Kulti I Individit Të Ataturkut

Gazetari britanik, Alexander Christie-Miller, e ka përshkruar atë si "kultin e personalitetit më jetëgjatë në botë".

Pas disfatës dhe ndarjes së Perandorisë Osmane nga Aleatët pas Luftës së Parë Botërore, Mustafa Qemal udhëhoqi Lëvizjen Kombëtare Turke përmes një Lufte për Pavarësi kundër Greqisë, Armenisë, Francës, Britanisë dhe vendeve të tjera pushtuese. Nën udhëheqjen e tij, Republika e Turqisë u shpall në vitin 1923 dhe ai u nderua me emrin Atatürk ("Babai i turqve") nga Asambleja e Madhe Kombëtare e Turqisë në vitin 1934. Titujt e tjerë të tij përfshijnë Udhëheqës i Madh (Ulu Önder), Komandant i Përjetshëm (Ebedî Baskomutan), Kryemësues (Basögretmen), dhe Shef i Përjetshëm (Ebedî Sef).

Kujtesa e Ataturkut mbetet një pjesë kryesore e politikës dhe shoqërisë turke në shekullin e 21-të. Pothuajse çdo qytet në Turqi ka rrugë të emëruara për të dhe statujat e tij zakonisht gjenden në sheshet e qytetit, shkollat dhe zyrat publike, dy të fundit prej të cilave shfaqin portretin e tij. Fraza Ne mutlu Türküm diyene (Sa i lumtur është ai që thotë "Unë jam Turk"), të cilin Ataturku e përdori në fjalimin e tij të mbajtur për 10-vjetorin e Republikës më 1933, përdoret gjerësisht në Turqi dhe shpesh shihet së bashku me statujat e tij. Ai vazhdon të jetë pjesë e detyrueshme Betimi i Studentit, megjithëse u hoq midis viteve 2013 dhe 2018.

Kulti i personalitetit të Ataturkut ndonjëherë krahasohet me atë të sundimtarëve autoritarë të vendeve të Azisë Qendrore, si p.sh. Nursultan Nazarbayev dhe Saparmurat Niyazov, por ndryshon dukshëm në dritën e reformave demokratike dhe progresive të Ataturkut në Turqi dhe sepse shumica e statujave dhe memorialeve të tij u ngritën pas vdekjes së tij. Për shembull, para viteve 1950, vetëm imazhi i presidentit aktual të Turqisë shfaqej në monedhën turke, por kryeministri Adnan Menderes (1950–1960), në një goditje politike ndaj Presidentit rival İsmet İnönü, miratoi një ligj për të rikthyer imazhin e të ndjerit Atatürk në monedhë, në mënyrë që të mohohet shfaqja e imazhit të Inönü. Qeveria e Menderesit, edhe pse ishte kundër Partisë Republikane Popullore të Atatürk (e cila shërbeu si parti opozitare në parlament për qeverinë e Partisë Demokratike të Menderesit), e zhvendosi trupin e tij në një mauzole 15 vjet pas vdekjes së tij në vitin 1953. Ajo miratoi gjithashtu një ligj më 1951 që kriminalizonte fyerjen e "kujtimit të Ataturkut".

The Economist shkroi në vitin 2012 se kulti i tij i personalitetit "e mbulon vendin me buste dhe portrete të njeriut të madh" dhe se kjo është "ushqyer nga gjeneralët e Turqisë, të cilët kanë përdorur emrin e tij për të rrëzuar katër qeveri, për të varur një kryeministër dhe për të sulmuar armiqtë e republikë." Sipas kësaj të përjavshme britanike, "islamistët e fortë e përçmojnë Ataturkun për shfuqizimin e kalifatit në vitin 1924 dhe për fshirjen e devotshmërisë nga hapësira publike. Ata ushqejnë thashethemet se ai ishte një grashtar, një i dehur, madje edhe një kripto-hebre".

Një artikull i vitit 2008 në Identitetet Kombëtare diskutoi gjithashtu praninë e kudondodhur të Ataturkut në vend:

Shtëpitë e Ataturkut ekzistojnë në një kontekst të përmbytur nga Ataturku me fytyrën dhe thëniet e tij që shfaqen në të gjitha dokumentet zyrtare, ndërtesat, kanalet televizive, gazetat dhe oborret e shkollave, monedhat dhe kartëmonedhat. Për më tepër, pavarësisht besimit personal, çdo turk jeton në një vend ku nacionalizmi është pjesë e diskurseve standarde politike. Politikanët, mësuesit dhe gazetarët i bëjnë thirrje kombit dhe Ataturkut çdo ditë. Megjithatë ata nuk janë vetëm në këtë. Prania e kudondodhur e mjeteve të Ataturkut mund t'i atribuohet vetëm pjesërisht sponsorizimit shtetëror. Fytyra e Ataturkut shfaqet në postera prapa sporteleve të supermarketeve, në berberë dhe dyqane video, në librari dhe banka; Hajmalitë e Ataturkut varen edhe nga pasqyrat e makinave, ndërsa kunjat e Ataturkut zbukurojnë xhaketat. Dhe edhe turqit që nuk bashkohen me përkujtime të tilla spontane dinë të 'lexojnë' universin semiotik të Ataturkut.

Ligji mbi Atatürk

Ligji turk 5816 ("Ligji në lidhje me krimet e kryera kundër Ataturkut") u kalua 13 vjet pas vdekjes së Ataturkut më 25 korrik 1951, nga qeveria e kryeministrit Adnan Menderes, dhe mbron "kujtimin e Ataturkut" nga ofendimi i çdo qytetari turk. Në vitin 2011, kishte 48 dënime për "fyerje të Ataturkut" dhe fyerja e kujtesës së Ataturkut dënohet me deri në tre vjet burg. Ligji është interpretuar në një mënyrë shumë të gjerë, duke përfshirë jo vetëm mbrojtjen e kujtesës së Ataturkut, por edhe trashëgiminë e tij. Janë ngritur akuza në proceset e brendshme kundër personave që kundërshtojnë vlerësimin zyrtar, shumë pozitiv, të viteve të para të Republikës së Turqisë dhe rolin e Ataturkut.

Statuja e parë e Ataturkut u skalit në vitin 1926 në distriktin Sarayburnu të Stambollit nga skulptori austriak Heinrich Krippel. Sot, statujat e Ataturkut mund të gjenden në të gjithë Turqinë.

• Qemalizmi
• Çmimi Ndërkombëtar i Paqes Atatürk

Bibliografia

• Copeaux, Etienne, ?La transcendance d'Atatürk?, in Mayeur-Jaouen Catherine (ed.), Saints et héros du Moyen-Orient contemporain, Paris, Maisonneuve et Larose, 2002, pp. 121–138.
• Glyptis, Leda (dhjetor 2008). "Living up to the father: The national identity prescriptions of remembering Atatürk; his homes, his grave, his temple". National Identities (në anglisht). London. 10 (4): 353–372. doi:10.1080/14608940802271647. ISSN 1460-8944.
• Mandel, Mike, and Zakari, Chantal, The State of Ata. The Contested Imagery of Power in Turkey, Eighteen Publications, Boston, 2010, 256-xvi p.