چندر شیکھر آزاد

27 فروری 1931), آزاد وجوں مشہور بھارتی انقلابی سن جنہاں نے ہندوستان رپبلکن ایسوسی ایشن نوں اسدے بانی رام پرشاد بسمل اتے تنّ ہور پرمکھ پارٹی آگوآں، روشن سنگھ، راجندر ناتھ لاہری اتے اشفاق اللہ خان دی موت دے بعد نویں نام ہندوستان سوشلسٹ رپبلکن ایسوسی ایشن (HSRA) ہیٹھ پنرگٹھت کیتا۔

جیونی

شہید چندر شیکھر آزاد دا جنم 23 جولائی، 1906 نوں مدھیہ پردیش دی ریاست علیراجپور دے پنڈ بھاورا وچ سری متی جگرانی دیوی دی ککھوں ہویا۔ اوہ پنڈت سیتا رام دے پنجاں پتراں ‘چوں چھوٹی اولاد سن۔ بچپن توں ہی اوہناں دی دلچسپی پڑھن-لکھنن وچ گھٹّ اتے تیر-کمان جاں بندوق چلاؤن وچ ودھیرے سی۔ گھردیاں نے اوہناں نوں سکولے پڑھنے پایا پر اوہناں دیاں رچیاں تے عادتاں نوں دیکھدے ہوئے اوہناں دے ماں-پیو نے آزاد نوں کسے کم-کار لاؤن دی سوچی اتے سکولوں اوہناں دا ناں کٹوا دتا۔ شروع وچ اوہناں نوں تحصیل وچ نوکری مل گئی۔ پر آزاد برتی والا چندر شیکھر ایہناں بندشاں وچ رہن والا نہیں سی۔ اوہ نوکری چھڈّ بمبئی چلا گیا۔ اتھے اوہناں نوں جہازاں نوں رنگن والے رنگسازاں دے سہائک وجوں کم مل گیا۔ پر بمبئی دی مشینی زندگی اوہناں نوں راس نہ آئی۔ بے چینی دی اس اوستھا ‘چ اوہناں بمبئی چھڈّ دتی۔

اوہ بنارس چلے گئے۔ اتھے اک مددگار دی مدد نالسنسکرت سکول ‘چ مڑ پڑھنے پے گئے۔ انیں دنیں مہاتما گاندھی دی اگوائی ہیٹھ ناملورتن تحریک شروع ہو گئی سی۔ چندر شیکھر دے کومل تے کورے من ‘تے وی اس اندولن دا اثر پیا۔ اوہ اس وچ شامل ہو گئے۔ سنسکرت کالج بنارس دھرنے موقعے اوہناں نوں گرفتار کر لیا۔ ایہہ گھٹنا 1921 دی ہے۔ اوہناں اپر مقدمہ درج کیتا گیا۔ عدالت وچ پیشی موقعے جو سوال میجسٹریٹ نے اوہناں نوں پچھے اوہ خاص زکریوگ ہن: ”تیرا ناں کی ہے؟” ”آزاد۔” ”پیو دا ناں؟” ”آزادی۔” ”گھر؟” ”جیل۔” ایہناں جواباں توں چڑھ کے میجسٹریٹ نے اوہناں نوں 15 بینتاں دی سزا دتی۔

تندرست ہو جان مگروں اوہ کانشی ودیاپیٹھ وچ داخل ہو گئے۔ اتھے اوہناں دا میل انقلابی دل دے دو میمبراں منمتھا ناتھ گپت اتے پرنویش چیٹرجی نال ہویا۔ ایہناں دوہاں انقلابیاں دا پربھاو قبولن بعد سنّ 1922 وچ چندر شیکھر وی انقلابی دل دے میمبر بن گئے۔ اس گھڑی توں زندگی دے انتلے پلاں تک ہتھیاربند انقلاب دے راہ ‘تے اوہ لگاتار اگے ودھدے رہے ۔

کاکوری گھٹنا (9 اگست، 1924) مگروں اوہ گپتواس ہو گئے۔ فرار جیون موقعے گپت رہن دی اوہناں وچ اک خاص مہارت تے سوجھی سی۔ 17 دسمبر، 1928 جدوں انگریز پولیس افسر سانڈرس گولیاں نال پھنڈ سٹیا، اس موقعے لاہور وچ چڑی وی باہر نہیں سی نکل سکدی، ادوں چندر شیکھر آزاد ہی سن جہڑے سبھ توں سوکھے طریقے نال لاہوروں نکل گئے سن۔

پڑھن-لکھنن دے معاملے وچ بھاویں اوہناں دا ہتھ ذرا تنگ سی، پر اوہ دوسرے ساتھیاں نوں پڑھن لئی پریرنا اکثر دندے رہندے۔ اوہناں سمیاں ‘چ سماج واد نال سبندھت کتاباں اوہ وی انگریزی وچ گھٹّ اپلبدھ ہندیاں سن۔ اوہ سدھانتک کتاباں دوسرے ساتھیاں توں پڑہاؤندے تے ہندی وچ ارتھ کروا کے سمجھن دی کوشش کردے۔

آزاد دا سماج وادی وچاراں ولّ کھچے جان دا وڈا کارن سی اوہناں دا غریب گھر وچ پیدا ہون کرکے غریبی دا ڈونگھا احساس اتے بمبئی جا کے مزدوراں دی نرک بھری زندگی جس نوں اوہ خود ہڈیں ہنڈا چکے سن۔ 8-9 ستمبر، 1928 نوں دلی وکھے پھروزشاہ کوٹلہ دے کھنڈراں دی میٹنگ وچ

ہندوستان رپبلیکن آرمی دا ناں بدل کے ہندوستان سوشلسٹ رپبلیکن ایسوسی ایشن رکھیا گیا۔ آزاد اس دے سیناپتی سن۔ اوہ ہر ساتھی دیاں ضرورتاں دا پورا-پورا خیال رکھدے۔ 

27 فروری، 1931 الہٰ آباد دے ایلپھرڈ پارک نوں انگریز پولیس نے چار-چپھیریوں گھیر لیا۔ چندر شیکھر آزاد ہراں وڈے درخت دی اوٹ لئی۔ ماؤزر نوں پلوسیا تے مقابلہ شروع کر دتا۔ اس بے جوڑ مقابلے وچ چندر شیکھر آزاد شہید ہو گئے۔ آخر، اپنے بولاں نوں امر کر گئے۔

حوالے