2020 Kreeg In Hoeëg-Karabach

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)
Datum	27 september 2020 - 10 november 2020
Lokasie	Rippebliek Artsach, Azerbeidzjan
Sjtriejende partieje
Armenië	Azerbeidzjan
Rippebliek Artsach	Syrische huurlinge
	Turkieje (militair sjteun & bewapening)
Rusland (militair sjteun)	Israel (bewapening)
Leijers en commandante
Arajik Haroetjoenjan	Ilham Aliyev
Jalal Haroetjoenjan	Zakir Hasanov
Karen Jalavjan	Hikmat Mirzayev
Sergey Shakarjan	Elchin Guliyev
Nikol Pasjinjan
David Tonojan
Onik Gasparjan
Troepesjterkde
ónbekind	100.000 2.580 Syrische huurlinge
Verleze
volges Armenië: 2.808 soldoate 3.577 Mieë es vieftig burgesj umgekoame, ~ 160 lüj gewónd en 90.000 vluchtelinge	2.881 soldoate umgekoame SOHR: 541 Syrische huurlinge umgekoame Zieëker 92 burgesj umgekoame, 416 lüj gewónd en 40.000 vluchtelinge
Totaal:	Zieëker 8.000 gewónde, mieë es 5.000 lüj gesjtórve

D'r Kreeg in Hoeëg-Karabach woar e conflik tussje Azerbeidzjan enerzieds en de Rippebliek Artsach en Armenië angerzieds rónkum de regio Artsach. 't Is de mieës recente escalatie van 'n aod conflik um dees regio, die de jure óp 't grónkgebeed van Azerbeidzjan ligk, mar de facto al seër d'r wapesjtilsjtand van 1994 weëd besjtuurd durch Armene. Artsach weëd bekans oetsjletend durch Armene bewoeënd. 't Is de groeëtste escalatie seër d'r kreeg van 1988-1994, wie Artsach de ónaafhankelikheed oetreep. Doavuur goof 't 'n Azerbeidzjaanse minderheed in Artsach en 'n groeëte Armeense minderheed in Azerbeidjzaanse sjteë, mar pogroms en etnische zuveringe hant bei leng gooddeels mono-etnisch gemaak.

In 1921 woeëd de regio Hoeëg-Karabach per decreet va Stalin touwgeweze aan de Azerbeidzjaanse SSR. Zoeë óntsjtóng d'r Hoeëg-Karabachse Autonome Oblas, e gebeed mit beperkde autonomie. De Armeense SSR en de Armene i g'ne oblas verzatte zich doateëge, wiewaal 't doanoa rilletief ruiig bleef. Etnisch geweld i g'n regio Artsach begós ing tachetiger joare, wie de Sovjet-Unie oeteree veel. Op d'r 20e fibberwaar 1988 noom d'r Sovjet van de autonoom regio Nagorno-Karabach 'n rizzelusie aa woeë-i woeëd geprobeerd de regio van de Azerbeidzjaanse SSR uëver te bringe noa de Armeense SSR. Azerbeidzjan wees dat verzeuk versjillende kiere aaf. Wie d'r autonome sjtatus van Nagorno-Karabach woeëd ingetrokke durch de centraal regering van Azerbeidzjan, woeëd i g'n regio op d'r 10e december 1991 e referendum gehaote. Dat woeëd geboycot durch Azerbeidzjane, die doa 'n minderheed vörmde. Oetintelig sjtumde 99,8% vuur ónaafhankelikheed.

D'r kreeg rizzelteerde in de verplaatsing van 750.000 Azerbeidzjane en 353.000 Armene oet zoeëwaal Azerbeidzjan es Armenië. D'r kreeg indigde in 1994 mit 'ne wapesjtilsjtand, woeëbei Armeense troepe de controle krege uëver 't groeëtste deel van de regio. Tiedes d'r kreeg woeëde óch de umligkende distrikte Agdam, Cəbrayıl, Füzuli, Kəlbəcər, Qubadlı, Laçın en Zəngilan bezat, wiewaal die gebede bauw oetsjletend durch Azerbeidzjane woeëde bewoeënd. Angesjum woeëde Armene verdreve oet de dele van d'r oblas die in heng koame van de Azerbeidzjaanse armee.

Noa 1994 goof 't mieërder sjendinge van d'r wapesjtilsjtand. Döks góng 't um sjuëtewisselinge aa g'n grens tussje Artsach (of Armenië) en Azerbeidzjan. Me hat óch geperbeerd um e ing aan 't geweld te bringe en vreë te sjtichte, mar oane rizzeltaat. In 2016 goof 't 'ne kótte kreeg, woeëbei 350 lüj zint doeëdgeblieëve.

In d'r juli van 2020 vónge nui gevechte plaats óp g'n grens tussje Armenië en Azerbeidzjan. Doezende Azerbeidzjane demonstreerde heinoa vuur kreeg teëge Armenië. Volges Turkse en Azerbeidzjaanse nationaliste guëf 't sjterke etnische, cultureel en historische beng tussje bei leng. Turkieje óngersjteunt doarum de Azerbeidzjaanse regering en maakde propaganda.

 

Azerbeidzjaans offensief

't Conflik begós in d'r vreuge mörge van 27 september 2020, wie Azerbeidzjan en Artsach zich óngeree besjuldigde van 't sjende van d'r wapesjtilsjtand. Deëzelfde daag woeëd d'r noeëdtouwsjtand en totaal mobilisatie aafgekondig. Azerbeidzjan begós e militair offensief in 't zude van Artsach, dat gemekkeliger te verovere is es 't bergechtige noarde. Tussje d'r 27e september en d'r 9e november koame versjillende dörpkes en sjteë in heng van de Azerbeidzjaanse armee, woeë-ónger Cəbrayıl, Hadroet en Kovsakan (Zəngilan), Varanda (Füzuli) en Sjoesji (Șușa). De sjtrategische sjtad Berdzor (Laçın) en d'r Laçın-corridor woeëde evvel neet igenoame.

Militair tactiek

Gəncə, Bərdə en Stepanakert, de hoofsjtad van Artsach, woeëde mieërder kiere besjtook mit ballistische rakette. De rakette veroerzaakde aan bei kante vöal sjaa en sjlachoffesj. Azerbeidjzan hat evvel d'r kreeg gewónne en volges militair analyste hant drones doabei 'n wichtige rol gesjpeeld. Vuur 't ieësj woeëde óch óp groeëte sjaal Turkse en Israelische exemplare igezat durch Azerbeidzjan, die wiedoet geavanceerder woare es die van Armenië.

In de nach van d'r 9e óp d'r 10e november sjlote d'r premier van Armenië, Nikol Pashinyan, d'r prizzedent van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev, en d'r prizzedent van Rósland, Vladimir Poetin e sjtaak-'t-vure dat e ing maakde aan de gevechte. 't Sjtaak-'t-vure góng in óp d'r 10e november, en waal percies um twelf oer sjnachs. Óch d'r prizzedent van Artsach, Arajik Harutjoenjan, góng akkoord.

Aafgesjproake woeëd dat:

• 'n Russische vreësmach noa Artsach kunt vuur de vreë vuur mindestens vief joar te beware en d'r Laçın-corridor te besjerme;
• Armeense troepe zich trüktrekke oet de gebede rónkum Hoeëg-Karabach: Kalbajar (dit gebeed kunt óngeveer uëveree mit dat van de Artsachse regio Sjahoemjan), Laçin (Kasjatag) en Ağdam;
• in 't zude van Armenië 'ne weëg weëd gebouwd deë de exclave Nachitsjevan verbingk mit de res van Azerbeidzjan.

Bauw alle etnische Armene verlete de umligkende distrikte en sjtoke doabei hun hoezer in brank. 't Akkoord markeerde 't begin van groeëtsjalige proteste i g'n Armenisje hoofsjtad Jerevan. Wiejer guëf 't twiefels uëver de effectiviteet van d'r deal. Zoeë blief d'r sjtatus van de enclave nog ummer óndudelik.