ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦ: ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ

ପ୍ରାଥମିକ ଜୀବନ ଏବଂ ବୃତ୍ତି

ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦ ୧୯୦୬ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୩ ତାରିଖରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ଅଲିରାଜପୁରସ୍ଥିତ ଭର୍ବା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପୂର୍ବଜମାନେ କାନପୁର ନିକଟସ୍ଥ ଭନ୍ନାଉ ଜିଲ୍ଲାରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମାତା ଜଗରାଣୀ ଦେବୀ ତିୱାରୀ ପିତା ଶିବରାମ ତିୱାରୀଙ୍କ ତୃତୀୟ ସ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ବଡ଼ଭାଇ ଶୁଖଦେବ ତିୱାରୀଙ୍କ ଜନ୍ମ ପରେ ତାଙ୍କ ପରିବାର ଅଲିରାଜପୁରକୁ ଚାଲିଆସିଥିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦଙ୍କ ମାଆ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ସେ ଜଣେ ସଂସ୍କୃତ ବିଦ୍ୱାନ ପଢ଼ନ୍ତୁ, ତେଣୁ ପିତା ତାଙ୍କୁ ବାରାଣସୀର କାଶୀ ବିଦ୍ୟାପୀଠକୁ ପଠାଇଦେଲେ ।

 

୧୯୨୧ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ସୂତ୍ରପାତ କଲେ, ୧୫ ବର୍ଷୀୟ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ସେଥିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ସମ୍ମୁଖକୁ ନିଆଗଲା, ସେ ନିଜ ନାମ ଆଜାଦ, ପିତାଙ୍କ ନାମ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଏବଂ ନିଜ ଘର ଜେଲ ବୋଲି ଉତ୍ତର ଦେଲେ । ସେବେଠାରୁ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦ ନାମେ ଜଣା ।

କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ଜୀବନ

ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ସ୍ଥଗିତ କରିବା ହେତୁ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦ କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କଲେ । ମନମଥନାଥ ଗୁପ୍ତା ନାମକ ଜଣେ ଯୁବ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତାଙ୍କୁ ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ରେପବଲିକାନ ଆସୋସିଏସନର ପୁରୋଧା ରାମ ପ୍ରସାଦ ବିସମିଲଙ୍କ ସହ ଭେଟ କରାଇଲେ । ତାପରେ ସେ ଏଚ.ଆର.ଏର ଜଣେ ସକ୍ରିୟ ସଭ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଡ଼ରେ ଲାଗିପଡିଲେ । ସେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଲୁଣ୍ଠନ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ । କାକୋରି ରେଳଗାଡ଼ି ଲୁଣ୍ଠନ, ସେବେକାର ଭାଇସରୟଙ୍କ ରେଳଗାଡ଼ି ନଷ୍ଟ କରିବାର ଉଦ୍ୟମ ଏବଂ ଲାଲ ଲଜପତ ରାଏ ହତ୍ୟାକରିଥିବା ଜେ.ପି.ସଉନଦରସ ହତ୍ୟାରେ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଥିଲା । କଂଗ୍ରେସର ସଦସ୍ୟ ହେବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ଯୋଗାଉଥିଲେ ।

ଭଗତ ସିଂହଙ୍କ ସହ

୧୯୨୪ ମସିହାର ବିସମିଲ, ଚାଟର୍ଜୀ, ସଚିନ୍ଦ୍ରନାଥ ସାନୟାଲ ଏବଂ ଶଚିନ୍ଦ୍ରନାଥ ବକ୍ସିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ରେପବଲିକାନ ଆସୋସିଏସନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । କାକୋରି ରେଳଗାଡ଼ି ଲୁଣ୍ଠନ ପରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ମନୋବୃତ୍ତିକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଆଜାଦ ଏବଂ ଭଗତ ସିଂହ ମିଶି ଏଚ.ଆର.ଏକୁ ଏଚ.ଏସ.ଆର.ଏ ରୂପେ ପୁନଃଗଠିତ କରିଥିଲେ । ଏହାର ପ୍ରମୁଖ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା, ସମାଜବାଦୀ ସିଦ୍ଧାନ୍ତାନୁସାରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ନିର୍ମାଣ ।

 

ମୃତ୍ୟୁ

ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ୧୯୩୧ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୭ ତାରିଖରେ ଆଲ୍ଲାହାବାଦର ଆଲଫ୍ରେଡ଼ ପାର୍କରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । ନିଜ ଭାଇ ଏବଂ ନିଜକୁ ବଞ୍ଚାଇବାର ଉଦ୍ୟମରେ ସେ ନିଜେ କ୍ଷତବିକ୍ଷତ ହେବାସହ ସେ ତିନିଜଣ ପୁଲିସଙ୍କୁ ମାରିଦେଇଥିଲେ ଓ କେତେକଙ୍କୁ ଆଘାତ କରିଥିଲେ । ଇତିମଧ୍ୟରେ ସୁଖଦେବ ଖସିପଳେଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ନିଜେ କେବେ ଜୀବିତାବସ୍ଥାରେ ଇଂରେଜଙ୍କଦ୍ୱାରା ଧରା ହେବାକୁ ଚାହୁଁନଥିବାରୁ ନିଜ ପିସ୍ତଲରେ ସେ ନିଜକୁ ଗୁଳି ମାରିଦେଲେ । ସେହି ପିସ୍ତଲ ଏବେ ଆଲ୍ଲାହାବାଦ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଛି ।