Li Sistema International de Unités, con li international abreviation de SI, es li modern forme del sistema metric e li max usat sistema de mesuration in li munde.
Etablisset e mantenet per li Conferentie General de Pesas e Mesuras (CGPM), it es li sol sistema de mesuration con un oficial statu in presc omni pais in li munde, usat in scientie, tecnica, industrie, e quotidian comercie.
Simbol | Nómine | Quantitá basic |
---|---|---|
s | seconde | témpor |
m | metre | longore |
kg | kilogramme | masse |
A | ampere | electric currente |
K | kelvin | temperatura termodinamic |
mol | mole | quantitá de substantie |
cd | candela | luminosi intensitá |
Li SI contene un coherent sistema de unités de mesuration, con sett unités basic. Tis es li seconde (simbol s, li unité de témpor), metre (m, longore), kilogramme (kg, masse), ampere (A, electric currente), kelvin (K, temperatura termodinamic), mole (mol, quantitá de substantie), e candela, (cd, luminosi intensitá).
Li sistema posse acommodar coherent unités por un ínlimitat númere de additional quantitás. Tis es li coherent unités derivat, quel sempre posse esser representat quam productes de exponentiationes del unités basic. Por exemple, li SI unité de velocitá es metre per seconde, m⋅s−1; de acceleration es metre per seconde quadrat, m⋅s−2; etc. Tis anc posse esser scrit quam m/s e m/s2, proprimen. Duanti-du coherent unités derivat have special nómines e simboles. Por example, li newton (N) es li unité de fortie, equivalent de kg⋅m⋅s−2. Li sett unités basic e li 22 coherent unités derivat con special nómines e simboles mey esser usat in combination de expresser altri coherent unités derivat. Por exemple, li recomandat unité del fortie del campe electric es li volt per metre, V/m, u li volt es li derivat unité de differentie de potentiale electric. Li volt per metre es equivalent de kg⋅m⋅s−3⋅A−1 in li basic unités.
Pro que li dimensiones de coherent unités es comod por alcun usus e ne por altres, li SI furni 24 prefixes que, quande addit al nómine o simbol de un coherent unité da 24 additional (íncoherent) unités con un separat nómine e simbol. Ti íncoherent unités es sempre decimal multiplicas e submultiplicas del unités coherent. Por exemple, li SI coherent unité de longore es li metre, ma por distanties geografic e stradal, on presc sempre usa kilometres. Un kilometre es 1000 metres, e li prefixe metric 'kilo-' (simbol 'k') representa un factor de 1000. Li SI es intenter esser un sistema evoluent. Li unités e prefixes es creat e li definitiones del unités es modificat per international acorde quam li tecnologie e precision de mesuration avansa.
Desde 2019, li grandores de omni SI unités ha esset definit per declarar que sett definent constantes have exact numeric valores quande expresset in terminos de lor SI unités. Li definent constantes es li rapiditá de lúmine in un vacuo c, li hipertenui transitional frequentie de cesium ΔνCs, li constante de Planck h, li charge elementari e, li constante de Boltzmann k, li constante de Avogadro NA, e li luminosi eficacie Kcd. Li natura del definent constantes extende de fundamental constantes de natura quam c al purmen tecnic constante Kcd. Li present metode de definir li SI es un resultate de un continuat movement vers un crescentmen abstract e idealisat formulation, in quel li realisations del unités es separat conceptualmen del definitiones e ne have fisic prototipes. Li ultim prototip usat per li SI esset un cilindre del platin-iridium que definit li kilogramme.
Li original motivation por li developation del SI esset li diversitá de unités que hat crescet intra li centimetre–gramme–seconde (CGS) sistemas (specificmen li inconsistentie inter li sistemas de electrostatic unités e electromagnetic unités) e li manca de coordination inter li varie areas de studie que usat les. Li CGPM, quel esset fundat per li Convention del Metre de 1875, associat multi international organisationes de etablisser li definitiones e standardes de un nov sistema e de standardisar li regules por scrir e presentar mesurationes. Li sistema esset publicat in 1960 quam un resultate de un initiative que comensat in 1948, qualmen it es basat sur li metre–kilogramme–seconde sistema de unités (MKS) in vice de alcun variante del CGS.
Li Sistema International de Unités consiste de un gruppe de unités basic, unités derivat, e un gruppe de decimal-basat multiplicatores que es usat como prefixes. Li unités, excludent prefixat unités, forma un coherent sistema de unités, quel es basat sur un sistema de quantitás talmen que li equationes inter li numeric valores expresset in coherent unités have exactmen li sam forme, includent numeric factores, quam li corespondent equationes inter li quantitás. Por exemple, 1 N = 1 kg × 1 m/s2 di que un newton es li fortie necessi a accelera un masse de un kilogramme a un metre per seconde quadrat, quam afin per li principle de coherentie al equation relater li corespondent quantitás: F = m × a.
Li unités derivat aplica a quantitás derivat, quel mey esser expresset per definition in términos del quantitás basic, e talmen ne es independent; por exemple, electric conductantie es li inverse de electric resistantie, con li consequentie que li siemens es li inverse del ohm, e similmen, li ohm e siemens posse esser substituet con un proportion de un ampere e un volt, pro que ti quantitás have un definit afinitá a unaltru. Altri util derivat quantitás posse esser specificat in términos del quantitás basic e anc unités derivat que ne have un nómine in SI, quam acceleration, quel es definit in SI unités quam m/s2.
Li SI unités basic es li elementari partes del sistema e omni altri unités es derivat de les.
Nómine de unité | Simbol | Dimensional simbol | Nómine de quantitá | Tipic simboles | Definition |
---|---|---|---|---|---|
seconde | s | T | témpor | Li duration de 9.192.631.770 periodes del radiation corespondent al transition inter li du hiperfin nivelles del statu fundamental del cesium-133 atom. | |
metre | m | L | longore | , , , , , , , etc. | Li distantie propagat per lumine in vacuo in 1/299.792.458 secondes. |
kilogramme | kg | M | masse | Li kilogramme es definat per usar li constante de Planck h quam exactmen 6,62607015 x 10-34 J.s (J = kg⋅m2⋅s−2), donat li definitiones del metre e li seconde. | |
ampere | A | I | electric currente | Li currente de exactmen 1 / 1,602176634 x 10-19 vez li charge elementari e per seconde. To es circa 6,2415090744 x 1018 elementari charges per seconde. | |
kelvin | K | Θ | temperatura termodinamic | Li kelvin es definat per assignar li fixat valore numeric del constante de Boltzmann k a 1,380649 x 10-23 J/K, (J = kg⋅m2⋅s−2), donat li definition del kilogramme, li metre, e li seconde. | |
mole | mol | N | quantitá de substantie | Li quantitá de substantie de exactmen 6,02214076 x 1023 elementari entitás. Ti quantitá es li fixat valore numeric del constante de Avogadro, math|NA, quande expresset in the unite mol−1. | |
candela | cd | J | intensitá luminosi | Li intensitá luminosi, in a alcun direction, de a fonte que emisse radiation monocromatic del frequentie 5,4 x 1014 hertz e con un radiant intensitá in ti direction de 1/683 watt per steradian. | |
|
Li unités derivat del SI es format per potenties, productes, o quotientes del unités basic, e ili es potentialmen ínlimitat in númere.Li unités derivat es associat con li derivat quantitás; por exemple, velocitá es un quantitá que es derivat del basic quantitás de témpor e longore, e talmen li unité derivat in SI es metre per seconde (simbol m/s). Li dimensiones del unités derivat posse esser expresset in términos del dimensiones del unités basic.
Combinationes de basic e derivat unités posse esser usat a expresser altri derivat unités. Por exemple, li SI unité de fortie es li newton (N), li SI unité de pression es li pascal (Pa)—e li pascal posse esser definit quam un newton per metre quadrat (N/m2).
Nómine | Simbol | Quantitá | In SI unités basic | In altri SI unités |
---|---|---|---|---|
radian | rad | plani angul | m/m | 1 |
steradian | sr | solid angul | m2/m2 | 1 |
hertz | Hz | frequentie | s−1 | |
newton | N | fortie, pesa | kg⋅m⋅s−2 | |
pascal | Pa | pression, tension | kg⋅m−1⋅s−2 | N/m2 = J/m3 |
joule | J | energie, labor, calore | kg⋅m2⋅s−2 | N-m = Pa-m3 |
watt | W | potentie, flution radiant | kg⋅m2⋅s−3 | J/s |
coulomb | C | electric charge | s-A | |
volt | V | electric potentiale, voltage, emf | kg⋅m2⋅s−3⋅A−1 | W/A = J/C |
farad | F | capacitantie | kg−1⋅m−2⋅s4⋅A2 | C/V = C2/J |
ohm | Ω | resistantie, impedantie, reactantie | kg⋅m2⋅s−3⋅A−2 | V/A = J-s/C2 |
siemens | S | conductantie | kg−1⋅m−2⋅s3⋅A2 | Ω−1 |
weber | Wb | magnetic flution | kg⋅m2⋅s−2⋅A−1 | V-s |
tesla | T | densitá de magnetic flution | kg⋅s−2⋅A−1 | Wb/m2 |
henry | H | inductantie | kg⋅m2⋅s−2⋅A−2 | Wb/A |
gradu Celsius | °C | temperatura relatent a 273,15 K | K | |
lumen | lm | luminosi flution | cd-sr | cd-sr |
lux | lx | illuminantie | cd⋅sr⋅m−2 | lm/m2 |
becquerel | Bq | activitá relatent a un radionuclid (desintegrationes per unit témpor) | s−1 | |
gray | Gy | absorptet dose (de ionisant radiation) | m2⋅s−2 | J/kg |
sievert | Sv | equivalent dose (de ionisant radiation) | m2⋅s−2 | J/kg |
katal | kat | catalitic activitá | mol⋅s−1 | |
Notes |
Nómine | Simbol | Quantitá derivat | Tipic simbol |
---|---|---|---|
metre quadrat | m2 | area | A |
metre cubic | m3 | volume | V |
metre per seconde | m/s | rapiditá, velocitá | v |
metre per seconde quadrat | m/s2 | acceleration | a |
reciproc metre | m−1 | númere de unde | σ, ṽ |
vergentie (optica) | V, 1/f | ||
kilogramme per metre cubic | kg/m3 | densitá | ρ |
kilogram per metre quadrat | kg/m2 | superficial densitá | ρA |
metre cubic per kilogramme | m3/kg | specific volume | v |
ampere per metre quadrat | A/m2 | current densitá | j |
ampere per metre | A/m | intensitá de campe magnetic | H |
mole per metre cubic | mol/m3 | concentration | c |
kilogramme per metre cubic | kg/m3 | concentration de masse | ρ, γ |
candela per metre quadrat | cd/m2 | luminantie | Lv |
Nómine | Simbol | Quantitá | In SI unités basic |
---|---|---|---|
pascal-seconde | Pa⋅s | dinamic viscositá | m−1⋅kg⋅s−1 |
newton-metre | N⋅m | momente de fortie | m2⋅kg⋅s−2 |
newton per metre | N/m | superficial tension | kg⋅s−2 |
radian per seconde | rad/s | angulari velocitá, angulari frequentie | s−1 |
radian per seconde quadrat | rad/s2 | angulari acceleration | s−2 |
watt per metre quadrat | W/m2 | densitá de caloric flution, irradiantie | kg⋅s−3 |
joule per kelvin | J/K | entropie, caloric capacitá | m2⋅kg⋅s−2⋅K−1 |
joule per kilogram-kelvin | J/(kg⋅K) | specific caloric capacitá, specific entropie | m2⋅s−2⋅K−1 |
joule per kilogram | J/kg | specific energie | m2⋅s−2 |
watt per metre-kelvin | W/(m⋅K) | termic conductivitá | m⋅kg⋅s−3⋅K−1 |
joule per metre cubic | J/m3 | energic densitá | m−1⋅kg⋅s−2 |
volt per metre | V/m | intensitá de campe electric | m⋅kg⋅s−3⋅A−1 |
coulomb per metre cubic | C/m3 | densitá de charge electric | m−3⋅s⋅A |
coulomb per metre quadrat | C/m2 | superficial densitá de charge, densitá de electric flution, electric deplazzament | m−2⋅s⋅A |
farad per metre | F/m | permittivitá | m−3⋅kg−1⋅s4⋅A2 |
henry per metre | H/m | permeabilitá | m⋅kg⋅s−2⋅A−2 |
joule per mole | J/mol | molari energie | m2⋅kg⋅s−2⋅mol−1 |
joule per mole-kelvin | J/(mol⋅K) | molari entropie, molari caloric capacitá | m2⋅kg⋅s−2⋅K−1⋅mol−1 |
coulomb per kilogramme | C/kg | exposition (X- e γ-radies) | kg−1⋅s⋅A |
gray per seconde | Gy/s | rate de absorptet dose | m2⋅s−3 |
watt per steradian | W/sr | radiant intensitá | m2⋅kg⋅s−3 |
watt per metre quadrat-steradian | W/(m2⋅sr) | radiantie | kg⋅s−3 |
katal per metre cubic | kat/m3 | concentration de catalitic activitá | m−3⋅s−1⋅mol |
Li unité de un quantitá sin dimension es un (simbol 1), ma it es monstrat rarmen. Li radian e steradian es anc quantitás sin dimension, ma ili usa li simboles rad e sr, proprimen.
Metric prefixes es addit al nómines de unités a producte multiplicas e submultiplicas del original unité. Omni metric prefixes es integral multiplicas de deci, e supra un cent o infra un centisime, ili es integral multiplicas de un mill. Por exemple, kilo- denota un multiplica de un mill e milli- denota un multiplica de un millisime, talmen hay un mill millimetres in un metre e un mill metres in un kilometre. Li prefixes es nequande combinat; p.ex., li millionesime de un metre es un micrometre, ne un millimillimetre. Li multiplicas de li kilogramme es nominat quam si li gramme esset li basic unité, e un millionesime de un kilogramme es un milligramme, ne un microkilogramme. Quande prefixes es usat de formar multiplicas e submultiplicas de SI basic e derivat unités, li resultant unités ne es coherent.
Li BIPM specifica 24 metric prefixes:
Prefixe | Base 10 | Decimal | Adoption | |
---|---|---|---|---|
Nómine | Simbol | |||
quetta | Q | 1030 | 1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 | 2022 |
ronna | R | 1027 | 1.000.000.000.000.000.000.000.000.000 | |
yotta | Y | 1024 | 1.000.000.000.000.000.000.000.000}} | 1991 |
zetta | Z | 1021 | 1.000.000.000.000.000.000.000 | |
exa | E | 1018 | 1.000.000.000.000.000.000 | 1975 |
peta | P | 1015 | 1.000.000.000.000.000 | |
tera | T | 1012 | 1.000.000.000.000 | 1960 |
giga | G | 109 | 1.000.000.000 | |
mega | M | 106 | 1.000.000 | 1873 |
kilo | k | 103 | 1.000 | 1795 |
hecto | h | 102 | 100 | |
deca | da | 101 | 10 | |
— | — | 100 | 1 | — |
deci | d | 10−1 | 0,1 | 1795 |
centi | c | 10−2 | 0,01 | |
milli | m | 10−3 | 0,001 | |
micro | μ | 10−6 | 0,000.001 | 1873 |
nano | n | 10−9 | 0,000.000.001 | 1960 |
pico | p | 10−12 | 0,000.000.000.001 | |
femto | f | 10−15 | 0,000.000.000.000.001 | 1964 |
atto | a | 10−18 | 0,000.000.000.000.000.001 | |
zepto | z | 10−21 | 0,000.000.000.000.000.000.001}} | 1991 |
yocto | y | 10−24 | 0,000.000.000.000.000.000.000.001 | |
ronto | r | 10−27 | 0,000.000.000.000.000.000.000.000.001 | 2022 |
quecto | q | 10−30 | 0,000.000.000.000.000.000.000.000.000.001 | |
|
Multi non-SI unités continua esser usat in li scientific, tecnic, e comercial publicationes. Alcun unités es profundmen fixat in historie e cultura, e lor usu ne have esset viceat completmen per lor SI alternatives. Li CIPM recognisat tal traditiones per compilar un liste del non-SI unités acceptat por usu con SI:
Some unités de témpor, angul, e ancian non-SI unités have un long historie de usu. Max mult societás have usat li solari die e su nondecimal subdivisiones quam un base de témpor e, ne quam li pede o li pund, tis esset li sam sin regarde de u ili es mesurat. Li radian, pro que it es 1/2π de un revolution, have matematic avantages, ma it es usat rarmen por navigation. Adplu, li unités usat in navigation partú in li munde es simil. Li tonne, litre, e hectare esset adoptat per li CGPM in 1879 e have esset retenet quam unités que mey esser usat junt con SI unités, pro que ili esset simboles unic. Li acceptat non-SI unités es dat infra:
Quantitá | Nómine | Simbol | Valore in SI unités |
---|---|---|---|
témpor | minute | min | 1 min = 60 s |
hor | h | 1 h = 60 min = 3600 s | |
die | d | 1 d = 24 h = 86.400 s | |
longore | unité astronomic | UA | 1 UA = 149.597.870.700 m |
angul del plane e fasa | gradu | ° | 1° = π/180 rad |
arcminute | ′ | 1′ = 1/60° = π/10.800 rad | |
arcseconde | ″ | 1″ = 1/60′ = π/648.000 rad | |
area | hectare | ha | 1 ha = 1 hm2 = 104 m2 |
volume | litre | l, L | 1 l = 1 L = 1 dm3 = 103 cm3 = 10−3 m3 |
masse | tonne (metric tonne) | t | 1 t = 1 Mg = 103 kg |
dalton | Da | 1 Da = 1,660539040 x 10-27 kg | |
energie | electronvolt | eV | 1 eV = 1,602176634 x 10-19 J} |
quantitás de proportion logaritmic | neper | Np | Quande usar ti unités, it es important que li natura del quantitá es specificat e li referential valore usat es specificat. |
bel | B | ||
decibel | dB |
Ti unités es usat in combination con SI unités in comun unités quam li kilowatt-hor (1 kW-h = 3.6 MJ).
Li quantitás e equationes que provide li contextu in quel li SI unités es definit es nu refere a quam li Sistema International de Quantitás (SIQ). Li SIQ es basat sur li quantitás conform a chascun del sett basic unités del SI. Altri quantitás, quam area, pression, e electric resistantie, es derivat ex ti basic quantitás per clar equationes. Li SIQ defini li quantitás que es mesurat con li SI unités. Li SIQ es formalisat, in parte, in li international standarde ISO/IEC 80000, quel esset complete in 2009 con li publication de ISO 80000-1, e esset reviset in 2019–2020.
Metrologistes distinte atentivmen inter li definition de un unité e su realisation. Li definition de chascun basic unité del SI es specificar talmen it es unic e provide un bon base teoretic por far li max acurat e reproductibil mesurationes. Li realisation del definition de un unité es li procedura per quel li definition posse esser usat de constatar li valore e associat íncertitá de un quantitá del sam tip quam li unité.
Li basic unités del metric sistema, quam originalmen definit, representat comun quantitás o proportiones de natura. Ili ancor fa – li modern precismen definit quantitás es ameliorationes de definition e metodologie, ma ancor con li sam dimensiones. In casus u experimental precision mey ne esser necessi o obtenibil, o u aproximationes es satisfatori, li original definitiones posse esser usat. Alcun exemples:
This article uses material from the Wikipedia Interlingue article Sistema International de Unités, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Interlingue (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.