Wojna: Zorganizowany konflikt zbrojny

Zobacz też: inne znaczenia.

Brak jest jednak jednoznacznej, powszechnie uznanej definicji wojny, której próby zdefiniowania podejmowane były już od starożytności. Cyceron zdefiniował wojnę jako rozstrzyganie sporu przy użyciu siły, według Hugona Grocjusza wojna to stan, w jakim znajdują się osoby toczące spór przy użyciu siły, której następstwem są niezliczone nieszczęścia, które spadają również na niewinnych ludzi. Carl von Clausewitz wojnę zdefiniował jako czyn polityczny, dalszy ciąg stosunków politycznych wyrażających się w akcie przemocy, mającym na celu zmuszenie przeciwnika, czyli doprowadzenie jego sił zbrojnych do stanu w którym nie będą zdolne do dalszej walki. Nowsze definicje nie uznają wojny za zjawisko czysto militarne, lecz totalne, łączące w sobie politykę wewnętrzną i zagraniczną, gospodarkę i działania wojenne. Na pojęcie wojny składają się zgodnie z nimi zjawiska społeczne, historyczne i klasowe, polegające na regulowaniu sporów i realizowaniu celów politycznych przez zastosowanie przemocy. Wojna to działania wojenne w rozumieniu operacji wojskowych, ale także stan prawny, w którym uznaje się istnienie wojny. W tym kontekście należy wojnę rozumieć jako konflikt z użyciem broni między państwami, blokami państw, narodami czy klasami społecznymi.

Pojęcie wojny w terminologii prawnej

Wojna w rozumieniu prawnym oznacza zerwanie stosunków pokojowych (w tym także stosunków dyplomatycznych) pomiędzy co najmniej dwoma państwami i przejście do stosunków wojennych, czyli rozpoczęcie walki zbrojnej i wrogich działań skierowanych przez państwa wzajemnie przeciwko sobie. Istniejącą wówczas między tymi państwami sytuację określa się jako stan wojny. Konwencje haskie z 1899 i 1907 r. wymagają, by wojna rozpoczęła się oficjalnym jej wypowiedzeniem przez jedno z państw. Państwa toczące wojnę zobowiązane są do zachowywania humanitarnych zasad (jak zakaz stosowania broni masowego rażenia czy złego traktowania jeńców i ludności cywilnej) i do uszanowania neutralności pozostałych państw.

Również dobra kultury w czasie wojny powinny być ochraniane.

Wojnę kończy zwykle zawarcie pokoju, choć brak jednoznacznych reguł zakończenia, poza tym, że zakazane jest zawojowanie, zaś okupacja może być tylko przejściowa.

Definicje według różnych autorów

Hugo Grocjusz przez pojęcie wojny rozumiał stan, w jakim znajdują się toczący spór przy użyciu siły (Bellum est status per vim certantium qua tales sunt).

Według XIX-wiecznego teoretyka wojny Carla von Clausewitza wojna jest jedynie kontynuacją polityki innymi środkami oraz aktem przemocy, mającym na celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia naszej woli.

Zygmunt Cybichowski opisywał wojnę w najogólniejszym znaczeniu jako przeciwieństwo pokoju, w ściślejszym i bardziej rozpowszechnionym jako walkę orężną, a biorąc pod uwagę, że między wypowiedzeniem wojny a rozpoczęciem walki może upłynąć czas przez wojnę rozumiemy w tym wypadku stan, w którym wolno wojować.

Ludwik Ehrlich za wojnę uważa stan walki przede wszystkim za pomocą publicznej siły zbrojnej między dwoma lub więcej podmiotami prawa narodów albo przynajmniej grupami mającymi charakter podmiotów prawa wojny, przy zerwaniu stosunków pokojowych między stronami. Remigiusz Bierzanek nazywa tak stan walki orężnej między państwami, przeciwstawiany stanowi pokoju.

Pojęcie konfliktu zbrojnego jest szersze od pojęcia wojny. Obejmuje ono wszelkiego rodzaju walkę zbrojną pomiędzy państwami – nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie wypowiedziana w sposób oficjalny, jak również różnego rodzaju specyficzne konflikty zbrojne, tzn. takie, w których uczestniczą strony nieuznane za podmioty prawa międzynarodowego.

Przykładem konfliktu zbrojnego były walki toczone przez organizację Tamilskie Tygrysy, która miała na celu utworzenie w północnej części Sri Lanki niepodległego państwa tamilskiego – Ilamu. Mimo iż siejącym terror bojownikom udało się zapanować nad pokaźną częścią terytorium Sri Lanki, to utworzone przez nich państwo nie było uznawane za podmiot prawa międzynarodowego, podobnie jak zbrojna formacja Tamilskich Tygrysów, która ponadto została uznana przez USA oraz UE za organizację terrorystyczną.

Każdy konflikt zbrojny może potencjalnie przekształcić się w wojnę.

 

Tę sekcję należy dopracować: od 2018-06 → zweryfikować treść i dodać przypisy, → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Wojny czasami są dzielone na dwie kategorie: wojny energetyczne i wojny informacyjne. W wojnach energetycznych walczy się z budowlami, zasobami surowcowymi i oporem czynnika ludzkiego, a w wojnie informacyjnej z zasobami informacyjnymi wroga. Różnica polega na stopniu stechnicyzowania użytej broni. W wojnach informacyjnych podbija się przeciwnika informacją – działaniami wywiadu, agentury, propagandą i manipulacją, by wesprzeć działania fizyczne.

Przykładem wojny informacyjnej może być zimna wojna, jaka miała miejsce między USA i ZSRR po II wojnie światowej. W wojnie tej nie doszło do otwartych działań zbrojnych między głównymi stronami konfliktu (prowadzone były wojny zastępcze), miała ona głównie charakter wojny informacyjnej. Może istnieć także sytuacja, gdy w jakiejś wojnie występują zarówno elementy wojny energetycznej, jak i informacyjnej.

Zobacz multimedia związane z tematem: Wojna

Zobacz hasło wojna w Wikisłowniku

Zobacz kolekcję cytatów związanych z wojną w Wikicytatach

• agresja
• casus belli
• konflikty zbrojne w historii Polski
• polemologia
• prawo konfliktów zbrojnych (ius in bello)
• Wojny światowe – konflikty zbrojne, w których uczestniczy większość państw świata.
• Wojny błyskawiczne (Blitzkrieg) – błyskawiczne uderzenie wojskowymi siłami zbrojnymi (powietrznymi, morskimi i lądowymi) na dany kraj.
• Wojny pozycyjne – walczące strony zajmują silnie umocnione pozycje (okopy, zasieki).
• Wojny zastępcze – państwa rozstrzygają spór zastępczo za pomocą działań na terenie państw trzecich.
• Wojny biologiczne – prowadzone przy użyciu mikroorganizmów.
• Wojny totalne – prowadzone przy pełnym zaangażowaniu społeczeństwa i pełnym poświęceniu środków gospodarczych.
• Zimne wojny – długotrwały stan napięcia między państwami.
• Wojny prewencyjne – podjęte w celu uprzedzenia ataku przeciwnika.
• Wojny lokalne – prowadzone niedużym nakładem sił i środków oraz na stosunkowo niedużym terytorium.
• Dżihad (święte wojny) – wszelkie starania podejmowane w imię szerzenia i umacniania islamu. Zarówno poprzez walkę zbrojną, nawracanie niewiernych, pokojowe propagowanie islamu, jak i wewnętrzne zmagania wyznawcy.
• Wojny jądrowe (atomowe, nuklearne) – użycie broni jądrowej na masową skalę w trakcie działań wojennych.
• Wojny manewrowe – walki zbrojne prowadzone są przy szerokim stosowaniu manewru sił i środków w powietrzu (a także w kosmosie), na lądzie i morzu.
• Wojny radiowe – ukrywanie sił i środków własnych, poprzez całokształt przedsięwzięć uniemożliwiających lub ograniczających efektywne stosowanie środków radioelektronicznych przez przeciwnika.
• Wojny psychologiczne – system zabiegów propagandowych stosowanych w celu wywarcia wpływu na społeczeństwo przeciwnika i pozyskania go do realizacji własnych celów strategicznych.
• Wojny sukcesyjne – między pretendentami do tronu po zmarłym władcy.
• Wojny hegemoniczne – między dominującym w międzynarodowym systemie mocarstwem lub mocarstwami a rosnącym konkurentem lub konkurentami (pretendentami do hegemonii).
• Wojny domowe – stronami są obywatele jednego państwa, plemienia lub grupy etnicznej.
• Wojny cybernetyczne – wykorzystanie komputerów, internetu i innych środków przechowywania lub rozprzestrzeniania informacji w celu przeprowadzania ataków na systemy informatyczne przeciwnika.
• Wojny asymetryczne – starcie dwóch odmiennych typów organizacji, sposobów myślenia i działania, a także sposobów życia.
• Wojny sprawiedliwe – koncepcja filozoficzna
• Wojny rakietowo-jądrowe – prowadzone przy pomocy masowych działań zbrojnych przy użyciu broni rakietowej i rakietowo-jądrowej.
• Wojny celne – stan, w którym dwa państwa lub bloki państw podwyższają wobec siebie stawki celne, dążąc do wywarcia nacisku na stronę przeciwną lub zachwiania podstaw gospodarki oponenta.
• Wojny kolonialne – toczone w koloniach danego państwa lub o kolonie z innymi państwami.
• Wojny trzeciej fali – polegające na precyzji w określaniu celu oraz dostosowywaniu do niego środków tak, aby zminimalizować straty; wiedza, informacje, dane zaczynają rywalizować z bronią, uzbrojeniem.
• Wojny religijne – w głównej mierze motywowane przyczynami religijnymi.
• Wojny uprzedzające – wojny, które uprzedzająco „łamią pokój”.
• Wojny powietrzne – odbywające się w przestrzeni powietrznej, przy pomocy statków powietrznych (pojedynczych samolotów, śmigłowców i bezzałogowych statków powietrznych).
• Wojny informacyjne
• Wojny hybrydowe – połączenie wojny konwencjonalnej, nieregularnych działań zbrojnych (partyzanci, terroryści) i wojny cybernetycznej. Przykładem są wydarzenia na Ukrainie w roku 2014.
• Wojny konwencjonalne – przy użyciu broni konwencjonalnej i taktyki walki między państwami w otwartej konfrontacji.
• Wojna podprogowa

• John Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
• Waldemar Kitler: Bezpieczeństwo Narodowe RP, Podstawowe kategorie, Uwarunkowania, System. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, 2011. ISBN 978-83-7523-159-5.brak strony w książce

• SethS. Lazar SethS., War, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 3 maja 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-08-07]  (ang.). (Wojna)
• AlexanderA. Moseley AlexanderA., The Philosophy of War, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).
•   The ethics of war (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].