ประเทศลิเบีย: ประเทศในแอฟริกาเหนือ

รัฐลิเบีย دولة ليبيا (อาหรับ) Dawlat Lībiyā Stato della Libia (อิตาลี)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
เพลงชาติ: "ลิเบีย ลิเบีย ลิเบีย"
สถานที่ตั้งของลิเบีย (สีเขียวเข้ม) ในแอฟริกาเหนือ
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	ตริโปลี 32°52′N 13°11′E / 32.867°N 13.183°E / 32.867; 13.183
ภาษาราชการ	อาหรับ[b]
ภาษาพูด	ภาษาอาหรับลิเบีย เบอร์เบอร์ ทามาเชค เทดา
กลุ่มชาติพันธุ์	อาหรับ-เบอร์เบอร์ 97% อื่น ๆ 3%
ศาสนา	97% อิสลาม (ทางการ) 2.7% คริสต์ 0.3% อื่น ๆ
เดมะนิม	ชาวลิเบีย
การปกครอง	รัฐเดี่ยว รัฐบาลเฉพาะกาล รัฐบาลแห่งชาติ
• ประธานสภาประธานาธิบดี	โมฮัมเหม็ด อัลเมนฟี
• รองประธานสภาประธานาธิบดี	มูซา อัลโคนี
• นายกรัฐมนตรี	อับดุล ฮามิด บีเบห์
• ประธานสภาผู้แทนราษฎร	อากีลา ซาเลห์ อิสซา
สภานิติบัญญัติ	สภาผู้แทนราษฎร
การก่อตั้ง
• อาณาจักรลิบู	ป. ศตวรรษที่ 13 ก่อนคริสตกาล
• ก่อตั้งคำสั่งเซนุสซี	ค.ศ. 1837
• เอกราชจากอิตาลี	10 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1947
• ก่อตั้งราชอาณาจักร	24 ธันวาคม ค.ศ. 1951
• รัฐประหารโดย มูอัมมาร์ กัดดาฟี	1 กันยายน ค.ศ. 1969
• สาธารณรัฐสังคมนิยมประชาชนอาหรับลิเบีย	2 มีนาคม ค.ศ. 1977
• การปฏิวัติ	17 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2011
พื้นที่
• รวม	1,759,541 ตารางกิโลเมตร (679,363 ตารางไมล์) (อันดับที่ 16)
ประชากร
• ค.ศ. 2021 ประมาณ	6,992,701 (อันดับที่ 104)
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 2006	5,670,688
• ความหนาแน่น	3.74 ต่อตารางกิโลเมตร (9.7 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 218)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2022 (ประมาณ)
• รวม	128.281 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 92)
• ต่อหัว	18,345 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 81)
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2022 (ประมาณ)
• รวม	50.326 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 90)
• ต่อหัว	7,197 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 108)
เอชดีไอ (ค.ศ. 2021)	0.718 สูง · อันดับที่ 104
สกุลเงิน	ดีนาร์ลิเบีย (LYD)
เขตเวลา	UTC+2 (EET)
ขับรถด้าน	ขวา
รหัสโทรศัพท์	+218
โดเมนบนสุด	.ly ليبيا.
^ หมายเหตุขององค์การสหประชาชาติเกี่ยวกับชื่อทางการ: "ภายหลังการยอมรับโดยสมัชชาใหญ่แห่งมติ 66/1 คณะผู้แทนถาวรของลิเบียได้แจ้งไปยังสหประชาชาติอย่างเป็นทางการต่อปฏิญญาสหประชาชาติโดยสภาเฉพาะกาลแห่งชาติเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม ให้เปลี่ยนชื่ออย่างเป็นทางการของสาธารณรัฐสังคมนิยมประชาชนอาหรับลิเบียเป็น "ลิเบีย" และเปลี่ยนธงชาติของลิเบีย" ^ ภาษาราชการถูกระบุอย่างง่าย ๆ ว่า "อาหรับ" (ปฏิญญารัฐธรรมนูญ มาตรา 1) ^ สหราชอาณาจักรและฝรั่งเศสจัดการปกครองร่วมกันของลิเบียผ่านคณะมนตรีภาวะทรัสตีแห่งสหประชาชาติ

ประเทศลิเบียมีพื้นที่เกือบ 1,800,000 ตารางกิโลเมตร นับเป็นประเทศที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเป็นอันดับ 4 ในทวีปแอฟริกา และประเทศที่ใหญ่ที่สุดในโลกอันดับที่ 17 เมืองหลวง กรุงตริโปลี มีชาวลิเบียอาศัยอยู่ 1.7 ล้านคน จากทั้งประเทศ 6.4 ล้านคน ตามข้อมูลเมื่อปี พ.ศ. 2552 ลิเบียมีดัชนีการพัฒนามนุษย์ (HDI) สูงที่สุดในแอฟริกา และมีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (อำนาจซื้อ) สูงสุดเป็นอันดับ 4 ในแอฟริกา ซึ่งเป็นผลมาจากปริมาณปิโตรเลียมสำรองขนาดใหญ่และจำนวนประชากรที่ค่อนข้างน้อย ลิเบียเป็นหนึ่งในสิบประเทศผลิตน้ำมันที่ร่ำรวยที่สุดในโลก

หลังจากที่ได้รับเอกราชเป็นราชอาณาจักรลิเบียใน พ.ศ. 2494 นับตั้งแต่ พ.ศ. 2512 เป็นต้นมา ลิเบียอยู่ภายใต้การปกครองของมูอัมมาร์ อัล-กัดดาฟี ผู้ซึ่งก้าวขึ้นสู่อำนาจจากการรัฐประหาร กลางเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2554 มีการประท้วงและการเดินขบวนครั้งใหญ่ทั่วประเทศต่อต้านรัฐบาลกัดดาฟี เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ ฝ่ายกบฏสามารถควบคุมหัวเมืองและนครชายฝั่งได้หลายแห่ง โดยที่ฝ่ายที่สนับสนุนกัดดาฟียังคงควบคุมเมืองชายฝั่งบ้านเกิดของกัดดาฟี เซิร์ทและเมืองบานีวาลิคทางตอนใต้ของกรุงตริโปลี วันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2554 กองกำลังฝ่ายกบฏเข้ายึดครองกรุงตริโปลีได้อย่างเบ็ดเสร็จ และสามารถขับไล่กัดดาฟีกับผู้สนับสนุนจนต้องถอยร่นออกไปยังที่มั่นแห่งสุดท้ายคือเมืองเซิร์ท สงครามกลางเมืองระหว่างสองฝ่ายดำเนินมาถึงวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2554 ที่เมืองเซิร์ท ขบวนรถของกัดดาฟีและผู้ติดตามถูกโจมตีด้วยขีปนาวุธของนาโต้ระหว่างการหลบหนี ผู้ติดตามถูกสังหารระหว่างการสู้รบ ขณะที่กัดดาฟีในสภาพบาดเจ็บสาหัสถูกควบคุมตัวและเสียชีวิตในเวลาต่อมา ส่วนมูตัสซิมบุตรชายของกัดดาฟีและอาบู บาค์ร ยูนิส อดีตรัฐมนตรีกลาโหม ก็ถูกสังหารเสียชีวิตในวันเดียวกัน

แม้รัฐบาลกัดดาฟีจะถูกโค่นล้ม แต่ลิเบียยังคงประสบปัญหาความขัดแย้ง หลังการเลือกตั้งในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2557 ลิเบียแตกออกเป็นสองฝ่าย ได้แก่ ฝ่ายรัฐบาลปรองดองแห่งชาติ (Government of National Accord) ซึ่งเป็นรัฐบาลที่สหประชาชาติให้การรับรอง มีศูนย์กลางอยู่ที่ตริโปลี และฝ่ายสภาผู้แทนราษฎรลิเบีย (House of Representatives) มีฐานอยู่ที่โตบรูค ทั้งสองฝ่ายรวมถึงฝ่ายรัฐอิสลามอิรักและเลแวนต์ ต่างสู้รบในสงครามกลางเมืองลิเบียครั้งที่สอง เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2559 กองกำลังฝ่ายรัฐบาลปรองดองแห่งชาติยึดเมืองเซิร์ตจากฝ่ายรัฐอิสลามอิรักและเลแวนต์ได้สำเร็จ ส่งผลให้รัฐอิสลามอิรักและเลแวนต์เสียที่มั่นสำคัญทั้งหมดในลิเบีย ต่อมาในวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2563 ฝ่ายรัฐบาลปรองดองแห่งชาติบรรลุข้อตกลงหยุดยิงถาวรกับกองทัพแห่งชาติลิเบียที่ภักดีต่อฝ่ายสภาผู้แทนราษฎร และจัดตั้งรัฐบาลร่วมเฉพาะกาลขึ้นในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2564 เพื่อบริหารรัฐการก่อนมีการเลือกตั้งทั่วไปในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2564

 

ในกรีกโบราณ ชื่อ "ลิเบีย" ใช้ในความหมายที่กว้างขวางกว่า คือ แอฟริกาเหนือทั้งหมดที่อยู่ทางตะวันตกของอียิปต์ และในบางกรณีก็ใช้อ้างถึงแอฟริกาทั้งทวีป 3 ส่วนของประเทศนี้ตามประเพณีคือตริโปลิเตเนีย (Tripolitania) เฟซซัน (Fezzan) และไซเรไนกา (Cyrenaica) ในวรรณคดีกรีก ไดโดอาศัยอยู่ในลิเบีย

ชื่อนี้ได้รับการนำมาใช้อีกครั้งในปี ค.ศ. 1934 สำหรับอาณานิคมลิเบียของอิตาลี โดยมาจากภาษากรีกโบราณ Λιβύη (Libúē )

ลิเบียได้รับเอกราชในปี 1951 ในฐานะสหราชอาณาจักรลิเบีย และเปลี่ยนชื่อเป็นราชอาณาจักรลิเบีย หลังจากการรัฐประหารที่นำโดยมูอัมมาร์ กัดดาฟี ในปี 1969 ชื่อของรัฐได้เปลี่ยนเป็นสาธารณรัฐอาหรับลิเบีย และเปลี่ยนชื่ออย่างเป็นทางการคือ "สาธารณรัฐสังคมนิยมประชาชนอาหรับลิเบีย" ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2520 ถึง พ.ศ. 2529 และ "มหาสาธารณรัฐสังคมนิยมประชาชนอาหรับลิเบีย"ตั้งแต่ปี 1986 ถึง 2011

สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติซึ่งก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2011 เรียกรัฐนี้ว่า "ลิเบีย" สหประชาชาติรับรองประเทศนี้อย่างเป็นทางการในชื่อว่าว่า "ลิเบีย" ในเดือนกันยายน 2011 ตามคำขอจากคณะผู้แทนถาวรลิเบียโดยอ้างถึงปฏิญญารัฐธรรมนูญชั่วคราวของลิเบียลงวันที่ 3 สิงหาคม 2011 ในเดือนพฤศจิกายน 2011 ISO 3166-1 ได้รับการแก้ไขเพื่อให้สะท้อนถึงชื่อประเทศใหม่ "ลิเบีย" ในภาษาอังกฤษ "Libye (la)" ในฝรั่งเศส.

ในเดือนธันวาคม 2017 คณะผู้แทนถาวรลิเบียประจำสหประชาชาติแจ้งให้สหประชาชาติทราบว่าต่อจากนี้ไปชื่ออย่างเป็นทางการของประเทศจะเรียกว่า "รัฐลิเบีย" และ "ลิเบีย" ยังคงเป็นชื่อรูปแบบย่ออย่างเป็นทางการ และประเทศนี้ยังคงถูกระบุภายใต้ "L" ตามลำดับตัวอักษร

 

ลิเบียมีพื้นที่ 1,759,540 ตารางกิโลเมตร (679,362 ตารางไมล์), ทำให้เป็นประเทศที่ใหญ่เป็นอันดับที่ 16 ของโลกตามขนาด ลิเบียมีอาณาเขตทางเหนือติดกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ทางตะวันตกติดกับตูนิเซียและแอลจีเรีย ทางตะวันตกเฉียงใต้ติดกับไนเจอร์ ทางใต้ติดกับชาด ทางตะวันออกเฉียงใต้ติดกับซูดาน และทางตะวันออกติดกับอียิปต์ ลิเบียอยู่ระหว่างละติจูด 19° และ 34°N และลองจิจูด 9° และ 26°E

โดย 1,770 กิโลเมตร (1,100 ไมล์), แนวชายฝั่งของลิเบียยาวที่สุดในบรรดาประเทศในแอฟริกาที่มีพรมแดนติดกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ส่วนของทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางเหนือของลิเบียมักเรียกว่าทะเลลิเบีย ภูมิอากาศส่วนใหญ่แห้งแล้งมากและมีลักษณะเหมือนทะเลทรายในธรรมชาติ อย่างไรก็ตาม ภูมิภาคทางเหนือมีสภาพอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียนที่ดีกว่า

ภูมินิเวศหกแห่งอยู่ภายในพรมแดนของลิเบีย: Saharan halophytics, ป่าไม้แห้งเมดิเตอร์เรเนียนและที่ราบกว้างใหญ่, ป่าไม้และป่าไม้เมดิเตอร์เรเนียน, ทุ่งหญ้าสเตปป์และป่าไม้ของทะเลทรายซาฮาราเหนือ, ป่าไม้ Tibesti-Jebel Uweinat montane xeric และป่า West Saharan montane xeric.

ภัยธรรมชาติมาในรูปแบบของซีรอคโคที่ร้อน แห้ง และเต็มไปด้วยฝุ่น (รู้จักกันในลิเบียว่า จิบลิ) นี่คือลมทางใต้ที่พัดจากหนึ่งถึงสี่วันในฤดูใบไม้ผลิและฤดูใบไม้ร่วง นอกจากนี้ยังมีพายุฝุ่นและพายุทราย โอเอซิสสามารถพบได้ทั่วลิเบีย ที่สำคัญที่สุดคือ Ghadames และ Kufra ลิเบียเป็นหนึ่งในประเทศที่มีแสงแดดจัดและแห้งแล้งที่สุดในโลกเนื่องจากมีสภาพแวดล้อมแบบทะเลทราย

ทะเลทรายลิเบีย

 

ทะเลทรายลิเบีย ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของลิเบีย เป็นหนึ่งในสถานที่แห้งแล้งและมีแสงแดดส่องถึงมากที่สุดในโลก ในหลายสถานที่ หลายทศวรรษอาจผ่านไปโดยไม่เห็นฝนตกเลย และแม้แต่บนที่สูงก็แทบจะไม่มีฝนตกเกิดขึ้นทุกๆ 5-10 ปี ที่อุเวียนัต ข้อมูลเมื่อ 2006^[update] ปริมาณน้ำฝนที่บันทึกครั้งสุดท้ายคือในเดือนกันยายน 1998

ในทำนองเดียวกัน อุณหภูมิในทะเลทรายลิเบียก็อาจรุนแรงมากเช่นกัน เมื่อวันที่ 13 กันยายน 1922 เมืองอาซิซิยาซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงใต้ของตริโปลี ได้บันทึกอุณหภูมิอากาศไว้ที่ 58 องศาเซลเซียส (136.4 องศาฟาเรนไฮต์),ถือเป็นสถิติโลก อย่างไรก็ตาม ในเดือนกันยายน 2012 ตัวเลขสถิติโลกที่ 58 °C ถูกกำหนดว่าไม่ถูกต้องโดยองค์การอุตุนิยมวิทยาโลก

ทะเลทรายลิเบียมีโอเอซิสเล็กๆ ที่ไม่มีคนอาศัยอยู่กระจัดกระจายอยู่สองสามแห่ง ซึ่งมักจะเชื่อมโยงกับที่ลุ่มที่สำคัญ ซึ่งน้ำสามารถพบได้โดยการขุดลึกลงไปไม่กี่ฟุต ทางทิศตะวันตกมีกลุ่มโอเอซิสที่กระจัดกระจายอย่างกว้างขวางในบริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำตื้นที่ไม่เชื่อมโยงกัน ได้แก่ กลุ่มคุฟรา ซึ่งประกอบด้วย Tazerbo, Rebianae และ Kufraนอกเหนือปัญหาแล้ว ความเรียบทั่วไปยังถูกขัดขวางโดยที่ราบและเทือกเขาหลายแห่งที่อยู่ใกล้ใจกลางทะเลทรายลิเบีย รอบๆ จุดบรรจบกันของพรมแดนอียิปต์-ซูดาน-ลิเบีย