Raqamlar

Qadimda sonlar soʻzlar orqali ifodalangan. Xalqlarning ijtimoiyxoʻjalik hayoti rivojlanishi bilan mukammalroq belgilarga va hisoblash tizimlariga ehtiyoj tugʻildi.

Eng qadimgi R. bobilliklar va misrliklarga mansub. Misr iyeroglif R.ida (miloddan avvalgi 3000 —2500-yil) sonlarni ifodalash uchun maxsus rasmbelgilar, keyinroq iyeratik va demotik yozuvlari paydo boʻldi. Bobil raqamlari (miloddan avvalgi 2000-yil boshi), asosan, 1, 10, 60 va 100 ni bildiruvchi mixxat belgilari boʻlib, boshqa barcha R. shular asosida ifodalangan. Misr iyerativ yozuvidan Yaqin va Oʻrta Sharqdagi barcha yozuvlar hamda Yunon Ioniya yozuvi, shu bilan birga alifboga asoslangan R. kelib chikdi. Bosma yunon alifbosi slavyankirill va qarfiy R.ga asos soldi. Hozirgi R.ning timsollari ʻ (nol bilan birgalikda) Hindistonda 5-asrga yaqin yuzaga kelgan. Bungacha Hindistonda kharoshti R.i va u bilan deyarli bir vaqtda brahmi R.i boʻlgan. Brahmi R.idan hind gvalior R. i kelib chikdi. Gvalior Raqamlar esa arab R.iga asos boʻlgan. Arab Raqamlar sharqiy va gʻarbiy (gʻubor) R.idan iborat. Sharqiy arab R.i Misr va undan Sharkdagi arab mamlakatlari, Eron qamda Afgʻonistonda, gʻarbiy arab R.i (gubor) esa Misrdan gʻarbdagi mamlakatlarida qoʻllaniladi. Yevropada 9-asrdan boshlab gʻubor R.i tarqaddi va tezda ommalashdi. Sharq mamlakatlari da esa gʻubor R.i 19-asrgacha ham keng tarqalmadi.

• Arab raqamlari

• Yushkevich A. P., Istoriya matematiki v sredniye veka, M., 1961.