Bertebrado

Bumibalang na may 57,739 mga espesye ang mga nailarawan nang mga bertebrado. Pinakamalaking subphylum ng ng kordata ang mga bertebrado, at naglalaman ng mga kilalang malalaking hayop na panglupa. Kabilang sa mga bertebrado ang mga isda, amphibian, reptilya, ibon, at mamalya (kasama ang tao).

Vertebrate Temporal na saklaw: Cambrian Stage 3–Present, 518–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Example of vertebrates: Acipenser oxyrinchus (Actinopterygii), an African bush elephant (Tetrapoda), a Tiger shark (Chondrichthyes) and a River lamprey (Agnatha).
Klasipikasyong pang-agham
Dominyo:	Eukaryota
Kaharian:	Animalia
Superpilo:	Deuterostomia
Kalapian:	Chordata
Klado:	Olfactores
Subpilo:	Vertebrata J-B. Lamarck, 1801
Infraphylums
Agnatha (paraphyletic) Gnathostomata
Kasingkahulugan
Ossea Batsch, 1788

Kabilang sa mga katangian ng subphylum na ito ang pagkakaroon ng sistemang muskular na kalakhang bumubuo sa mga magkatambal na mga kimpal o bunton; maging ang pagkakaroon ng sintemang sentrong nerbyos na bahagyang nakapaloob sa gulugod (kung mayroon). Sinasang-ayunan ng mga dalubhasa na ang pinakatangi-tanging pagkakakilanlan ng mga bertebrado ay ang pagkakaroon ng gulugod at kuwerdas na panggulugod, ng sisidlan ng utak, at ng panloob na mga sangkabutuhan (o iskeleton). Subalit hindi ito totoo sa mga isdang lamprey, bagaman pinagtatalunan kung totoo sa ilang mga kordata ang pagkakaroon ng sangkabutuhan.

Nagsimulang magkaroon ng mga bertebrado noong mga may mga 530 milyong taon ang nakararaan noong panahon ng pagsabog na Cambrian, na bahagi ng kapanahunang Cambrian (ang Myllokunmingia ang siyang pinakaunang nakilalang bertebrado). Batay sa isang pagsusuring molekyular na isinagawa kaylan-lamang, kabilang sa mga bertebrado ang mga hagfish, habang ibinibilang na isang kapatid na grupo ng mga bertebrado (sa loob ng karaniwang taxon: ang mga Craniata) ng ibang mga dalubhasa.

Ang kaurian ng mga bertebrado batay kina Janvier (1981, 1997), Shu et al. (2003), at Benton (2004).

• Subphylum na Vertebrata
  • (Walang-ranggong grupo) Hyperoartia (mga lamprey)
  • Klase †Conodonta
  • Subklase †Pteraspidomorphi
  • Klase †Thelodonti
  • Klase †Anaspida
  • Klase †Galeaspida
  • Klase †Pituriaspida
  • Klase †Osteostraci
  • Infraphylum Gnathostomata (mga bertebradong may panga)

• Klase †Placodermi (Paleozohikong may pormang armado)
• Klase Chondrichthyes (Kartilyahinadong isda)
• Klase †Acanthodii (Paleozohikong ginulugudang mga pating )
• Superklase Osteichthyes (mabutong isda)
• klase Actinopterygii (isdang may hugis-sinag na palikpik)
• klase Sarcopterygii (isdang may malobong palikpik)
• Subklase Coelacanthimorpha (mga coelacanth o silakanta)
• Subklase Dipnoi (isdang may baga o lungfish)
• Subklase Tetrapodomorpha (mga ninuna ng mga tetrapod)
• Superklase Tetrapoda (bertebradong may apat na paa)
• Klase Amphibia (mga amphibian)
• Serye Amniota (embriyong amniyotiko)
• Klase Sauropsida (mga reptilya at ibon)
• Klase Aves (mga ibon)
• Klase Synapsida (reptilyang katulad ng mga mamalya)
• Klase Mammalia (mamalya)

Hinango ang pangalan ng mga bertebrado mula sa mga hanay ng buto ng gulugod (hanay panggulugod o kolumnang vertebral).