 г.
•  
  Праект рэканструкцыі касьцёла, 1827 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Ражанка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Ражанка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Наваградзкім павеце. У гэты час існавалі аднайменныя мястэчка (115 дамоў) і фальварак (4 дамы). На 1933 год дзеялі касьцёл і царква, працавала пошта.

У 1939 годзе Ражанка ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стала цэнтрам сельсавету Шчучынскага раёну Баранавіцкай вобласьці (з 20 верасьня 1944 году ў Гарадзенскай вобласьці). Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год тут было 117 двароў, няпоўная сярэдняя і пачатковая школа, пошта з тэлефонным камутатарам на 10 нумароў, вадзяны млын, хата-чытальня, лякарня; на 1999 год — 795 двароў, на 1 студзеня 2001 год — 796. У 2000-я гады Ражанка атрымала афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
•  
  Касьцёл, каля 1900 г.
•  
  Касьцёл, 1926 г.
•  
  Касьцёл, 1926 г.
•  
  Інтэр’ер касьцёла, 1926 г.

•  
  Росьпісы касьцёла, 1926 г.
•  
  Палац Пацаў, да 1939 г.
•  
  Чыгуначная станцыя, 1938 г.
•  
  Юдэйская школа, да 1939 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1829 год — 89 чал., у тым ліку 54 хрысьціяніны і 35 юдэяў; 1861 год — 883 чал.; 1869 год — 432 чал.; 1885 год — 604 чал.; 1888 год — 883 чал. (445 муж. і 438 жан.); 1897 год — 777 чал., у тым ліку 543 юдэі
• XX стагодзьдзе: 1905 год — 45 чал. у маёнтку Ражанцы, 504 чал. у мястэчку Старой Ражанцы, 135 чал. у Новай Ражанцы; 1919 год — 744 чал.; 1921 год — 734 чал. у мястэчку Ражанцы і 83 чал. у фальварку Ражанцы; 1933 год — 734 чал.; 1939 год — 965 чал.; 1940 год — 918 чал.; 1999 год — 2,3 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2001 году — 2280 чал.; 2010 год — 1766 чал.

Інфраструктура

У Ражанцы працуюць базавая школа, школа-інтэрнат, дашкольная ўстанова, лякарня, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Вуліцы і пляцы

Славутасьці

• Гаспадарчы двор (XIX ст.)
• Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1674, 1827)
• Каплічка прыдарожная (XIX ст.)
• Сынагога (цяпер у валоданьні Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату)
• Чыгуначная станцыя (1-я пал. XX ст.; знаходзіцца за 4 км ад гістарычнага мястэчка ў станцыі Ражанцы)

Страчаная спадчына

• Сядзібна-паркавы комплекс Пацаў (XVII ст.)

• Краявіды Ражанкі
•  
  Касьцёл з боку апсыды
•  
  Касьцёл, інтэр’ер
•  
  Касьцёл, алтар
•  
  Касьцёл, хоры

•  
  Могілкі і касьцёл
•  
  Прыдарожная капліца
•  
  Колішняя сынагога
•  
  Царкоўная брама

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — ISBN 985-11-0216-4
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шчучынскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2001. — 592 с.: іл. ISBN 985-11-0218-0.
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888.

• Ражанка, Radzima.org