O Sistema Internacional d'Unidaz, abreviato SI (d'o francés Système International d'Unités) ye o sistema d'unidaz mas emplegato en o mundo, tanto en a ciencia como en a vida diaria (comercio), y ye a evolución d'o sistema metrico decimal.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
L'antigo sistema metrico decimal presentaba diferents grupos d'unidaz como lo sistema mks (metro-quilogramo-segundo) u o sistema cgs (centimetro-gramo-segundo), que a la vegata tamién presentaban variants. O SI se desembolicó a partir de l'antigo sistema mks, y fue adoptato en a 11ena Conferencia Cheneral de Pesos y Mesuras que se celebró en París entre l'11 y o 20 d'octubre de 1960.
Como se puet observar en o mapa d'o costato, güe día la utilización d'o SI ye practicament universal y cuasi dengún estato mantiene definicions oficials d'atras unidaz. A unica excepción notable son os Estaus Unius d'America a on que o suyo sistema tradicional d'unidaz (United States customary units) contina estando amplament emplegato en a vida diaria, encara que con definicions basatas en o SI. L'uso d'o SI en os Estaus Unius nomás s'incrementa en a escuela, a ciencia y a industria.
As unidaz basicas d'o SI han estato establitas por a Conferencia Cheneral de Pesos y Mesuras a propuesta d'o Bureau International des Poids et Mesures ("Oficina Internacional de Pesos y Mesuras"); bi'n ha 7, bien definitas, que, por convenio, se consideran dimensionalment independients:
Nombre | Simbolo | Magnitut | Definición |
---|---|---|---|
metro | m | longaria | Un metro ye a longaria d'o trachecto que recorre a luz en o vueito mientres un 299.792.458eno de segundo. |
kilogramo | kg | masa | Un kilogramo ye a masa d'o prototipo internacional d'o kilogramo. Ye a unica unidat que ye definita en relación a un obchecto. |
segundo | s | tiempo | Un segundo ye a durada de 9.192.631.770 periodos d'a radiación correspondient a la transición entre os dos nivels hiperfinos d'o estato fundamental de l'atomo de cesio 133. |
ampere | A | corrient electrica | Un ampere ye a cantidat de corrient constant que, si se mantiene en dos conductors paralelos, rectilinios, de longaria infinita, de sección circular negligible y situatos en o vueito a una distancia d'un metro l'un de l'altro, producirba entre istos conductors una fuerza de 2·10−7 newtons por metro de longaria. |
kelvin | K | temperatura termodinamica | Un kelvin ye un 273,16eno d'a temperatura termodinamica d'o punto triple de l'augua. |
candela | cd | intensidat luminosa | Una candela ye a intensidat luminosa, en una dirección determinata, d'una fuent que emite una radiación monocromatica de frecuencia 540·1012 Hz a intensidat enerchetica en ista dirección d'a cual ye d'un 683eno de watt por estereoradiant. |
mol | mol | cantidat de materia | Un mol ye a cantidat de materia d'un sistema que contiene tantas entidaz elementals como atomos bi ha en 0,012 kg de carbonio 12. |
A partir d'as unidaz base se pueden definir unidaz derivatas, en a tabla siguient s'amostran as que tienen un nombre y un simbolo especial:
Magnitut fisica | Nombre d'a unidat d'o SI | Simbolo d'a unidat | Expresión en termins d'atras unidaz | Expresión en termins d'as unidaz basicas d'o SI | |
---|---|---|---|---|---|
Frecuencia | herz | Hz | |||
Fuerza | newton | N | |||
Presión, tensión | pascal | Pa | |||
Enerchía, treballo, calor | joule | J | |||
Potencia, fluxo radiant | watt | W | |||
Carga electrica | coulomb | C | |||
Potencial electrico, fuerza electromotriz | volt | V | |||
Resistencia electrica | ohm | Ω | |||
Conductancia electrica | siemens | S | |||
Capacitancia electrica | farad | F | C · V−1 | ||
Densidat de fluxo magnetico, inducción magnetica | tesla | T | |||
Fluxo magnetico | weber | Wb | |||
Inductancia | henry | H | |||
Temperatura | grau Celsius | °C | t°C = tK - 273,15 | ||
anglo plan | radiant | rad | 1 | ||
Anglo solido | estereoradiant | sr | 1 | ||
Fluxo luminoso | lumen | lm | cd · sr | ||
Iluminancia | lux | lx | cd · sr · m−2 | ||
Activitat radioactiva | becquerel | Bq | s−1 | ||
Dosi absorbita (de radiación ionizant) | gray | Gy | J · kg−1 | ||
Dosi equivalent (index de radiación ionizant) | sievert | Sv | J · kg−1 | ||
Actividat catalitica | katal | kat | mol · s−1 |
S'han definito una serie de prefixos que se pueden combinar con cualsiquier unidat ta formar unidaz derivatas adecuatas ta fer mesuras en órdens de magnitut superior u inferior. O grupo formato por o prefixo y o simbolo d'a unidat ye inseparable. Os simbolos d'os multiplos s'escriben en mayuscla mientres que ta os submultiplos s'emplegan minusclas. Ista regla tien as excepcions d'os multiplos deca (da), hecto (h), y kilo (k) que se simbolizan con minusclas.
Multiplos | Nombre | deca- | hecto- | quilo- | mega- | giga- | tera- | peta- | exa- | cetta- | yotta- |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Simbolo | da | h | k | M | G | T | P | E | Z | Y | |
Factor | 101 | 102 | 103 | 106 | 109 | 1012 | 1015 | 1018 | 1021 | 1024 | |
Submultiplos | Nombre | deci- | centi- | mil·li- | micro- | nano- | pico- | femto- | atto- | cepto- | yocto- |
Simbolo | d | c | m | µ | n | p | f | a | z | y | |
Factor | 10−1 | 10−2 | 10−3 | 10−6 | 10−9 | 10−12 | 10−15 | 10−18 | 10−21 | 10−24 |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Sistema Internacional d'Unidaz, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.