Kryengritja

Karakteristika kryesore përshkruese e kryengritjes është natyra e saj asimetrike: forcat e vogla të parregullta përballen me një kundërshtar shtetëror të madh, të pajisur mirë dhe të rregullt. Për shkak të kësaj asimetrie, kryengritësit shmangin betejat e drejtpërdrejta në shkallë të gjerë, duke zgjedhur në vend të kësaj të përzihen me popullsinë civile (kryesisht në fshat) ku ata gradualisht zgjerojnë kontrollin territorial dhe forcat ushtarake. Kryengritja shpesh varet nga kontrolli dhe bashkëpunimi me popullsinë lokale.

Një kryengritje mund të luftohet nëpërmjet luftës kundër kryengritjes, si dhe me veprime të tjera politike, ekonomike dhe sociale të llojeve të ndryshme. Për shkak të përzierjes së kryengritësve me popullsinë civile, kryengritjet priren të përfshijnë dhunë të konsiderueshme kundër civilëve (nga shteti dhe kryengritësit). Përpjekjet e shtetit për të shuar kryengritjet shpesh çojnë në shkaktimin e dhunës pa dallim, ndërsa kontrolli i territorit nga rebelët shpesh përfshin dhunë kundër popullatës civile.

Kur një revoltë merr formën e rebelimit të armatosur, ajo nuk mund të shihet si një kryengritje nëse ekziston një gjendje luftarake midis një ose më shumë shteteve sovrane dhe forcave rebele. Për shembull, gjatë Luftës Civile Amerikane, Shtetet Konfederate të Amerikës nuk u njohën si një shtet sovran, por u njohën si një fuqi luftarake, dhe kështu luftanijeve të Konfederatës iu dhanë të njëjtat të drejta si luftanijeve të Shteteve të Bashkuara në portet e huaja.

Ndonjëherë mund të ketë dy ose më shumë kryengritje të njëkohshme (multipolare) që ndodhin në një vend. Kryengritja në Irak është një shembull i një qeverie të njohur kundrejt grupeve të shumta të kryengritësve. Kryengritje të tjera historike, si Lufta Civile Ruse, kanë qenë shumëpolare dhe jo një model i drejtpërdrejtë i përbërë nga dy palë. Gjatë Luftës Civile të Angolës kishte dy anë kryesore: MPLA dhe UNITA. Në të njëjtën kohë, kishte një tjetër lëvizje separatiste për pavarësinë e rajonit të Kabindës, e kryesuar nga FLEC. Multipolariteti e zgjeron përkufizimin e kryengritjes në situata ku nuk ka autoritet të njohur, si në Luftën Civile të Somalisë, veçanërisht në periudhën nga viti 1998 deri në 2006, ku u shpërtheu në shtete më të vogla pothuajse autonome, duke luftuar mes njëri-tjetrit në ndryshimin e aleancave.

Qendra e OJQ-ve për Grupet e Armatosura me bazë në Gjenevë është e përkushtuar për të kuptuar më mirë dhe për t'u angazhuar me grupet e armatosura.

• Rebelimi