II wojna o Górski Karabach (inaczej wojna 44-dniowa) – konflikt zbrojny między Armenią i Azerbejdżanem w Górskim Karabachu, trwający od 27 września do 10 listopada 2020, kolejny akt nierozwiązanego od czasów rozpadu Związku Radzieckiego konfliktu o ten region.
Terytoria zajęte przez Azerbejdżan w trakcie wojny Terytoria zajęte przez Azerbejdżan po porozumieniu pokojowym Terytoria w Górskim Karabachu kontrolowane przez Republikę Górskiego Karabachu Korytarz w Laçınie patrolowany przez rosyjskie siły pokojowe | |||
Czas | 27 września – 10 listopada 2020 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Przyczyna | konflikt narodowościowy, | ||
Wynik | zwycięstwo Azerbejdżanu, | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Straty | |||
|
10 listopada weszło w życie trójstronne porozumienie kończące działania zbrojne.
Konflikt pomiędzy Armenią i Azerbejdżanem dotyczy terenu Górskiego Karabachu. W czasach radzieckich w składzie Azerbejdżańskiej SRR istniał Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny, gdzie większość ludności (ok. 75%) stanowili Ormianie. Wraz z rozpadem ZSRR karabachscy Ormianie ogłosili niepodległość, następnie z pomocą niepodległej Armenii obronili się przed armią Azerbejdżanu podczas wojny w latach 1992–1994, jednocześnie wypierając wojsko i ludność azerską z siedmiu ościennych powiatów. Odtąd Górski Karabach funkcjonował jak oddzielne państwo (Republika Arcach), lecz nie uzyskał międzynarodowego uznania.
Walki rozpoczęły się rano 27 września 2020 na linii styku w Górskim Karabachu. Obie strony zgłosiły ofiary wojskowe i cywilne. Sekretarz prasowy nieuznawanej Republiki Arcachu, Wagram Pogosjan, powiedział, że sporne tereny ostrzeliwano od strony Azerbejdżanu, a wśród ofiar byli cywile. Premier Armenii Nikol Paszinian poinformował, że Azerbejdżan rozpoczął ofensywę w Karabachu, a „Armia Obrony Karabachu” jej przeciwdziałała[potrzebny przypis].
W odpowiedzi na starcia, Armenia i nieuznawana Republika Arcach wprowadziły stan wojenny i całkowitą mobilizację, podczas gdy Azerbejdżan wprowadził stan wojenny i godzinę policyjną. W niedzielę, 27 września, po południu resort obrony Azerbejdżanu przekazał, że wojska tego kraju rozpoczęły operację wojskową w Górskim Karabachu. Po południu władze w Baku przekazały, że azerbejdżańskie wojsko w ramach tej operacji przejęło kontrolę nad sześcioma miejscowościami. Armia Azerbejdżanu poinformowała o rozpoczęciu ofensywy w rejonie miast Tərtər i Ağdam. W poniedziałek 28 września w Azerbejdżanie ogłoszono częściową mobilizację – rozporządzenie w tej sprawie podpisał prezydent İlham Əliyev[potrzebny przypis]. Tego dnia obie strony konfliktu poinformowały, że rozmieszczają ciężką artylerię.
Wardan Taganian, ambasador Armenii w Rosji, poinformował 28 września, że niedługo przed wybuchem walk Turcja przerzuciła do Azerbejdżanu około 4000 najemników z okupowanych przez nią północnych rejonów Syrii. Faktycznie ich liczba wynosiła raczej około 300 bojowników. Turecki prezydent Recep Tayyip Erdoğan nie odniósł się do tej kwestii, lecz w wystąpieniu z 28 września stanowczo poparł Azerbejdżan[potrzebny przypis]. Do tej pory, według armeńskiego MON, w Karabachu poległo 16 armeńskich żołnierzy, a stu zostało rannych. Wieczorem informowano już o 84 poległych.
29 września rano Ormianie zniszczyli kilka azerskich pojazdów wojskowych na południowym odcinku frontu. Zestrzelili też nieprzyjacielski dron. W oświadczeniu Ministerstwa Obrony Azerbejdżanu stwierdzono, że siły armeńskie próbowały tego dnia odzyskać utracony teren pod Füzuli i Cəbrayıl. MSZ Armenii oskarżyło Turcję o podżeganie konfliktu. Do końca dnia 30 września liczba poległych po stronie armeńskiej wzrosła do 103 żołnierzy, od ostrzału zginęło też 7 osób cywilnych. Tego dnia po drugiej stronie zginęło trzech pro-tureckich bojowników przybyłych z Syrii. Armia Azerbejdżanu nie ujawniała swoich strat.
1 października na froncie trwała stagnacja i wzajemny ostrzał artyleryjski. Od azerskiego ostrzału zostało rannych dwóch francuskich dziennikarzy. W nocy Ormianie zestrzelili azerbejdżański bezzałogowy statek powietrzny, który wleciał nad terytorium Armenii. 2 października siły armeńskie w Karabachu przejęły porzucony przez przeciwnika czołg T-90. Tegoż dnia Armenia ogłosiła gotowość do rozmów na temat przywrócenia rozejmu w regionie[potrzebny przypis].
3 października Ormianie zniszczyli kilka azerskich pojazdów wojskowych, lecz wieczorem Azerowie zdobyli wieś Magadiz znajdującą się w rejonie Tərtər. Następnego dnia Azerowie ogłosili przejęcie miasta Cəbrayıl w południowej części frontu, czemu strona armeńska zaprzeczała. 5 października wojska Azerbejdżanu ponowiły ataki w południowej części spornego obszaru, po czym Arcach potwierdził „częściowy odwrót” w tym rejonie. 6 października zginęło 21 Ormian, zaś straty strony armeńskiej od początku eskalacji konfliktu wyniosły 240 poległych.
8 października, wg strony armeńskiej, Azerbejdżan co najmniej dwa razy ostrzelał ormiańską Katedrę Świętego Zbawiciela w Szuszy. Azerbejdżan zaprzeczył tym doniesieniom, twierdząc, że azerska armia nie celuje w budynki o znaczeniu historycznym, kulturowym czy religijnym. Inne źródła podały, że Azerbejdżan ostrzeliwał armeńską infrastrukturę wojskową, wskutek czego ucierpiała też ormiańska katedra, jednak katedra sama w sobie nie była celem. Wiadomo, że Azerbejdżan przeprowadzał w tym czasie liczne ataki powietrzne z użyciem dronów wojskowych izraelskiej i tureckiej produkcji.
9 października rosyjski prezydent Władimir Putin zaprosił Armenię i Azerbejdżan do podjęcia rozmów pokojowych w Moskwie. Do tej pory straty po stronie armeńskiej wyniosły 376 poległych. Po rozmowach w Moskwie, Armenia i Azerbejdżan zgodziły się na zawieszenie broni w Górskim Karabachu – poinformował po spotkaniu z ministrami spraw zagranicznych obu krajów szef rosyjskiej dyplomacji Siergiej Ławrow. We wspólnym oświadczeniu ministrów Armenii i Azerbejdżanu stwierdzono, że zawieszenie broni zacznie obowiązywać od godziny 12:00 10 października w celach humanitarnych przy wymianie jeńców wojennych oraz innych zatrzymanych i ciał zmarłych za pośrednictwem Czerwonego Krzyża. Szczegóły zawieszenia broni miały zostać dodatkowo uzgadniane[potrzebny przypis].
Zawieszenie broni weszło w życie zgodnie z porozumieniem, ale trwało jedynie kilka minut. Po wznowieniu walk, obie strony zaczęły się nawzajem oskarżać o złamanie postanowień rozejmu. 17 października armeński pocisk spadł na miasto Gandża, przez co zginęło 13 osób.
Kolejne zawieszenie broni ogłoszono wieczorem 17 października, lecz i tym razem porozumienie zostało złamane. 18 października po stronie armeńskiej poległo kolejnych 37 żołnierzy z Armii Obrony Karabachu. Azerowie skierowali swoje natarcie wzdłuż rzeki Araks zmierzając w stronę granicy Armenii. 21 października Ormianie kontratakowali pod Zəngilan, zestrzelili też nieprzyjacielskiego drona. Tego dnia poległo 62 Ormian.
Wieczorem 25 października po raz trzeci ogłoszono zawieszenie broni, tym razem za pośrednictwem USA. Porozumienie zostało złamane już następnego dnia przez obie strony. 28 października w ostrzale miasta Bərdə przez wyrzutnie BM-30 Smiercz zginęło 21 osób cywilnych. Prokuratura Azerbejdżanu oznajmiła, że w ciągu miesiąca walk zginęło 91 cywilnych obywateli Azerbejdżanu. Z drugiej strony straty obrońców Arcachu wynosiły 1166 poległych żołnierzy i około czterdziestu cywilów.
1 listopada armeńska obrona przeciwlotnicza zestrzeliła nieprzyjacielskiego drona nad Stepanakertem, stolicą Arcachu. Tegoż dnia Ormianie ujawnili nagranie schwytanego syryjskiego najemnika walczącego po stronie Azerbejdżanu. Informowano, że od początku walk w Karabachu zginęło 230 takich bojowników.
6 listopada Azerowie zaatakowali miasto Şuşa, lecz ten atak został odparty. W walkach tych brali udział najemnicy z pro-tureckich syryjskich bojówek. Aby bronić miasta, Ormianie przerzucili w tę okolicę oddział pancerny. 7 listopada nastąpił kolejny atak na Szuszę, zaś 8 listopada azerski prezydent Əliyev oznajmił zdobycie tego miasta, choć walki wciąż trwały na obrzeżach miejscowości. 9 listopada Şuşa jednak została zdobyta przez Azerów.
10 listopada weszło w życie porozumienie pokojowe podpisane przez Armenię i Azerbejdżan z udziałem Rosji. Na mocy porozumienia Azerbejdżan odzyskał zajęte tereny południowej części Górskiego Karabachu z Şuşą włącznie. Armenia zgodziła się również wycofać się do 1 grudnia 2020 z wszystkich okupowanych od 1992 obszarów Azerbejdżanu okalających Górski Karabach, w tym z ruin miasta Ağdam. Armenia zgodziła się również na umożliwienie połączenia lądowego między Azerbejdżanem i Nachiczewanem, które będzie kontrolowane przez siły rosyjskie. Z kolei Azerbejdżan ma odblokować drogę pomiędzy Stepanakertem a Armenią. Na mocy układu Rosja ma rozmieścić w rejonie Laçın kontyngent sił pokojowych liczący 1970 żołnierzy, głównie z 15. Samodzielnej Brygady Strzelców Zmotoryzowanych.
14 listopada rozpoczęły się powroty ludności cywilnej z Armenii do Górskiego Karabachu. Do 12 grudnia do swoich domostw powróciło 38,5 tys. mieszkańców.
Pomimo zawieszenia broni, oddziały ormiańskie weszły do dwóch miejscowości (Czin Taglar i Chcaberd) w południowej części Górskiego Karabachu położonych po stronie azerskiej ok. 15 km od linii styku ustawionej układem o zawieszeniu broni od 10 listopada 2020, ale mimo to dotychczas nie były zajęte przez wojsko azerskie. Ale już 12 grudnia oddziały azerskie dokonały próby wyparcia oddziałów ormiańskich. Doszło do wymiany ognia, do Czin Taglar i Chcaberd wkroczyły oddziały ze składu sił pokojowych rosyjskich[potrzebny przypis].
5 października 2020 r. grupa około 500–1000 osób zebrała się o godzinie 13:00 na Placu Zamkowym. Uczestnicy przemarszu – wśród nich Ormianie – przeszli w kierunku Pałacu Prezydenckiego i ostatecznie dotarli do biura Parlamentu Europejskiego przy ulicy Jasnej. Protestujący mieli ze sobą flagi Armenii, nieśli też transparenty z hasłami sprzeciwiającymi się konfliktowi. Tłum skandował m.in. „Precz z panturkizmem”, „Wolny niepodległy Górski Karabach”, a także „Armenia to krzyż, Armenia to chrześcijaństwo”.
Posłanka Prawa i Sprawiedliwości Marta Kubiak zadeklarowała, że całe swoje wrześniowe uposażenie przekaże na wsparcie humanitarne dla Ormian.
This article uses material from the Wikipedia Polski article II wojna o Górski Karabach, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.